دەمێكە دیاردە دزێوەكانی نێو كۆمەڵگاكەمان گرێدەدرێت بە شاخ و چیاوە، وەك بڵێیت شاخ و چیاكان بەرپرسن لە هێنانە كایەی جۆرێك لە بیركردنەوەی كۆن و دواكەوتوو كە سەردەمی بەسەر چووە و یان بڵێیت كە شاخ و چیاكان داهێنەری كەڵچەرێكی دواكەوتووی نەخوازراوە. ئەم جۆرە بۆچوونانە كە لە كاتی رووداوەكانی ئەم دواییەی زاخۆ و دەوروبەری بۆ نموونە لە چاوپێكەوتنە بێنراو و بیسراوەكاندا بە چڕی دووبارە دەبنەوە و گوێ بیستیان دەبین، بەتایبەتی لە لایەن ئەوانەی كە خاوەنی ئەزموونی شاخ و چیا نین، بە مەبەستی رەخنەگرتن و یان بۆ زڕاندنی ناوی نەیارەكانیان.
پشت بەستن بەوەی كە ئاماژەی بۆ كرا بە پێویستی دەزانین كە بپرسین:
ئایا شاخ و چیاكان بەرپرسن لە هێنانە كایەی بیری كۆن و دواكەوتوو؟ ئایا شاخ و چیاكان داهێنەری كەڵچەرێكی دواكەوتوون كە بەرپرسە لە رووداوە نەخوازراوەكانی ئەمڕۆی نێو كۆمەڵگاكەمان؟ یان بە راشكاوە تر بپرسین: ئایا ئەوانەی لە رۆژە دژوار بێ هیواكاندا بەرگرییان لە میللەت و نیشتمان دەكرد خاوەنی بیری كۆن و دواكەوتوون؟ یان خاوەن كەڵچەرێكن كە بەرپرسە لە كێشەكانی ئەمڕۆمان؟ بە پێچەوانەشەوە ئەوانەی كە دوورە پەرێزبوون لەگەڵ و شۆرش و نیشتمان خاوەنی بیری نوێ و پێشكەوتوو و هەڵگری كەڵچەرێكن كە كێشەكانمان چارەسەر دەكات و برینەكانمان سارێژ دەكات؟
پێگەی ئاینی و سروشت وجیۆپۆلیتیكی چیاكان و هەڵسەنگاندنی رۆڵی چیانشینەكان و پێشمەرگەكانی شوڕشەكانی نەتەوەكەمان، كە ئەم ئازادییەی ئەمڕۆیان بۆ بەدەست هێناوین و كە بە كورتی ئاماژەیان بۆ دەكەین، وەڵامی یەكلاكەرەوەی ئەو پرسیارانە دەداتەوە وەك لەم خاڵانەدا دەردەكەوێت:
یەكەم: پێگەی ئاینی چیاكان: شاخ و چیاكان خاوەنی پێگەی ئاینی بەهێزن وەك ئەم راستیانە دەیسەلمێنن:
1 - لە چەندین شوێن لە قورئانی پیرۆزدا شاخ و چیاكان بە ڕوودانێكی لە سرووشت بەدەر (موعجیزە)، هەژمار كراون. (أفلا ینظرون الی الابل كیف خلقت، و الی السماء كیف رفعت، والی الجبال كیف نصبت، والی الأرض كیف سطحت؟) «سورە الغاشیة».
2 – چیاكان لە قورئانی پیروزدا بە سنگ و مێخی گۆی زەوی دانراون كە هاوسەنگیەكەی رادەگرن (ألم نجعل الأرض مهادأ؟ و الجبال أوتادأ؟) «سورە النبأ».
3 – چیاكان هەمیشە جێگای لێقەوماوان بووە بە تایبەتی ئەوانی كە ویستوویانە بەرگری لە بیروباوەڕەكانیان بكەن و لە جەوری ستەمكاران رزگاریان بێت، دیاریترین نموونەیش لاوانی خاوەن ئیمانی، (أصحاب الكهف) بوون، كە موعجیزەیەكی یەزدانیە. (أم حسبت أن أصحاب الكهف و الرقیم كانوا من ایاتنا عجبا)، (نحن نقص علیك نبأهم بالحق انهم فتیة ءامنوا بربهم وزدناهم هدی). (سورە الكهف)
4 - مرۆڤ لە باوەشی چیاكاندا زیاتر هەست بە مەزنی پەروەردگار و هەست بە نزیكی لێیەوە دەكات. بە رێكەوت نەبووە كە چیاكان هەمیشە خەڵوەتگای پێغەمبەران و پیاوچاكان بوون، لە نێوانیشیاندا خەڵوەتگای پێغەمبەری ئیسلام (محەمەد) درودی خوای لە سەر بێت، (غار حراء له چیای طور).
دووەم: سروشتی چیاكان: مرۆڤی دانا دەتوانێت گەلێك نەریتی جوان لە سروشتی چیاكانەوە فێربێت. سروشتی چیاكان فێرمان دەكات كە:
1 - یەكگرتووبین، چیاكان بە دەگمەن بە تاك دەردەكەون.
2 - بەخشندە بین، چیاكان داهات و سامانەكانیان لە بەفر و باران دەبەخشنە بنارەكان. چیا ئەوەندە بەخشندەیە كە بەرگی خۆی، خاكەكەی، دادەماڵێت و دەیبەخشێتە نزماییەكانی دەوروبەری.
3 - تەسكی وفراوانی بنچینە و بنەوانی چیاكان ئاستی بەرزی لوتكەكانیان دەست نیشان دەكات. ئەو چیایانەی كە خاوەنی بنچینە و بنەوانی فراوانن خاوەنی لوتكەی بەرزن، پێچەوانەی ئەم بۆچوونەیش راستە. ئەم سروشتەی چیا فێرمان دەكات كە مەرجی هەڵكەوتنی سەركردەی لوتكە لە كۆمەڵگاكاندا بوونی قاعیدەیەكی جەماوەری فراوانە.
4 - سروشتی لوتكەی چیاكان، كە جێگای سەرنج و تەماشاكردنن لە هەموو لایەنێكەوە، بە سەركردەكان دەڵێت: «وریابن و ئاگەداری هەڵسوكەوتان بن، چونكە ئێوەیش وەك من لە هەموو لایەنێكەوە كەوتونەتە ژێر دووربینی چاودێریكردنی هەموو تاكەكانی كۆمەلگا».
5 - نەریتی جوانی لوتكەی چیاكان، كە یەكسانانە دەڕوانێتە هەموو دەوروبەرەكەی و دادپەروەرانە سامانەكەی بەسەریاندا دابەش دەكات، وانەی دادپەروەری فێری سەركردەكان دەكات.
سێیەم: پێگەی جیۆپۆلیتیكی چیاكان: جیۆپۆلیتیكناسان لە بۆچوون و تیۆرەكانیاندا بە شێوەیەكی ئەرێنی باس لە رۆڵ و بایەخی چیاكان دەكەن و دەڵێن:
1 – ئەوانەی لە شوێنی بەرز بژین خاوەنی بیری بەرزن.
2 – ژینگەی سەختی چیاكان، بە پێچەوانەی ژینگە نەرمەكان، پیاوان لە لاوازی و بێ هێزی دوور دەخاتەوە.
3 – هەرێمە شاخاوییەكان هاندەری هەستی ئازادی و سەربەخۆیین.
4 – چیاكان ئامرازێكی گرنگی دەستنیشانكردنی سنووری دەوڵەتین.
5 – چیاكان بەربەستێكی سروشتی گرنگن كە نیشتمان لە پەلاماری دوژمنان دەپارێزن.
چوارەم: رۆڵی چیا وچیانشینەكان و پێشمەرگەكانی شۆڕشەكانمان لە بەدەستهێنانی ئامانجەكانی نەتەوەكەمان: دەكرێت رۆڵی چیا و چیانشینەكان و پێشمەرگەكانی شۆڕشەكانمان لە بەدەستهێنانی ئامانجەكانی نەتەوەكەمان لەم خاڵانەدا چڕبكەینەوە:
1 – چیاكان بۆ ئێمەی كورد هەمیشە پشت و پەنا بووە بە شێوەك كە دەوترا: «تاكە دۆستی كورد چیاكانە». دیارە كەسیش ناتوانی نكۆڵی لە رۆڵی چیاكان بكات لە پاراستنی نەتەوەی كورد و راپەرین و شۆڕشەكانی.
2 – چیانشینەكان پاڵپشت و سووتەمەنی راپەرین و شۆڕشەكانی نەتەوەكەمان بوون و لە پێناو بەدەستهێنانی ئامانجەكانی نەتەوەكەمان و پشتگیریكردنیان لە راپەرین و شۆرشەكانی بەشە شێریان بەركەوتووە لە زیان و قوربانیەكاندا.
3 – پێشمەرگەكانی كوردستان، كە بارەگا و بنكەكانیان لە باوەشی چیاكاندا بووە كەسانی شۆرشگێڕ بوون. شۆڕشیش بە ساكارترین پێناسە بریتیە لە: «ئەنجامدانی گۆڕانكاری بنەڕەتی بە ئاراستەیەكی ئەرێنی و گونجاو لەگەڵ ئاراستەی مێژوو لە ژیانی كۆمەڵگادا». گۆڕینی ژیانی دیلی و كۆیلەیەتی و ستەمكاری و دواكەوتوویی كۆمەڵگا.....تاد، بە دابینكردنی ژیانی ئازادی و یەكسانی و دادپەروەری و كۆمەڵگایەكی پێشكەوتوو.
4 – دەسكەوتەكانی ئەمڕۆی نەتەوەكەمان بەرهەمی خەباتی گەلەكەمانە و لە ریزی پێشەوەیش بەرهەمی خەباتی پێشمەرگەكانی نێو باوەشی چیاكانی كوردستانە كە بە خەباتیان توانیان بەرگری لە بوونی نەتەوەكەمان بكەن لە رۆژە دژوار و تاریكەكاندا و ئەم ئازادییەی ئەمڕۆ، كە بۆ نەیارەكانیشیان دابینكراوە، بە دەست بێنن.
كە پێگەی ئاینی و سروشتی و جیۆپۆلیتیكی چیاكان و رۆڵی چیانشینەكان و پێشمەرگە شۆڕشگێڕەكانی نێو باوەشی چیاكانی كوردستان بەو شێوەیە بێت كە باسمان كرد، بۆمان نییە بپرسین:
ئایا رەوایە بەو شێوە رەهایە ئەزموونی شاخ و مێژووەكەی ناشرین بكەین و ناوی بزڕێنن بۆ مەبەستێكی تایبەتی؟
ئایا پێشمەرگەكانی نێو چیاكان خاوەنی عەقڵیەتی شۆرشگێڕی بوون یان كەسانی خاوەن عەقڵیەت و كەڵچەری دواكەوتوو و یاخی لە یاسا وەك دوژمنانی گەلەكەمان ناویان لێنابوون؟
ئایا روودانی چەند دیاردەیەكی نامۆ و نەخوازراو لە نێو شۆڕشدا، كە لە دوور و نزیكەوە پێوەندی نەبووە و تایبەت نەبووە بە عەقڵیەتی چیاو و كەڵچەری چیاوە، رێگەمان پێدەدات، وەك نەیارانی میللەتەكەمان دەیانەوێت كوێرانە پەلاماری مێژووەكەمان بدەین و ناشرینی بكەین؟
چەند دروستە دیاردە دزێوەكانی نێو كۆمەڵگاكەمان، كە ئەنجامی كۆمەڵێك هۆكاری ناوخۆیی و دەرەكین، بە تەنیا گرێ بدەین بە عەقڵییەت و كەڵچەری شاخەوە؟
لە كۆتایدا دەپرسین ناشرینكردنی مێژووی سەروەرییەكانمان و ناوزڕاندنی ئەزموونی شاخ لە بەرژەوەندی كێیە؟
وەڵامی ئەم پرسیارانە بەجێ دێڵین بۆ ویژدانی ئەوانەی خاوەن ویژدانن و وەك لە وتارێكی پێشووماندا باسمان كردووە، جارێكی تر دەڵێین: «ئەوان گردەكانیان دەكەن بە چیا با ئێمە چیاكانمان بە گرد نەكەین».