كورد لە كۆنفرەنسی دۆستانی سوریا
April 26, 2012
وتار و بیروڕا
لەتشرینی یەكەمی 1992دا، كاتێك كورد لەكۆنفرەنسی سەڵاحەددین مەسەلەی فیدرالیزمی وروژاند، تا ئەندازەیەكی زۆر لەوە دڵنیا بوو كەكۆنفرەنسەكە پشتیوانی لەپرۆژەی فیدرالیزم دەكا چونكە چوار مانگ لەمەوبەر، لەكۆنفرەنسی ڤیەننا كە لەمانگی حوزەیراندا بەسترابوو، رێ بۆ تاوتوێ كردنی مەسەلەكانی ئۆتۆنۆمی و فیدرالیزم و مافی چارەی خۆنووسین خۆش كرابوو. باڵانسی هێز زۆرتر بەلای كورددا دەشكایەوە، چونكە كۆنگرەی نیشتمانیی عیراق بەسەرۆكایەتیی ئەحمەد چەلەبی و هەموو گرووپەكانی تری ئۆپۆزیسیون، لەناو عیراقدا تەنیا لەهەرێمی كوردستان بارەگایان هەبوو. ئەوەندەی كەئۆپۆزیسیون پێویستی بەكورد بوو، كورد ئەوەندە پێویستی بەئۆپۆزیسیون نەبوو.
لەبەستنی كۆنفرەنسە سیاسییەكاندا شوێن و رۆڵێكی بەرچاوی هەیە. كێ شوێنی هەبێ، تێڕوانینی خۆی، یاخود لانی كەم بەشێكی گرنگ لەتێڕوانینی خۆی، دەسەپێنێ. بەكردەوە، چارەنووسی كۆنفرەنسەكە بەدەست كورد بوو، بەدەست ئۆپۆزیسیۆن نەبوو. تاڵەبانی و بارزانی رۆڵی یەكلاكەرەوەیان بینی، بەئاشكرا رایانگەیاند كە بەبێ سەلماندنی فیدرالیزم، هاوكاریی ئۆپۆزیسیۆن ناكەن. هەڕەشەكەش جێی خۆی گرت.
فاكتەری شوێن لەئیستانبول هیچ باڵادەستییەك بەكورد نابەخشێ و پێویستیی ئۆپۆزیسیۆن بەتوركیا وەك پشتیوان بۆ روخاندنی رژێمی ئەسەدو وەك مەڵبەندی گیرسانەوەی ئاوارەكان، هەژموونی توركیای بەسەردا زاڵ دەكا. لەدەوڵەتێكدا كەكێشەی لەگەڵ كوردەكانی خۆیدا هەیە، سەلماندنی مافە سیاسییەكانی كوردی وڵاتێكی تر بەو چەشنەی كەكوردی سوریا داوای دەكا، شتێكی نزیك لەمەحاڵە. چارەنووسی كۆنفرەنسی ئیستانبول لەدەستی توركیادا بوو. ئەنجومەنی نیشتمانیی سوریا كەوەك نوێنەرێكی شەرعیی گرنگی گەلی سوریا دانی پێدا نرا، پەی بەوە بردبوو كەرازی كردنی كورد قەرەبووی لەدەستدانی توركیا ناكاتەوە. بەكردەوە، ئەگەر كۆنفرەنسەكە پشتیوانیی لەمافی چارەی خۆنووسینی كوردی بكردایە، بەدڵنیاییەوە شكستی دەهێنا، چونكە توركیا وازی لەپشتگیری كردنی ئۆپۆزیسیۆن دەهێنا.
لەڕاستیشدا ناكرێ قورسایی كوردی عیراق لەناو ئۆپۆزیسیۆنی عیراق پێش ساڵی 2003، لەگەڵ قورسایی كوردی سوریا لەناو ئۆپۆزیسیۆنی سوریا بەیەك تەرازوو كێشانە بكرێ و هەڵەیەكی گەورەیە بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردی سوریا خۆی لەگەڵ بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردی عیراق بەراورد بكا. مەرج نییە ئەوەی كە كوردی عیراق بەدەستی هێناوە، دەقاودەق لەشوێنێكی تر بەهەمان شێوەو بەهەمان ئاست بەدەست بهێنرێ.
پشت بەستنی ئەنجومەنی نیشتمانیی سوریا بەتوركیا و كەنداو پەراوێزێكی فراوانی بۆ مانۆر سەبارەت بەمافە نەتەوەییەكانی كورد بۆ دابین ناكاو پێداگرتنی ئەنجومەنی نیشتمانیی كورد لەسەر هەندێ داخوازیی بەباق و بریق ئەو دەرفەتەی بۆ ناڕەخسێنێ كەبتوانێ پێوەندییەكی پتەو لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆندا ببەستێ و رۆڵێكی كارا لەپرۆسەی بەدیهێنانی گۆڕانی سیاسیدا بگێڕێ.
بەڵام بڵاوكردنەوەی دیكۆمێنتێكی تەواوكەری دیكۆمێنتی پەیمانی نیشتمانی لەلایەن ئەنجومەنی نیشتمانیی سوریاوە سەبارەت بەمەسەلەی كورد چانسێكی گونجاوی بۆ دەمەزەردكردنەوەی پێوەندیی نێوان كوردو ئەنجومەن دابین كردووە، بەتایبەتی كەئەنجومەن ئەوەی سەلماندوە كەئەم دیكۆمێنتە «پراكتیزەكردن و بەشێكی جیانەكراوەی پەیمانی نێوان لایەنەكانی ئۆپۆزیسیۆنە». ئەگەرچی دیكۆمێنتەكە نە باسی مافی چارەی خۆنووسین و نە باسی فیدرالیزم و ئۆتۆنۆمی دەكا، بەڵام چەردەیەك مافی گرنگی لەڕووی سیاسی و رۆشنبیرییەوە لەخۆ گرتووە كەدەرفەتێكی لەبار بۆ كاراكردنی رۆڵی سیاسیی كورد لەسوریای پاش نەمانی رژێمی ئەسەد دەرەخسێنێ. ئەم دەرفەتە نابێ لەدەست بدرێ نەك هەر لەبەر ئەوەی كەئێستا چانسی لەوە چاكتر لەئارادا نییە، بەڵكو لەبەر ئەوەش كەهەلومەرجی ئێستای سیاسیی سوریا هەر ئەوەندەی لێ هەڵدەكڕێندرێ.