تائێستا كەس نەیبینیوە ئاڵایەكی ئەوروپی یان ئەمەریكی لە كوردستان بسووتێنرێت، هەروەها مەزندە ناكرێت رۆژێك لە رۆژان گرووپێكی ئاژاوەگێڕ هەڵبكوتنە سەر باڵیۆزخانەیەك یان كونسوڵخانەیەكی ئەوروپی یان ئەمریكی لە كوردستاندا، بەڵام ئەمە زۆرجار لە شوێنەكانی دیكەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست روویداوە
كاتێك سەرۆك مسعود بارزانی لەمانگی رابردوو سەردانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكای كرد، ئەو سەردانە خۆی چەمكی پێوەندییەكی تایبەتی لەنێوان ئەمریكاو كوردەكانی عێراق بەرجەستە كرد، بێگومان ماوەیەكە لەواشنتۆن وتووێژ لەسەر ئەمە دەكرێت، بەوەی لە روانگەی ئەخلاقیەوەكاتێك یەكێك چاكەیەكی بەرامبەر ئەوی تر كرد، ئەوا شایستەی ئەوەیە ئەوی دی بەهەمان شێوە مامەڵەی لەگەڵدا بكاتەوە، لەبەر ئەوەی پێش ئێستاش پێوەندی هاوبەش لەنێوان هەردوولادا هەبووە ئەوا كارێكی سروشتیە ببێتە پێوەندی تایبەتی، ئەمە لەكاتێكدا توركیا كە ماوەیەكی دوورو درێژە ئەندامی هاوپەیمانی باكوری ئەتڵەسیە رێگەی نەدا ئەمریكا لە ساڵی 2003 پلانەكەی خۆی جێبەجێ بكات و لەباكوورەوە بەرەیەك دژی سەدام بكاتەوە، هەرووها هاوپەیمانی عەرەبی عێراقیش لەو كاتەدا بێ دەسەڵات بوون یان لە ناو وڵات نەبوون، بەڵام كوردەكانی عێراق وەك هاوپەیمانیەكی بەهێز و چالاكی ناوخۆی عێراق بوونە هاوپەیمانی لە 2003 ەوە تا ئێستا. بەڵام لەدوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق لە سەرەتای كۆتایی ساڵی رابردووەوە ئێران نفووزی خۆی زیاد كردووە لە عێراقداو نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەسەڵاتێكی زیاتر لەدەستی خۆی كۆكردۆتەوە، بەڵام كورد هەتا ئێستاش چانسێكی وایان بۆ ئەمریكا لەسەر حسابی خۆیان دروستكردووە كە بتوانیت بەرژەوەندییەكانی خۆی لەم وڵاتە بپارێزێت.
لەوانەیە خەڵك چەندین بەڵگەی دەست بكەوێت سەبارەت بەوەی بۆچی پێوەندییەكی تایبەتی لەمجۆرە نەبۆتە جێگەی بایەخی ئەمریكا، سەبارەت بەم مەسەلەیە بەم دواییە دینس ناتالی وتارێكی لە گۆڤاری فۆرین پۆلیسی بڵاوكردۆتەوە، لەم وتارەدا كە دەربڕی بەشێكی دیكەی ئەو بۆچوونانەیە كە لە ئەمریكا وتووێژی لەسەر دەكرێت، ئەو ئەو بیانوانەی هێناوەتەوە كە دەڵێت ئەمریكا دەسكەوتێكی كەمی دەبێت ئەگەر پێوەندیەكی بەوشێوەیە تایبەت لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان دروست بكات، ئەمەش نەك هەر نامەیەكی خراپە بۆ عەرەبی عێراقی دەنرێت و پێوەندییەكانی نێوانیان ئاڵۆز دەكات، هەروەها دەبێتە هۆكار بۆئەوەی پاڵپشتیەكی دیكە بۆ سەركردەكانی هەرێمی كوردستان بۆ ئەوەی كێشە سیاسیەكان بەزۆر لەگەڵ بەغدا چارەسەر بكەن، كرۆكی ئەم بیانووە دوو لایەنی هەیە: یەكەمیان ئەوەیە پێوەندییەكی زۆر باش لەگەڵ كورد دەبێتە هۆكاری ئەوەی عەرەب و خەڵكانی دیكە لەناوچەكە هەست بە نائومێدبوون لە ئەمریكا بكەن، دووەمیان ئەوەیە كە پشتگیری لەم شێوەیەی ئەمریكا ببێتە هۆكاری ئەوەی كە كورد لەسەر داواكانی خۆی رووبەڕووی بەغدا بێتەوە یان دەبێتە هۆكاری ئەوەی هانی كورد بدات بۆ ئەوەی هەوڵی سەربەخۆیی بدەن.
سەبارەت بە بیانووی یەكەم، ئەمە لەواشنتۆن بۆچوونێكی دریژخایەنە ئەمەش لەو روانگەیەوە(( ئێمە نامانەوێت عەرەبەكان دوور بخەینەوە)) ئەوەی لەم لۆژیكەدا سەمەرەیە ئەوەیە كە زۆر دەمێكە عەرەبەكان دووركەوتوونەوە، لەبەر پێوەندی ئەمریكا لەگەڵ ئیسرائیل، دەستێوەردانی لوبنان، شەڕی كەنداو و دانانی بنكەی سەربازی لەكەنداو و شەڕی ئەفغانستان و عێراق و پێوەندییەكانی لەگەڵ عەرەبستانی سعودیە، هەیمەنەی ئابووری ئەمریكا و دوا راپۆرتی كەناڵی ئەلجەزیرە، چەندین شتی دیكەش، بۆیە كاتێك بەرپرسانی ئەمریكا داوایەك لە سەركردەكانی رۆژهەڵاتی ناوەراست بۆ هاوكاری دەكات یان هەندێك رێگەچارە، ئەوا هەست دەكەین هەموو وەڵامەكان خراپن و بەشێوەیەك لە شێوەكان وەڵامەكان بەم ئاڕاستەیەن( بەڵێ، ئێمە حەز دەكەین هاوكاریت بكەین بەڵام گەلەكەمان ڕقیان لەئێوەیەو نامانەوێت بزانن ئێمە لە ئەمریكا نزیكین یان دۆستی ئێوەین، بۆیە ئەم ناوچەیەی ئێمە تایبەتمەندی خۆی هەیە دەبێت ئێوە ئەوە بزانن وەك دەیبینن.
لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا تەنیا دوو ناوچە هەیە ئەم حاڵەتەی تیا ڕوونەدات ئەو دوو ناوچەیەش كوردستان و ئیسرائیلە، لەم دوو ناوچەیە زۆربەی خەڵك ئەمریكایان خۆش دەوێت، لەو كاتەوەی ئەمریكا پێوەندییەكی تایبەتی لەگەڵ ئیسرائیل دروستكردووە، ئەوا سەیری پێشتر بكەین لەو واقیعە تێدەگەین.
بەڵام لە حاڵەتی كورددا، لەگەڵ ئەوەی لەچەندین بۆنەی مێژوویدا هێزەكانی ئەوروپا و ئەمریكا خیانەتیان لەكورد كردووە، هەربۆ نموونە راستەوخۆ دوای شەڕی یەكەمی جیهان كە نەیانهێشت كورد دەوڵەتی سەربەخۆیی خۆی دابمەزرێنێت، لە ساڵی 1946 كە پشتگیری رژێمی ئێرانیان كرد بۆ رووخانی كۆماری كوردستان لە مهاباد، هەروەها لەبێدەنگ بوونیان بۆ ماوەی چەندین یەكە بەرامبەر توركیا لەهەمبەر چەوسانەوە و نكۆڵی كردن لەبوونی ناسنامەی كورد، هەروەها ئەو خیانەتەی لەساڵی 1975 بەرامبەر شۆڕشی كورد لە عێراق كردیان، وێرای هەموو ئەمانەش بەڵام تائێستا كەس نەیبینیوە ئاڵایەكی ئەوروپی یان ئەمەریكی لە كوردستان بسووتێنرێت، هەروەها مەزندە ناكرێت رۆژێك لە رۆژان گرووپێكی ئاژاوەگێڕ لە كوردستان هەڵبكوتنە سەر باڵیۆزخانەیەك یان كونسوڵخانەیەكی ئەوروپی یان ئەمریكی لە كوردستاندا، بەڵام ئەمە زۆرجار لە شوێنەكانی دیكەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست روویداوە، لەباشووری عێراق، شیعەكان كە زیاتر لەكورد سوودمەندبوون لە ڕووخانی رژیمی سەدام حوسین، هەستی دژە ئەمریكایی لەوپەڕیدایە، لەبەشەكانی دیكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش مەزندە ناكرێت چەند هاوكاری ئەمریكا دراوە بەو ناوچانە، بەڵام هەستی خراپ بەرامبەر حكومەتی ئەمریكا، ئەگەر نەڵێین ئەمریكیەكان بەگشتی بوونی هەیە، حكومەتی ئەمریكاش لە دەسەڵاتیدا نییە لە ئاییندەیەكی چاوەڕوانكراودا ئەم واقیعەی پێ بگۆڕێت.
هەموو ئەمانە پێكەوە لەبەرچاو بگرن، ئایا ئەو هەستە دروست نابێت كە پێوەندییەكی تایبەت لەگەڵ حكومەت و گەل و بزنسمان و گەشتوگوزارو، بەرپرسانی حكومی و هەتا بنكەی سەربازی دروست بێت كە خەڵكی كوردستان پێشوازییان لێدەكات نەك رەتیان بكاتەوە؟ بەڵام پێوەندی بەهێز لەگەڵ كوردەكانی عێراق وەك پێویست ناتوانێت هیچ شتێك ئەنجامبدات، ئەگەر گۆڕانكاری پێویست و دیموكراتیزەكردن و شەفافیەت نەبنە دەستپیشخەری حكومەتی هەرێمی كوردستان، بۆیە پێویستە ئەمریكا پاڵنەرێكی باش بێت بۆ ئەم هەنگاوانە لەگەڵ ئەو دۆستانەی كە كاریگەری لەسەریان هەیە، هەروەك چۆن لەچەندین بۆنەی دیكەدا لە شوێنەكانی دیكە كردویەتی، بەتایبەتی لە ئەمریكای لاتینیدا، بۆیە لەم حاڵەتەدا پێویستە ئەمریكا خۆشەویستی توند ( tough love) لەسەر كوردەكانی عێراق بەكار بهێنێت بۆ ئەوەی هانبدرێن باشتر حكومڕانی بكەن و كەمترین كەموكورتییان هەبێت، بۆ هەموو حاڵەتێك ئەمریكا پاڵنەری دۆستانە هەڵنابژێرێت بۆ دیموكرتیزەكردن، وەك عەرەبستانی سعودی، هەروەها نموونەی دیكە وەك سوریا كە فەشەلیان هێناوە بۆ دەركەوتنی سیمای دیموكراتی لە حاڵەتی نەبوونی هاوكاری ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا.كاتێك دەگەڕێینەوە بۆ پێوەندی نێوان بەغداو هەولێر، ئەمریكا پێویستی بەوە نییە بگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كوردەكان دەستپێشخەرییەك بكەن كە لەچەند ساڵی رابردوو نەیان كردبێت. ئەمەش هەر لەرازیبوونیان بە فیدرالی و چارەسەری كێشەی سنووری كوردستان(وەك لە ماددەی 140 ی دەستووری عێراقدا بەڵێن دراوە)لەسەر هەموو ئەمانەوە كورد لەساڵانی رابردوودا نەرمی نواندووە بە كشانەوەی هێزی پێشمەرگەشەوە لەساڵی 2003 لە كەركوك و موسڵ، هەروەها كورد هەتا ئێستا گوشاری بۆ سەربەخۆیی تەواو نەكردووە، بەڵكو كارێكی سەختی كردووە بۆ ئەوەی كە عێراقێكی نوێی فرەلایەن بونیاد بنرێتەوەو كوردیش بە ژمارەیەك كورسی بەشدار بێت لە پەرلەمانی عێراقدا، هەروەها رێككەوتن لەسەر دابەشكردنی هەموو داهاتەكانی نەوت بەشێوەیەكی یەكسان بەسەر هەموو عێراقیەكاندا، پشتگیری حكومەتی نیشتمانی بنكە فراوان دوای هەڵبژاردنەكانی 2010، هەربۆیە تا ئەو كاتەی ئەمریكا بەبەڵێنەكانیەوە پابەند بێت، ئەوا كوردەكان لەوە تێدەگەن كە واشنتۆن هانیان دەدا بۆ ئەوەی هەنگاوی گورجتر بۆ رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی و باشتركردنی حكومڕانی هەڵبگرن، یان زیاتر هاوكاری بەغدا بكەن، هەربۆیە پێوەندی نزیكی نێوان كوردەكان و واشنتۆن ئەگەر نەبێتە هۆكاری هیچ شتێك ئەوا دەبێتە ڕێگر لەوەی كە سەركردە تاكڕەوەكانی بەغدا دەسەڵاتی زیاتر لەدەستی خۆیاندا كۆنترۆڵ بكەن.
لە دوماهیدا جەخت لەسەر ئەوەدەكەمەوە چەسپاندنی هاوپەیمانیەكی ڕاستەقینە لەگەڵ كوردەكانی عێراق نابێتە هۆكاری تێكدانی پێوەندییەكان لەگەڵ دۆستانی ئەمریكادا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، هەروەك چۆن نزیكبوونەوەی توركیا لەو ڕژیمانەی دۆستی ئەمریكا نین و پشتگیری سعودیە بۆ سەلەفییە رادیكالەكان لەسەرانسەری ناوچەكە، یان شیعەكانی عێراق كە هەر بە نزیكی لەئێران ماونەتەوە، بەڵام چۆن ئەمریكا بە چاوپۆشین لەمانە لەدۆستەكانی خۆی دەڕوانێت، دەبێت ئەوانیش بەو شێوەیە سەیری ئەمریكا بكەن.
سەركردەكانی بەغدا بەردەوامن لە كڕینی فڕۆكەی F-16s لە واشنتۆن و هەروەها لەگەڵ ئەوەی هەتا ئێستاش پشتگیری ئەو چەكی بانكانەی ئەمریكا بۆ كڕینیان، هەروەها بە پێی جۆری ئەو مافەی لە پێوەندییەكانی نێوان كورد و ئەمریكا هەیە، بەغدا جارێكی دیكە ناتوانێت ئەم فڕۆكانە بفڕێنێت بەرەو باكوور و بۆمباكانی لەكوردستان خاڵی بكاتەوە.



* ئوستادی سیاسەتەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە زانكۆی میزوری