عیراق و پڕۆژەی فریاكەوتنی رژێمی ئەسەد
March 18, 2012
وتار و بیروڕا
لەعیراقدا مەسەلەی سوریا تێكەڵ بەململانێی نێوان شیعەو سوننە بووە. لەكاتێكدا كەشیعەكان وا دەڕواننە روخانی رژێمی ئەسەد كە لەگەڵ بەرژەوەندییاندا وێك نایەتەوە، سوننەكان بەپێچەوانەوە، پێیان وایە روخانی رژێمی ئەسەد دەرفەتێكە بۆ تەنگ هەڵچنین بەركابەرە مەزهەبییەكانیان.
رۆژئاوا خەریكە بەرەو دەستەبەركردنی پێداویستییەكانی كۆتایی هێنان بەرژێمی ئەسەد هەنگاوی هەڕاوتر هەڵدەنێ، دیارترین ئاماژە بۆ ئەم دیاردەیە، لێدوانە توندەكەی ئەم دواییەی سەناتۆری ئەمریكی جۆن ماكینە كەداوای گورزی ئاسمانی و چەكداركردنی ئۆپۆزیسیۆنی تێدا كردووە. ساڵی 2011 ماكین یەكێ لەدیارترین لایەنگرانی گورزی ئاسمانی و دەستێوەردانی عەسكەری بوو لەدژی رژێمی موعەممەر قەزافی. ئەگەرچی قەیرانی سوریا لەوەی لیبیا ناچێ بەڵام ئەمە بایەخی لێدوانەكەی ماكین كەم ناكاتەوە. بەهەمان پێودانگ سەرەك وەزیرانی بەریتانیا دێڤد كامیرۆن رایگەیاند كەمانەوەی ئەسەد لەدەسەڵات ((ئەگەری هەڵایسانی شەڕی ناوخۆ زیاد دەكا)). لەم سەروبەندەشدا باڵیۆزی بەریتانیا سایمۆن كۆلیس كەنزیكەی هەفتەیەكە دیمەشقی بەجێ هێشتووە، بە رۆژنامەی تایمزی راگەیاند كە ئەسەد ((ناتوانێ تا كۆتایی ئەمساڵ بمێنێ)). ئەمە بەم واتایە دێ كەرۆژئاوا لەئێستاوە وا خۆی راهێناوە كەرژێمی ئەسەد وەك بەشێك لەرابردوو دابنێ.
لەهەلومەرجێكی وادا عیراق سەرقاڵی دانانی پڕۆژەیەكە بۆ فریاكەوتنی رژێمی ئەسەد. دیارە پڕۆژەكەی عیراق دەرفەتێكی گونجاو بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێكی ئاشتییانە دەڕەخسێنێ بەڵام میتۆدی دەستپێشخەرییەكەو سروشتی رژێمی حوكمڕانی سوریا دەرفەتەكە زۆرتر وەك دەرفەتێكی خەیاڵی دەهێڵنەوە. عیراق داوای پێكهێنانی حكومەتی یەكێتیی نیشتمانی دەكا بەمەبەستی وتووێژ لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆن. ئەمەش بەم مانایە دێ كەحكومەتە داواكراوەكە بەبێ ئۆپۆزیسیۆن پێكدێ و بەدرێژایی ئەو ماوەیە ئەسەد وەك سەركۆمار لەدەسەڵاتدا دەبێ. ئینجا داوا لەئەنجومەنی ئاسایش دەكا بڕیارێك سەبارەت بەقەدەغەكردنی دەستێوەردانی دەرەكی دەر بكاو لەلایەكی ترەوە داوا لەهەموو لایەنە نێودەوڵەتییەكان دەكا دەست لەچەكداركردنی حكومەت و ئۆپۆزیسیون هەڵگرن. قازانجی پڕۆژەكە بۆ دیمەشق لەوە دایە كەئەو دەستكەوتەی بۆ دابین دەكا كە لەمێژە هەوڵی بۆ دەدا، ئەویش قەدەغەكردنی دەستێوەردانی دەرەكییە كەئەگەر ئەنجام بدرێ، بەدڵنیاییەوە، كۆتایی بەرژێمی ئەسەد دێنێ. هاوكات، داوای راگرتنی ناردنی چەك بۆ حكومەت و ئۆپۆزیسیون تەنها لەقازانجی حكومەتدایە چونكە سوپای سوریا بەو جبەخانەیەی هەیەتی، دەتوانێ تا پێنج ساڵ شەڕی ئۆپۆزیسیۆن بكا.
رەنگە یەكێ لەخاڵە گەشەكانی پڕۆژەكەی عیراق، بانگەشەكردنە بۆ هەڵبژاردنێكی گشتی بەسەرپەرشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان، بەڵام كێشە گەورەكە لەوە دایە كەتەنانەت ئەگەر ئۆپۆزیسیۆنیش لەسوریا هەڵبژاردن بباتەوە، حكومەتێكی لەرزۆكی پێ پێك دەهێنرێ چونكە دامەزراوە سەرەكییەكانی وەك سوپاو ئاسایش و پۆلیس و هەواڵگری كەحزبی بەعس هەموی كۆنترۆڵ كردون، دەتوانن پابەندی هیچ بڕیارێكی ئەو حكومەتە نەبن.
عیراق وا پاكانە بۆ پڕۆژەكەی دەكا كەئەمە سوریا لەشەڕی ناوخۆ رزگار دەكا. عەلی موسەوی، راوێژكاری سەرەك وەزیران، دەڵێ عیراق((پشتیوانی لەوە دەكا كەگۆڕان بەشێوەیەكی ئاشتییانە لەسوریا بێتە دی)). بەڵام مەرج نییەو پڕۆژەكەی عیراق گۆڕانی لێ بكەوێتەوە، بەتایبەتی كەپڕۆژەكەی عیراق بەهیچ شێوەیەك خۆی لەمەسەلەی دەست لەكاركێشانەوەی ئەسەد نەداوە، هەروەك هەنگاوە بەراییەكانی پڕۆژەكەش دەبنە هۆی نەهێشتنی هەموو گوشارەكانی سەر رژێم، لەهەمان كاتدا هیچ شتێك گەرەنتیی بەئەنجام گەیشتنی وتووێژی نێوان حكومەت و ئۆپۆزیسیۆن ناكاو لەهەر وتووێژێكیشدا ئەو حكومەتەی كەپڕۆژەكە ناوی ناوە حكومەتی یەكێتیی نیشتمانی، لەبەر ئەوەی كەتازە پێك دەهێنرێ و لایەنە پێكهێنەرەكانی هیچ ئامرازێكی هێزیان بەدەستەوە نابێ، ناتوانێ خۆی لەفشاری توندی دامەزراوەی حزبی بەعس و سوپاو ئاسایش راپسكێنێ.
بەشێكی زۆری دوودڵیی بەستنی كۆنفرەنسی رێكخراوی دەوڵەتانی عەرەب لەعیراق پەیوەندیی بەوەوە هەیە كەژمارەیەك لەدەوڵەتە عەرەبییەكان دەترسن عیراق بەقازانجی سوریا سەرۆكایەتی كردنی كۆنفرەنسەكە بقۆزێتەوە. یەكێ لەگرنگترین هۆكانی نزیكبونەوەی مالیكی لەسعودییە، هەوڵدانە بۆ دڵنیاكردنەوەی كەنداو لەوەی كەعیراق پابەند دەبێ بەتێڕوانینی كەنداو لەبارەی سوریاوە. عەدنان سەرراج، یەكێ لەسەركردەكانی لیستی دەوڵەتی یاسا، وتوویەتی ((چارەنووسی ئەسەدمان بەلاوە گرنگ نییە.. ناشتوانین پشتگیریی حزبی بەعسی سوریا بكەین)). لەبەرەنجامی كۆتاییدا، ئەوەی كەئەم مەسەلەیە یەكلا دەكاتەوە، رادەی متمانە كردنە بەلێدوانەكانی عیراق لەم بارەیەوە.