بەدەگمەن سنووری نێوان هێزە میانڕەو و هێزە توندڕەوەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ڕوون و ئاشكرا بووە. ئەو هیلالی شیعەیەی دژە ڕۆژئاوایە و لەلایەن ئێرانەوە سەركردایەتی دەكرێت، پێكهاتووە لەعێراق و هەروەها سوریا و لوبنان، كە لەماوەی سێ دەیەی ڕابردوودا، ئێران بەئەندازەیەكی گەورە لەڕووی سیاسیەوە پشتیوانی كردوون و سەرچاوەی دارایی بۆ دابینكردون، حاڵی حازر ئەم هیلالی شیعەیە هەڕەشەیەكی جددی ڕووخانی لەسەرە، ئەویش بەهۆی ئەوەی درز كەوتۆتە نێو گرنگترین پایەی ئەم هیلالەوە: ڕژێمی سوری بەسەرۆكایەتی ئەسەد. لەلایەكی دیكەوە، كارەساتی مرۆیی لەسوریا بەرژەوەندیەكی هاوبەشی كەم وێنە لەنێوان ڕژێمە عەرەبیە كۆن و نوێكان، توركیا، ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپادا خوڵقاندووە، كە ئەو بەرژەوەندیەش پێكهێنانی حكومەتێكی نوێنەرایەتیە لەدیمەشق.
هەرچۆنێك بێت، لەكاتێكدا ئێران و ڕوسیا و چین ئەوپەڕی هەوڵی خۆیان خسۆتەگەڕ بۆ ڕێگری كردن لەڕووخانی ئەسەد، ئەوا هێزە میانڕەوە نێودەوڵەتی و ناوچەییەكان هێشتا لەئاست تەحەددیەكەدا نین. تاوەكو ئەم هاوپەیمانێتیە -كە ڕیزەكانی ڕێكنەخراوە- و پێكهاتووە لەهێزە میانڕەوەكان، لێكنزیك نەبنەوە و دەست نەدەنە كار و كۆششی یەكلاكەرەوە بۆ شكاندنی هیلالی شیعە، ئەوا خەڵكی سوریا بێ پشت و پەنا ڕووبەڕووی كومەڵكوژی بەردەوام دەبنەوە و دەرفەتێكی مێژوویی لەدەست دەدەن بۆ ئەوەی بگەنە كاروانی ڕۆژهەڵاتێكی ناوەڕاستی نوێ و ئاشتیخواز كە ئەگەری ئەوەی لێدەكرێت بەئاقارێكی دیموكراتیانە ئاڕاستەبگرێت.
لە16ی شوباتدا، كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان بەزۆرینەی دەنگ بڕیارێكی پەسەند كرد بۆ پشتیوانیكردن لەپلانی جامیعەی عەرەبی كە داوا لەبەشار ئەسەد دەكات دەست لەدەسەڵات هەڵبگرێت و بەتوندی ئیدانەی ئەو پێشێلكاریە بەربڵاو و بەرنامە بۆداڕێژراوەی مافەكانی مرۆڤ دەكات كە هێزەكانی بەشار ئەسەد ئەنجامی دەدەن، لەوەش زیاتر داوای دەستبەجێ وەستاندنی هەموو جۆرە توندوتیژیەك دەكات. ئەگەرچی بڕیارەكەی كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان مولزیم نییە، بەڵام پشتیوانیەكی ئەخلاقی بەهێزە بۆ موعاڕەزەی سوری، بەتایبەتی دوای ئەوەی لەسەرەتای ئەم مانگەدا چین و ڕوسیا مافی ڤیتۆیان لەدژی هەمان ئەو بڕیارەی كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان بەكارهێنا. بەهەمان ئەندازە، بڕیارەكەی كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان بەچەشنێك هەڵوێستە ئەخلاقیەكە بەهێز دەكات كە توانای ئەوە بەجامیعەی عەرەبی، توركیا و ڕۆژئاوا بدات تاوەكو سەركێشی بكەن و جگە لەهەڵوێستە دوو دڵەكانیان كار بۆ هەڵگرتنی هەنگاوگەلێكی گەورەتر بكەن، ئەویش لەبەرچاوگرتنی شكستهێنانی ئاشكرای هەموو ئەو دەستپێشخەریانەی تاوەكو ئێستا پێشنیاركراون.
هەر لەسەرەتاوە، دەستپێشخەریەكەی جامیعەی عەرەبی، كە داوای گواستنەوەی دەسەڵات دەكات بۆ جێگری سەرۆكی سوریا، فاروق ئەل شەرع، لەگەڵ پێكهێنانی حكومەتێكی یەكێتی -نیشتیمانی- و ڕەوانەكردنی بۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆئەوەی هاوكاربێت لەجێبەجێكردنیدا، دەستپێشخەریەكی شكستخواردو بوو. گواستنەوەی دەسەڵات بۆ جێگری سەرۆكی سوریا، تەنانەت ئەگەر دەستپێشخەریەكە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكانیشی تێپەڕاندایە، هیچ گۆڕانێكی لەسوریادا دروست نەدەكرد، لەبەر ئەوەی خودی ئەل شەرع بۆ ماوەی نزیكەی سی ساڵ یەكێك بووە لەئەندامە دیارەكانی دەزگا حكومڕانەكانی سوریا. پێشنیارێكی دیكەی هاوشێوە (كە گواستنەوەی دەسەڵات بۆ جێگری سەرۆكی وڵاتەكە لەخۆدەگرت) كە لەلایەن ئەنجومەنی هاریكاری كەنداو بەسەرۆكایەتی سعودیە خرایەڕوو، بووە هۆی(ئەگەرچی بەهیچ شێوەیەك ناتوانین بڵێین بێ گرفت و كەم و كورتی بوو) ڕێگرتن لەتەقینەوەی دۆخەكە لەیەمەن. بەڵام لەكاتێكدا دووركەوتنەوەی عەلی عەبدوڵڵا ساڵح بووەهۆی قەناعەتپێهێنانی خەڵكی یەمەن، ئەوا كێشەی سووری تەنیا خودی بەشار ئەسەد نییە، بەڵكو كێشەكە لەتەواوی ئەو دەزگا و دامەزراوە حكومیانەدایە كە پارێزگاری لێدەكەن. هەر ئەمەش هۆكاری ئەوەیە كە دەبێت جامیعەی عەرەبی خۆی لەئەنجامدانی گۆڕانی ڕەمزی بەدووربگرێت و ڕووبەڕووی ڕاستیەكانی سەر ئەرزی واقیع ببێتەوە، هەرچەندە تاڵ و دژواریش بن.
دەستپێشخەریەكی دیكەی جامیعەی عەرەبی كە داوای لەئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان دەكات بۆئەوەی هێزێكی ئاشتیپارێزی هاوبەش لەنێوان نەتەوە یەكگرتووەكان و وڵاتە عەرەبیەكاندا پێكبهینێت لەسوریا، ئەگەرچی لەنەتەوە یەكگرتووەكانیشدا كە بە بەكارهێنانی مافی ڤیتۆ كۆنتڕۆڵكراوە تێپەڕێت، كە ئەمە ئەگەرێكی دوورە، ئەوا هیچ ئاكامێكی لێناكەوێتەوە. یەكەم، ئاشتی نییە لەسوریادا تا بپارێزرێت. ئەوە بەسە كە شكستی هێزە ئاشتیپارێزەكانی سەر بەنەتەوە یەكگرتووەكان لەڕواندا، بۆسنا و كۆنگۆ بهێنینەوە یاد، وەك ئاماژەیەك بۆ بێتوانایی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ بینینی ئەم ڕۆڵە لەغیابی ئاشتی و هاوكاری نێوان لایەنە ناكۆكەكانی سەر ئەرزی واقیع. ناردنی هێزی ئاشتیپارێز لەلایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە لەم كاتەدا تەنیا دەبێتەهۆی درێژەدان بەدەسەڵاتی ڕژێمەكەی ئەسەد. ئەگەرچی ئەم هەوڵەش هەمان چارەنووسی چاودێرەكانی جامیعەی عەرەبی دەبێت- كەبەم دواییە كشانەوە- كە چالاكیەكانیان لەلایەن دەسەڵاتدارانی سوریاوە كۆنتڕۆڵكرابو و لەكۆتاییدا بەقازانجی ڕژێمەكەی ئەسەد كۆتایی هات. لەڕاستیدا چاودێرەكان تەماشاكاربوون لەكاتێكدا كە كۆمەڵكوژیەكە بەردەوام بوو تا ئەوكاتەی جامیعەی عەرەبی بڕیاری هەڵپەساردنی ئەركەكەیانی دا. دەبێت هێزە ئاشتیپارێزەكانی نەتەوە یەكگرتوەكان لەژێر كۆنتڕۆڵی ئەنجومەنی ئاسایشدا بن نەك لەژێر كۆنتڕۆڵی حكومەتی سوریا و بەبڕیاری ئەنجومەنی ئاسایش، ئەویش بۆئەوەی بتوانن ئازادانە بجوڵێن بەسەرتاسەری سوریادا و بێ هیچ سنوورداریەك ڕاپۆرت لەسەر بەرەوپێشچوونی ڕووداوەكان بەرز بكەنەوە. بەڵام دووبارە، ئەگەری ئەوەنییە حكومەتی سوریا ڕێگە بەهاتنەناوەوەی ئەم هێزە بۆ سوریا بدات، چونكە ئەمە دەبێتەهۆی پتر بەهێزكردنی بەرهەڵستكاری دژی حكومڕانی ئەسەد و كاری تۆڵەسەندنەوەی حكومەتەكەش سنووردار دەكات.
لەكۆتاییدا، ئەو چاكسازیانەی حكومەتەكەی ئەسەد ڕایگەیاندون وەك ئەنجامدانی ڕاپرسی لەسەر دەستووری نوێ و هەروەها ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی، تەنیا پیلانگێڕانێكن بۆ بەدەستهێنانی كاتی زیاتر. لەبەر ئەوە، جێی سەڕسوڕمان نییە كە ئەم چاكسازیە ساختانە لەلایەن ڕوسیا و بەم دواییە لەلایەن چینەوە پشتیوانیان لێكرا. بەڕەچاوكردنی ئەوەی ئەم چاكسازیانە لەلایەن حكومەتێكەوە خراونەتەڕوو كە ڕۆیشتن و ڕووخانی بۆتە خواستی خەڵكی سوریا، ئەوا ئەم چاكسازیانە لەلایەن خەڵكی سوریاوە قبوڵناكرێت كە قوربانیەكی زۆریانداوە و ڕازی نابن بەچەند كارێكی بێ ناوەڕۆك و كەم كە لەژێر فشاردا لەحكومەتیان پچڕیبێت، كە حكومەتێكی شڵەژاوە و میسداقیەتی خۆی لەدەستداوە. ئەسەد و دارودەستەكەی ڕازی نەبوون ئیلتیزامێكی جددی بخەنە ئەستۆی خۆیان، بەڵكو لەبری ئەوەی دەستیان بەگفتوگۆیەكی درێژخایەن كرد بۆ ئەوەی هەر چاكسازیەكی ڕاستەقینە لەباربەرن، و لەدەرئەنجامدا بەپلانێكی بەرنامەبۆداڕێژراو خۆیان دزییەوە- لەكاتێكدا بەردەوامبن لەسەر سەركوتكاری توندوتیژانە. كێشەی سوریا لەسیاغەی یاساكاندا نییە، بەڵكو لەڕژێمەكەدایە كە یاساكان دادەڕژێت و جێبەجێیان دەكات.
كۆبوونەوەی داهاتووی جامیعەی عەرەبی لەتونس لە24ی شوبات دەبێت سوود لەو پەیامە بەهێزە وەربگرێت كە 173 دەوڵەت لەكۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە ئاڕاستەیان كرد و ئیدانەی كوشتنی خەڵكی سوریایان لەسەر دەستی هێزە ئەمنیەكانی سوریا كرد، هەروەها پشتیوانێكی ئەخلاقی بوو كە سنووری خیتاب تێدەپەڕێنێت و دەرگا بۆ ئەنجامدانی كار و كۆشش لەسەر ئەرزی واقیع دەكاتەوە. دەبێت ئەندامانی بەرەی میانڕەو ڕێوشوێنگەلێكی بوێرانە پیادە بكەن، بەچەشنی دامەزراندنی «ڕێڕەوی ئازادی» بەجیاكردنەوەی بەشێك لەخاكی سوریا لەباكوورەوە لەسەر سنوورەكانی لەگەڵ توركیا. دەبێت دەست بەجێ ناوچەیەكی دژە فڕین بەچەشنی ئەوەی لەلیبیا كرا، لەسوریا دابمەزرێنرێت و لەلایەن فڕۆكەكانی ئەو وڵاتانەی ئارەزوومەندن و سەر بەناتۆ و جامیعەی عەرەبین بپارێزرێت، بەڵام بێ ئەوەی بچنە شەڕەوە لەگەڵ هێزەكانی حكومەتدا، تەنیا بۆ بەرگری لەخۆكردن نەبێت.
ئەم ڕێڕەوە دەبێتە ناوچەیەكی سەلامەت بۆ ئەو خەڵكە مەدەنیەی لەدەست توندوتیژی ڕادەكات و ئاوارە دەبێت و پێشوازی لەو سەربازانە بكات كە لەسوپا جیادەبنەوە و بكرێتە بنكەیەك بۆ چەكداركردنی سوپای سوری ئازاد هەروەك سیناتۆر جۆن مەككین و لیندسی گراهام، بەم دواییە پشتیوانیان لێكرد، كە هەردوو ئەم سیناتۆرە لە لیژنەی خزمەتگوزاری هێزە چەكدارەكانی سەر بەئەنجومەنی پیران كاریان كردووە. لەوەش زیاتر، ئەم ڕێڕەوە بوار بەئەنجومەنی نیشتمانی سوریا دەدات كە جێ پێیەكی هەبێت لەناو خاكی سوریادا، بەو پێیە ڕێگەخۆش دەكات بۆ ئەوەی لەلایەن جامیعەی عەرەبی و ڕۆژئاوا و هێزە موسڵمانەكانی دیكەوە ئیعترافی پێبكرێت. لەوەش زیاتر، دەبێت ئەنجومەنی نیشتمانی سوری حكومەتێكی سێبەڕ دابمەزرێنێت كە پێكهاتبێت لەكەسانی پیشەوەر و تەكنۆكرات بەدوور لەكاریگەری ئایدۆلۆجی بۆئەوەی دەست بەداڕشتنی پلانێك بكەن بۆ دوای ڕووخانی ئەسەد. ئەگەری ئەوە هەیە ئەندامانی ناتۆ، بەتایبەتی فەڕەنسا(كە مانگی تشرینی دووەمی ڕابردوو پشتیوانی لەبیرۆكەی دامەزراندنی ڕێڕەوی مرۆیی كرد) و هەروەها جامیعەی عەرەبی پشتگیری ئەم پێشنیارە بكەن.
ئیسرائیل دەتوانێت بەبێدەنگی بەشداربێت، ئەویش لەڕێی كردنەوە و لەنزیكەوە چاودێریكردنی سنوورەكانی لەگەڵ سوریا كاتێك كە ئاوارەكان لەباشووری سوریاوە ڕووی تێدەكەن، ئەو ئاوارانەی ناتوانن بگەنە ناوچەی ئارامی باكوور. دەكرێت ئیسرائیل ئەم كارە بەهەماهەنگی لەگەڵ ئەردەندا بكات، كە سنووری هاوبەشی هەیە لەگەڵ سوریا و ئیسرائیلدا. بەڵام گەورەترین بەرپرسیارێتی دەكەوێتەئەستۆی توركیا ئەویش بەپشتیوانی تەواوی جامیعەی عەرەبی.
لەنێو هەموو ئەندامانی بەرەی میانڕەوەدا، توركیا گەورەترین پشكی لەئاكامەكانی دۆخی سوریا بەردەكەوێت. ئەگەر كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەستێوەردان نەكات، ئەوا هەر زوو ناكۆكیەكەی سوریا سەردەكێشێت بۆ شەڕێكی ناوخۆیی سەرتاسەری كە شەپۆل و ئاپۆڕای ئاوارەكان ڕوو لەتوركیا دەكەن، ئەمەش بنكەی پەكەكە لەباكووری سوریا بەهێز دەكات و دەبێتەهۆی گەورەبوونی كاریگەری ئێران لەنزیك ئەو وڵاتەوە، هەموو ئەمانە مایەی گیروگرفت و سەرئێشە دەبن بۆ توركیا. لەهەمان كاتدا، توركیا باشترین پێگە و هەڵكەوتەی هەیە لەڕووی جوگرافی و سیاسیەوە كە بواری پێدەدات پشتیوانی دامەزراندنی ئەم ڕێڕەوە بەدرێژایی سنوورەكەی لەباشووری ڕۆژهەڵاتەوە بكات. ئەگەر توركیا دەستپێشخەریی بكات، ئەوا نەك هەر سەركردایەتیكردنێكی ڕاستەقینە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پیشان دەدات و نەك بەتەنیا پێگەی خۆی لەهاوپەیمانێتی لەگەڵ ڕۆژئاوادا بەهێز دەكات، بەڵكو پێوەندیەكانیشی لەگەڵ جیهانی عەرەبدا پەرە پێدەدات كە زیاتر و زیاتر نیگەران لەئاست سیاسەتی دەرەوەی توركیا لەناوچەكەدا كە بەو شێوەیە لێی دەڕوانن سیاسەتێكە ئامانج لێی زیندووكردنەوەی سەردەمی عوسمانیەت بێت. كاتی ئەوە هاتووە ئەنقەرە خۆی لەگەڵ ئەو ڕاستیە تاڵەدا بگونجێنێت كە زەمینەیەكی هاوبەش لەئارادا نییە: یان دەبێت كاریگەری و دەستێوەردانی ئێران لەسوریادا ڕابگیرێت و كۆتایی بەكوشتاری خەڵك بهێنرێت، یاخود دەبێت سوریا تەسلیمی ئێران بكرێت، ئەمەش ئەوەندەی دیكە ئێران هاندەدات بۆ ئەوەی خەونەكەی خۆی بەدی بهێنێت بۆ بوون بەهیزێكی خاوەنی هەژموون لەناوچەكەدا كە ڕەنگە ئەمە هاوشان بێت بەخاوەنداربوونی توانای ناووكی.
تا ئەندازیەكی گەورە، سوریا بۆتە گۆڕەپانی شەڕ و ململانێی نێوان هێزە میانڕەو و توندڕەوەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
هەوڵ و كۆششی لاوازی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەهیچ شوێنێك ناگات تاوەكو ڕاستیەكانی پەیوەست بەڕژێمی بەعس لەسوریا فەرامۆش بكەن. لەهەمان كاتدا، باوەڕكردن بەوەی گەیشتن بەجۆرێك لەڕێككەوتن لەگەڵ ئەسەددا كە ئامانج لێی بەهێزكردنی پێگەی خەڵكی سوریا بێت، وەهم و بەهەڵەداچوونە. هەرچۆنێك بێت، ڕزگاركردنی سوریا لەدەستی ئێران، لەكاتێكدا دەبێتەهۆی ئازادبوونی خەڵكی سوریا لەكۆت و زنجیری ئەسەد، ئاكامی جیوپۆلەتیكی مەزنیشی لێدەكەوێتەوە، هەروەها هاوسەنگی هێز لەسەرتاسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەگۆڕێت. ئەوەش ڕاستە، كە جیاكردنەوەی سوریا لەئێران زیاتر گۆشەگیربوونی نێودەوڵەتی تەهران دەردەخات و ڕەنگە ببێتەهۆی ئەوەی پێویست بەئەنجامدانی كردارێكی سەربازی نەكات لەدژی ئێران ئەویش یان لەلایەن ئیسرائیلەوە یان ئەمریكاوە، كە ئامانج لێی كۆتایی هێنان بەتموحە ناووكیەكانیەتی.
سەركەوتنی ئێران لەسوریادا كارەساتە بۆ ناوچەكە و دەبێت ڕێگری لەم سەركەوتنە بكرێت ئەویش بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی ئەم دەرفەتە لەئارادایە. بەكاركردن بۆ زامنكردنی گۆڕانی ڕژێمەكە كە پشتیوان بێت بۆ خەڵكی سوریا كە پەرۆش و تینووی ئازادین، هیلالی شیعە تێكدەشكێت و فشارێكی بێئەندازە دەكەوێتە سەر ئێران بۆئەوەی كۆتایی بەدەستێوەردانەكانی بۆ كاروباری دەوڵەتە عەرەبە دراوسێكانی بهێنێت.