رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كورد لەئەجیندای سەرۆكی تازەی فەرەنسا

رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كورد لەئەجیندای سەرۆكی تازەی فەرەنسا
پاش بردنەوەی، ئەجیندایەكی زۆر چاوەڕێی سەرۆكی تازەی فەرەنسا فرانسوا هۆڵاندە. رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێگەیەكی تایبەتی لەئەجیندای هۆلانددا هەیە، بەڵام دیارە لەم ئەجیندایەدا فەرەنسا لەپێشی پێشەوەیەو پاشان ئەوروپاو دوای ئەم دوو بابەتە، نۆرەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دێ.
لەجیهانی رۆژئاوادا، لەئەوروپا ئەڵمانەكان و لەدەرەوەی ئەوروپا ئەمریكییەكان زۆر كەیفیان بەبردنەوەكەی هۆلاند نایە بەڵام ئەمە بەم مانایە نایە كەئیدی دەكەونە دژایەتی كردنی. لێدوانەكانی هۆلاند لەگەرمەی بانگەشەی هەڵبژاردن و پاش بردنەوەی، پێچەوانەی سیاسەتی ئەڵمانیا بوو سەبارەت بەچۆنێتیی دەربازبوون لەو قەیرانە داراییەی كە یەكێتیی ئەوروپا گیرۆدەی بووە. هۆلاند، بەپێچەوانەی ئەڵمانیاوە، باوەڕی بەسیاسەتی كەمكردنەوەی خەرجییەكان نییەو زۆرتر بانگەشە بۆ چاككردنی سیستمی باج و ئەكتیڤ كردنی ئابوری دەكا كەپێدەچێ ئەمەش، بۆ لەمەودوا، یەكێ لەخاڵەكانی نەسازانی بێ لەگەڵ ئەڵمانیا. هۆلاند لەبیروباوەڕدا دەچێتەوە سەر خوێندنگەی سۆسیال دیموكراسی و پێی وایە فەرەنسا پێویستی بەدادپەروەرییەكی كۆمەڵایەتیی زۆرتر هەیە.
بۆ ئەمریكییەكان، ئەو بۆچوونە بەسەر بیركردنەوەیاندا زاڵە كەئەوان لەساركوزییەوە نزیكترن و لەو بڕوایەدان كەفەرەنسای سەردەمی ساركوزی لەگەڵ ئەمریكا تەباترو گونجاوتر بووەو لەم سەروبەندەدا لەوە نیگەرانن نەبا فەرەنسای سەردەمی هۆلاند سیاسەتی سەربەخۆتر بنوێنێ.
بۆ كورد، دەشێ سیاسەتی فەرەنسای سەردەمی هۆلاند لەسێ لاوە خۆی لەقەرەی مەسەلەی كورد بدا. بۆ كوردی عیراق، گەڕانەوەی سۆسیالیستەكان بۆ سەر حوكمڕانی لەفەرەنسا، بیرەوەریی هەڵوێستی جوامێرانەی فەرەنسایان لەساڵی 1991 بیر دەخاتەوە، كاتێك سەرۆك فرانسوا میتران لەگەرمەی كۆڕەوە ملیۆنییەكەدا ئەنجومەنی ئاسایشی هاندا بڕیاری ژمارە 688 دەركا، كەخاڵە سەرەكییەكەی، شەرمەزاركردنی داپڵۆسینی كوردە لەعیراق. پاشتریش، فەرەنسا لەڕێی بەشداربوونی لەداڕشتنی ماددەكانی پڕۆژەی رێككەوتننامەی پاریس، هەوڵەكانی خۆی بۆ كۆتایی هێنان بەشەڕی ناوخۆی كوردستان خستە گەڕ.
وەك نەریت، كوردی عیراق لەسۆسیالستەكانەوە نزیكترن وەك لەلایەنێكی تری ناو فەرەنساو خودی سۆسیالیستەكان هەمیشە دیدێكی مرۆڤانەترو كراوەتریان بۆ مەسەلەی كورد هەبووە. گەڕانەوەی سۆسیالیستەكان بۆ سەر كار لەفەرەنسا، پاش دابڕانێكی 17 ساڵی، دەشێ ببێ بەمایەی پەرەپێدان و دەمەزەردكردنەوەی پێوەندیی دۆستانەی نێوان كوردی عیراق و فەرەنسا.
بۆ كوردی توركیا، هێشتا دیار نییە سیاسەتی هۆلاند بەرامبەر بە مەسەلەكەیان چۆن دەبێ. ئەوەی لەم ڕوەوە دەشێ پێشبینی بكرێ ئەوەیە كەفەرەنسا لەسەر رەتكردنەوەی بوونی توركیا بەئەندام لەیەكێتیی ئەوروپا بەردەوام دەبێ و لەم بارەیەوە هۆلاند بەڵێنی داوە كە لەماوەی پێنج ساڵی داهاتووی دەستبەكاربوونی وەك سەرۆكی فەرەنسا، رێ نادا توركیا ببێتە ئەندامی یەكێتیی ئەوروپا، هەروەك دەشێ سیاسەتەكەی بەرامبەر بەمەسەلەی جینۆسایدی ئەرمەن درێژەپێدانی سیاسەتی پێشووی فەرەنسا بێ. بەردەوامبوونی ئەم گرژییە لەنێوان فەرەنساو توركیا، دەشی پەراوێزێك بۆ هەڵوێستی تر بەرامبەر بەتوركیا پێك بێنێ.
بۆ كوردی سوریا، لێدوانەكەی هۆلاند سەبارەت بەئامادەیی فەرەنسا بۆ بەشداری كردن لەئۆپەراسیۆنێكی سوپایی لەچوارچێوەی نەتەوە یەكگرتووەكاندا لەدژی رژێمی بەشار ئەسەد، بایەخی خۆی هەیە. لەئەوروپا هیچ دەوڵەتێك بەقەد فەرەنسا بایەخ بەسوریا نادات، ئەویش لەبەر دوو هۆ. یەكێكیان ئەوەیە كەفەرەنسا ئەو دەوڵەتەیە كە لەماوەی ساڵانی 1920-1941 داگیركەری سوریا بووەو دووەمیشیان ئەوەیە كە سوریا یەكێ لەو دەوڵەتانەیە كەدەڕواننە سەر دەریای ناوەڕاست و لەڕوانگەی فەرەنساوە ئەم هەڵكەوتە جوگرافییە وا لەفەرەنسا دەكا رۆڵێك لەچوارچێوەی پڕۆژەی هاوكاریی نێوان دەوڵەتەكانی دەوروبەری دەریای ناوەڕاست بەسوریا ببەخشێ.
بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ، فەرەنسا رۆڵی لەپەیدابوونی مەسەلەی كوردی سوریا هەیە چونكە ئەو سنورەی كەساڵی 1929 لەنێوان توركیاو سوریا دیاری كراوەو بەهۆیەوە بەشێكی ناوچە كوردنشینەكان بەر سوریا كەوتون، دەستكردنی فەرەنسایە. پێوەندیی نێوان كوردو فەرەنسا زۆر پەرەسەندوو نییە بەڵام فەرەنسا كە بەهۆی رابردووی كۆڵۆنیالیستییەوە كاریگەریی لەسەر سوریا هەیە، پێناچێ هەڵوێستێكی دژ بەمافەكانی كورد بنوێنێ. بەڵام دەبێ ئەوە لەبەرچاو بێ كەپێوەندیی فەرەنسا لەگەڵ ئەنجومەنی نیشتمانیی سوریا لەپێوەندیی لەگەڵ كوردی سوریا پەرەسەندوترەو دەشێ لەئایندەدا، لەكاتی پێویستدا، فشار بخاتە سەر كورد بۆ نواندنی نەرمی لەهەندێ مەسەلەدا.
گومانی تێدا نییە كەسیاسەتی فەرەنسا بۆ چڕكردنەوەی فشار لەسەر رژێمی ئەسەدو زیاكردنی سزا ئابورییەكان و رۆڵی لەئەنجومەنی ئاسایش بۆ تەنگ هەڵچنین بەدیمەشق و ئەگەری پشتیوانی و بەشداری كردنی لەدەستێوەردانێكی سوپایی سەرتاسەری یان سنوردار دژ بەدیمەشق، هەمووی لەبەرەنجامی كۆتاییدا بەقازانجی كوردی سوریا دەشكێتەوە.
Top