تائێستاش هەندێ لایەن لە بوونی دەوڵەتێك بۆ كوردان یا بانگەشەكردن بۆی سڵدەكەنەوە هاوشێوەی ئەستەمێكی بێچارە هەژماری بۆ دەكەن، بەپاساوی واقیعبینی بە نەشیاوو خەیاڵی دەزانن، یان وەك لووتكەی هیمالایەو حەسارۆست دەیبینن و تێی دەڕوانن، وەك ئەوەی كەگەیشتن پێی لە ئەستەم ئەستەم تربێ، بەرجەستە بوونیشی بەبۆمبێكی ئەتۆمی دەچوێنن، گوایا خۆی و دراوسێیەكانی لە چركەیەكدا لە ناو دەبات، وێنەی فیلمی تۆقێنەر پیشانی دەدەن.
بەداخەوە دەمێكە بەپاساوی بێبنەمای جۆراو جۆرەوە ئیش لەسەر ئەم بیرۆكە نەزۆكە دەكرێت، ئەمەش مەترسی ئەوەی پەیداكرد كەببێتە كەلتورێكی سەلمێندراو، بیچەسپێنێ كەكورد بەم هەلومەرج و جیۆپۆلەتیكەی كە ئێستا هەیەتی، شایەنی دەوڵەت نییە، دەبێ ڕازی بێ بەم قەدەرەی ئەوان دەیانەوێ بیچەسپێنن، كەچی قەدەری خودا كەچەمكێكی ئایینیە، رێز لەوانە ناگرێت دەست لە ئەژنۆ دانیشتوون چاوەڕوانی خەڵكی دەكەن كاریان بۆ بكات، تا بۆ بەرژەوەندی تەسكی خۆیان بەكاریان بێنن، تەنیا ڕێز لەوانە دەگرێ بەرهەڵستن و خاوەنی ئیرادەی خۆیانن، بەبەردەوام لەسەرپێن و دانەنیشتوون.
ئەم چەواشەكارییە دەمێكە بێشەرمانە پڕوپاگەندەی بۆ دەكرێ، پێچەوانەی هەموو ئەو راستیانەی كە لەدنیای مەعریفی ئەمڕۆدا زاندراوەو ئاشكرایە، كە دواتر بەكورتی ئاماژەیان پێدەدەین، بێئەوەی حسابی ئەوە بكرێت كە میللەتی كوردو پێشڕەوە مێژووییەكانی هەمیشە ڕازی نەبوون بەو چارەنووسەی لەسەریان چەسپاندون، لەئەسپی كۆشش و خەباتیان بۆ ئازادی و رزگاری میللەتەكەیان، نەهاتنە خوارەوە، ئەمەی ئەمڕۆ هەیە شایەتی حیكایەتی رۆژانی سەختی ئەوانن .
بەراستی، گرنگی پەیامەكەی سەرۆك بارزانی كە بانگەوازی دەوڵەتی كوردی تێدا بوو لە نەورۆزی ئەمساڵدا، لەوەدایە: كەهەموو ئەو سیحرو جادووەی ڕەواندەوە كە دەیانویست عەقڵی كوردی پێ چەواشەو سڕكەن.
هەندێك لەو ڕاستیانەی، كە شەرمەزاربووی ئەو كەلتوورەی ئەوان دەیانویست بچەسپێت دەكات، جگە لەم حكایەتانەی باسمان كردن، لاپەڕەكانی مێژووە كە كۆكن لەسەر ئەوەی میللەتی كورد زیرەك و پاڵەوانن، لەجەنگدا حیسابی تایبەتییان بۆكراوە، سەڵاحەدین نموونەیەكی نێودەوڵەتی جیهانییە، ئەبوموسلیمی خوراسانیش لەدنیای موسڵمانان وەكو كورد باسی لێكراوە، میللەتی كورد خاوەنی مێژووییەكی دەوڵەمەندە، بەشدارییەكی بەرچاوی هەیە لە كەلتوورو شارستانییەتی ئیسلامەتیدا، شوێن پەنجەو قەڵەمی زانایانی كورد لەزانستە ئیسلامیەكان تایبەتەو بەرزە. زلهێزانی سەركەوتوو لە جەنگی جیهانی یەكەم ئاگایان لەم راستیە بوو، دەیانزانی میللەتی كورد شایەنی بڕیاردانی چارەنووسی خۆیانن، بۆیەش لە جاڕنامەی سیفەر لەبڕگەی 62، 63، 64 نەخشەی دەوڵەتی كوردییان دانا، پێش ئەوەی گەمەی بەرژەوەندی تایبەتییان بێتە گۆڕێ كە لە دواییدا بوونە قوربانی ئەم گەمەیە كەبەرژەوەندی زلهێزەكان بوو، دابەش كراین، بێ ئەوەی نە ئەوان مافی ئەوەیان هەبوو ئەم كارەساتە بە ئێمە بكەن، نە ئەوانەی بەسەریان دابەشكراین، خاوەنی ئەو مافە بوون، تەنانەت ستەمێكی مێژوویی گەورە بوو لە كورد كرا، ئێستاش ئێمەو ئەوان بەو دەردە دەناڵێنین .
خۆشیان نەیانتوانی پاساوێكی یاسایی یا ئەخلاقی نێودەوڵەتی بدۆزنەوە بۆ ئەم زوڵمە مێژووییەی كردیان بەرامبەر كورد، بەڵكو ئەو كردەوەوە قێزەوەنە بەپێچەوانەی مافی سروشتی و ئەو هەموو پرەنسیبە بریقەدارانە بوو، كە وودرو ویڵسن سەرۆكی ئەمەریكای ئەو كات، بڵاوی كردبووە، هەروەها بەهایەكانی مرۆڤایەتی كەپێش سەدساڵ زیاتر چەسپابوو لەكەلتووری رۆژئاوادا، وەكو (ئازادی- یەكسانی- سەروەری میللەتان).
دەمێكە وتراوە هەر زەمانێك سیستەمی خۆی دەوێت، زانایانی ئیسلامیش وتویانە( بەگوێرەی هەلومەرجی تازە بڕیار و حوكم دەگۆڕێت، جگە لە باوەڕی دینی و بەهایەكانی مرۆڤایەتی كەسروشتی ئادەمیزادو دەقی موقەدەس بەبنەمای نەگۆڕی داناوە. ئەم هەلومەرجەی دوێنێ ڕێگر بوو لە بوونی دەوڵەتی كوردی لەناوچەكە وەكو خۆی نەماوەتەوە،رژێمە دیكتاتورییەكان لەناوچوون، جیهانگەرایی «عەولەمە» كەتێكەڵی بەرژەوەندی دەوڵەتانە، بەتایبەت لەلایەنی ئیكۆنومی واتە ئابووری، گۆڕانێكی گەورەی هێنایە ئاراوە لە نرخی سنووری دەوڵەتان، ئەوەی پێی دەڵێن بەهاری عەرەبی خەریكە عەقڵی برا عارەبەكان دەجووڵێنێتەوە.
گومانم لەوە نییە، كە دەوڵەتی كوردی لە چەمكی شەرعیەتدا هیچ گرفتێكی نییە، چ شەرعیەتی مێژوویی بێ، یاخود شەرعیەتی یاسایی، هەر وا شەرعیەتی دینی ئیسلامی، بەپێچەوانەوە، دەبوایە كورد خاوەن دەوڵەت بوایە بەگوێرەی ئەم شەرعیەتانە، بۆ درێژەدان بەم وردەكارییە میتۆدێكی ئەكادیمی دەوێت، جێگای لەم كورتە نووسینەدا نابێتەوە، بەڵام ئاماژەیەكی كورت پێویستە بۆ ئەو ڕوونكردنەوەیە:سەرچاوەی شەرعیەتی مێژوویی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو مێژووە دەوڵەمەندەی كورد هەیەتی لە بەرخودانی هەزار ساڵەی دژی داگیركەران و خاپوورو كاولكەرانی كوردستان، روایەتەكانی هەموو شەڕەكانی ئیسكەندەرو تەتارەكان، پێشتر میدییەكان، ئەم راستیە دووبارەو سێبارە دەكاتەوە ئەوەش ئەوە دەگەیەنێت كە كورد هەمیشە خاوەنی خۆی بووە.
شەرعیەتی یاسایی نێودەوڵەتی بەڕاشكاوی دەڵێت هەر میللەتێك مافی بڕیاری چارەنووسی خۆی هەیە، ئەدی كورد میللەت نییە؟
پێشی ئەوەی چەمكی مۆدێرن و تازەگەری زاڵ بێت، سەربەخۆیی میللەتان ببێتە پرەنسیبی بنەڕەتی لە نێو سیستەمی نێودەوڵەتی ئەوكات، ئێمە وەكو كورد، تورك، عارەب، لەژێر چەتری برایەتی دینی ئیسلامدا دەژیاین، برایەتیەكە وای دەخواست كەلەدوای كەوتنی ئەم چەترە، یا ڕووخانی، هەماهەنگیمان هەبایە بۆ دروستكردنی خانوو بۆ هەر یەك لەو برایانە،كە لە رۆژانی سەخت و چەڵەمە پێكەوەبوون، بەڵام وانەبوو لێرەدا تەنیا كورد بەدەست بەتاڵی مایەوەو كەوتە دەستی بێ ویژدانان، دەبووایە عیبرەتی لێوەرگرین.
ئەمڕو كە زەمینەی سیستەمی سیاسی لەگۆڕێدایە پێویستە بەزووترین كات كار بۆ دەوڵەتی كوردی بكرێت، نەك بەگیانێكی دوژمنانە لە گەڵ برایانی عەرەب، هەروەها تورك و فارس كە چارەنووسمان لەگەڵیانە و دراوسێمانن، مێژووییەكی دوورو درێژمان پێكەوە نوسیوەتەوە، دەبێ بیسەلمێنین، بە كردەوە كەدەوڵەتی كوردی لە كوردستانی عێراق لە بەرژەوەندی گشت لایەكە، لانی كەم، لایەنی عیراقی كەلەم بارە قورسە گوناحە قوتاریان دەبێت، ئەوەش یارمەتی هەردوو لایەكان دەدات بۆ ئەم برایەتیە بێ گەردییەكەی كۆنی خۆیان. دووەم- لایەنی نێودەوڵەتیش كە دەرباز دەبێت لەم شەرمەزارییەی كە هەموو كاتێك دەبێ هەستی پێبكەن، كەتا ئێستا میللەتێكی خاوەن چل ملیۆن بەشەری هەیە وەك قەد و قامەتی میللەتی كورد كەچی دەوڵەتی خۆی نییە. سێیەم- خودی خەڵكی كوردستان، ئیتر كاتی ئەوە هاتووە هەموو كوردێك بڵێت ئیتر بەسە، بەڵام لەچوار چێوەی دیالۆگ و تێكگەیشتن.

* سەرۆكی كۆڕبەندی هزری ئیسلامی