پێشبینی بۆ دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا

پێشبینی بۆ دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا
ئەگەرچی مەحاڵە بتوانین پێشبینی ئایندە بكەین، بەڵام پێشبینی دەكرێت. كە سەرەڕای كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا، كوردستان بەردەوام بێت لە بەرەوپێشچوون و گەشەكردن


كۆتایی ئەمساڵ كۆتایی مانەوەی سوپای ئەمەریكایە لە عیراقدا، هەندێك كەس پێشبینی دەكەن كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا دەرگا بۆ دووبارە گرژی و ئاڵۆزی نێوان كورد و بەغدا دەكاتەوە، بە تایبەتی لەسەر ئەو هێڵی گرژی و ئاڵۆزییەی هێزەكانی دابەشكردووە. هەردوولا لە چەندین بۆنەی یەك بەدوا یەكدا نزیك بوونەوە لە شەڕكردن لەگەڵ یەكتردا. زۆرجار لە دەرەوەی شارەكاندا كە فەرماندە سەربازییەكان مەیلی ئەوەیان هەیە سەربەخۆ ڕەفتار بكەن. بۆ نموونە، لە 2009دا سەربازەكانی بەغدا چوونە ناو شاری ئاڵتون كۆپریەوە كە شارێكی ناكۆكی لەسەرە و زۆربەی دانیشتوانەكەی كوردن، كاتێك دانیشتوانی شارەكە بە پشتیوانی پێشمەرگە خۆپیشاندانیان كرد، فەرمانی تەقەكردن و كوشتن بە هێزەكانی بەغدا درا. تەنها بوونی هێزە ئەمەریكیەكان كە لەو نزیكانە جێگیركرابوون ڕێگریان لە خوێنڕشتن كرد.
لە مانگی كانوونی دووەمی ساڵی 2010ەوە، ئەمەریكا هەوڵدەدات متمانە لە نێوان هەردوولایەندا دروست بكات، ئەویش بە پێكهێنانی دەورییەی هاوبەش لە نێوان هەردوولادا (كە پێی دەوترێت میكانیزمە ئەمنیە هاوبەشەكان) كە سەربازە ئەمەریكیەكانیشیان لەگەڵدایە، هەروەها بە بەڕێوەبردنی 26خاڵی پشكنین بە هاوبەشی. لە هەندێ جێدا تەنانەت شوێنی خەوتن و خواردنیشیان پێكەوەیە.
سەرۆك وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەم ڕێ و شوێنانە دەڵێت «هاوكاری فریاگوزاری بۆ بنیاتنانی متمانە و هێنانەئارای سەقامگیری.» لەگەڵ ئەوەشدا، دەبێت ئەم پرسیارە بكەین ئایا دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا چی ڕوودەدات؟ ساڵح ئەوەی دركاند « من زۆر زۆر نیگەرانم كاتێك هێزەكانی ئەمەریكا دەكشێنەوە» كەسانێكی دیكە زۆر توندتر گوزارشتیان لە نیگەرانی خۆیان كرد، بۆ نموونە جەنەراڵ تورهان یوسف عەبدولڕەحمان، جێگری بەڕێوبەری پۆلیسی كەركوك ڕایگەیاند « كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا هەڵەیەكی كوشندەیە..دەبێت هێزەكانی ئەمەریكا بمێننەوە، ئەگەرنا شەڕی ناوخۆ بەرپا دەبێت.»
فەرماندەیەكی پۆلیسی كەركوك كە كورد هاوڕابوو لەگەڵ ئەم بۆچوونەدا «من قەناعەتێكی تەواوم هەیە بەوەی لە ماوەی 24 سەعاتدا كەركوك دووچاری شەڕی ناوخۆی دەبێتەوە ئەگەر هێزەكانی ئەمەریكا بكشێنەوە، من زەمانەتی ئەوە دەكەم.» لە لایەكی دیكەوە، ڕەنگە كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا ببێتەهۆی قەناعەت پێهێنانی هەولێر و بەغدا بۆ ئەوەی بگەنە ڕێككەوتن لە بارەی دابەشكردنی دەسەڵات لە نێو خۆیاندا، لە نێویاندا كێشانی سنوری ناوخۆیی.
كەسانی دیكە پێشبینی هەرەسهێنانی خێرای حكومەتە هاوپەیمانێتیە لاوازەكەی نوری مالیكی دەكەن. بۆ نموونە دەركردنی یاداشتی دەستگیركردنی تاریق ئەل هاشمی جێگری سەرۆك كۆماری عیراق بە تۆمەتی تیرۆر عیراقی خستۆتە قەیرانێكی سیاسییەوە. لەوەش زیاتر پشێوییەكانی زاخۆ لە سەرەتای مانگی دیسەمبەردا ئاماژەبوون بەوەی كوردستانیش گیروگرفتی هەیە. لە كاتێكدا كە سەربازەكان دەكشێنەوە،
ئەگەرچی نابێت ئەم كارەساتە لەبەرچاو نەگیرێت، بەڵام پێدەچێت ئەگەری ئەوە هەبێت هەردوولا بە كەمترین توندوتیژی دۆخەكە تێپەڕێنن، ئەویش لەبەر ئەم هۆكارانەی خوارەوە:
1.) كەس خوازیاری ئەوە نییە بگەڕێتەوە بۆ دەوڵەتی تیرۆریستی سەردەمی سەددام حوسێن، سەرەڕای نائارامی عەرەبەكان بەرامبەر دەستكەوت و داواكارییە بەردەوامەكانی كورد، بەڵام هێشتا كۆدەنگیەكی گشتی هەیە لەبارەی قبوڵكردنی هەرێمی فیدراڵیی كوردیەوە. باڵیۆزی پێشووی ئەمەریكا لە عیراق، زەڵمای خەلیل زاد، باسی لەم خاڵە كرد كاتێك لە كۆنفرانسێك لە واشنتۆن لە ئازاری 2010دا قسەم لەگەڵ كرد. لەوەش زیاتر،
2.) پەیوەندی سوودبەخشی دوولایەنە لە نێوان هەولێر و سوپای بەغدا وەك فاكتەرێكی گرنگ دەمێنێتەوە كە ڕێگەلەوە دەگرێت هەردوولا بكەونە ناكۆكیەكی ڕاستەقینەوە. هەروەك كۆڵۆنێڵ چاپمان بەم دواییە دەربارەی دۆخە دڵخۆشەكەرەكەی نووسی « هێزەكانی پێشمەرگە گۆڕاون بۆ یەكەكانی بەرگری میللی عیراق، پاسەوانی نیشتیمانی عیراق و یەكەكانی سوپای عیراق، پۆلیسی ژینگە و دارستان، پۆلیس و یەكەكانی پاراستنی سنور. . ڕەنگە گەورەترین بەرنامەی گۆڕینی هێزی پێشمەرگە بریتی بووبێت لە ئاوێتەكردنی ژمارەیەك لە هێزەكانی پێشمەرگە لە ناو سوپای عیراقدا.» تەنانەت بەغدا» لە ڕووی مەبدەئیەوە دابینكردنی دارایی بۆ هێزەكانی پێشمەرگە قبوڵ كردووە، هەروەك لە یاساكانی بودجەی 2007 بۆ 2008 ئاماژەی پێكراوە.» لەگەڵ ئەوەشدا، هێشتا هەردوولا نەگەیشتونەتە داڕشتنەوەیەك بۆ دابینكردنی ئەو داراییە، ئەمە هەولێری سارد نەكردۆتەوە، بەڵكو هەولێر داوا لە بەغدا دەكات مووچەی خانەنشینی بۆ 90،000 پێشمەرگەی خانەنشین دابین بكات.
هەرچەندە «گومانێكی زۆر هەیە لە نێو غەیرە كوردەكاندا لە ئاست نیاز و نیەتی كوردەكاندا. . . بەڵام پێدەچێت یەكە كوردیەكانی سوپای عیراق دڵسۆزییەكی زیاتریان بۆ عیراق پیشاندابێت بەهۆی كردارەكانیانەوە بە بەراورد بە هاوشانە عەرەبەكانیان.» لە ڕاستیدا دوای دیراسەتێكردنێكی ووردی هێزە ئەمنیەكانی هەرێمی كوردستان لە نێویاندا پێشمەرگە (سوپای ڕێكخراو)، چامپان بەو دەرئەنجامە دەگات « كە هێشتا پچڕانی پەیوەندیەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و دەسەڵاتە فیدراڵیەكان ڕووینەداوە، ئەویش بەهۆی ئەوەی تا ڕاددەیەك هەردوولا دانیان بەخۆیاندا گرتووە و نەرمیان نواندووە.» لە ڕاستیدا، «حكومەتی مەركەزی و هەرێمی كوردستان توانایەكی سەرسوڕهەێنەریان پێشانداوە بۆ هێوركردنەوەی بارودۆخەكە و (یاخود بەلای كەمەوە پەراوێزخستنی) ئەو مەسەلانەی ئەگەری تەقینەوەیان لێدەكرێت، هەروەها بۆ هاوكاری كردن لە چەندین مەسەلەی گرنگدا.»
ڕووداوێكی دڵخۆشكەری دیكە بریتیە لە سەردانی سەرۆك وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ واشنتۆن دی.سی لە نۆڤەمبەری 2011. خشتەی سەردانەكەی پڕ بوو لە چاوپێكەوتن لەگەڵ بەرپرسە حكومیەكانی ئەمەریكا وەك جۆزێف بایدن، و سین تانكەكان، دۆستە مەدەنی و بازرگانیەكان، ئەكادیمیەكان و چەند چاوپێكەوتنێكی ڕاگەیاندن. سەرۆك وەزیران، بەرهەم ساڵح باسی ئەو ڕێگایانەی لەگەڵ جێگری سەرۆك بایدندا كرد كە بەهۆیەوە ئەمەریكا و هەرێمی كوردستان ئەتوانن سەقامگیری و گەشەكردن لە كوردستان و هەروەها لە عیراقیشدا دەستەبەر بكەن دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا. لەم دیدارانەدا بەرهەم ساڵح تەركیزی لەسەر بەرفراوانكردنی هاوكارییە دیبلۆماتی و ئابوورییەكانی نێوان ئەمەریكا و هەرێمی كوردستانی كردو، جەختی لەسەر پێویستی وەبەرهێنانی زیاتر كردەوە لە لایەن كەرتی تایبەتی ئەمەریكاوە بۆ «خوڵقاندنی پەیوەندیەكی ستراتیجی درێژخایەن لە نێوان ئەمەریكا و عیراق، لە نێویاندا هەرێمی كوردستان.» لەم پرسەدا، بایدن تەئكیدی لەسەر پابەندبوونی ئەمەریكا كردەوە بە عیراقێكی سەقامگیرو فیدراڵ و دیموكراتی كردەوە. هەروەها بایدن بە ئومێدەوە باسی لە بەرەوپێشبردنی پەیوەندی نێوان ئەمەریكا و عیراق كرد هەروەك لە ڕێككەوتنی ستراتیجی ساڵی 2008دا باسكراوە. هەروەها پیرۆزبایی لە كوردەكانی عیراق كرد كە گیانێكی گەرم و گوڕیان هەیە و ستایشی پەیوەندی نزیكی نێوان خەڵكی ئەمەریكا و كوردی كرد.
لە دوای ئەم چاوپێكەوتنەی بایدن، ساڵح چاوی بە جێگری وەزیری دەرەوە ولیام جی. بێرنز كەوت، كە باڵیۆزی عیراقی لە ئەمەریكا، د. عەلی سیندی، هاوڕێیەتی دەكرد. دواتر ساڵح چاوی بە ئەندامە پایە بەرزەكانی ئەنجومەنی سیناتی ئەمەریكا كەوت، لە نێویاندا جۆن مەككین، لینزی گراهام و جۆزێف لیبرمان. بە هەمان شێوە چاوی بە ژمارەیەك لە ئەندامانی كۆمەڵەی دۆستایەتی كوردو ئەمەریكا لە كۆنگرێس كەوت. ڕۆژی دواتر، چاوی بە ڕۆبەرت زۆیلیك، سەرۆكی بانقی جیهانی كەوت، كە جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا بە مانای كۆتایی هاتنی پەیوەندی ئەمەریكا نییە لەگەڵ كوردستاندا. هەروەها چاوی بە زیاتر لە 200 بزنسكاری ئەمەریكی كەوت كە تیڕوانینی خۆی بۆ بەرەوپێشچوونی ئیجابی كوردەكان ڕوونكردەوە.
ئەگەرچی مەحاڵە بتوانین پێشبینی ئایندە بكەین، بەڵام پێشبینی دەكرێت. كە سەرەڕای كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا، كوردستان بەردەوام بێت لە بەرەوپێشچوون و گەشەكردن.
Top