واقیعی مافەكانی ئافرەت و گرفتەكانیی لە هەرێمی كوردستاندا
كاظم حبيب
بنەمایەكی گشتی هەیە تێیدا هاتووە كە هەردوو دەستەواژەی تیۆرو پراكتیك پێكەوە ڕێ ناكەن، بەڵكو زۆربەی جاران ئەم دوو دەستەواژەیە بە پێچەوانەی یەكەوەو بەتەنیشت یەكتردا گوزەر دەكەن، ئەوەی لێرەدا بۆ وتن بمێنێتەوە، دروست بوونی ئاستی بەرینایی ئەو درزو كەلێنانەی نێوان تیۆرو پراكتیكە، كە ئەوەش لە نێوان حاڵەتێك تاحاڵەتێكی دیكە جیاوازیی هەیە، دەشتوانرێت واقیعی ئەم حەقیقەتە ڕێژەییەی باسی لێوە دەكەین لە زۆربەی تیۆرەكاندا ببینرێتەوە، ئیتر سروشتی تیۆرەكان هەرچۆنێك بن چ سیاسی یان كۆمەڵایەتی یان ئابووری، لەو كاتەوەی داهێنەری تیۆرێك لە واقیعی كردارەكیدا بە پراكتیكییانە پیادەی تیۆرەكەی خۆی بكات، ئیترلەم كاتەدا دەكرێت گرنگێتی و ئاستی ڕاستگۆیی و جدییەتی تیۆرەكە یان یاسا وەزعیەكانی كە لەم لایەن یان لەو لایەنەوە دەردەچوێنرێت هەڵبسەنگێنرێت، لەلایەكی تریشەوە پێویستە ئاستی جدییەتی بەرپرسان لە جێبەجێكردنی تیۆرەكەدا بزانرێت، هەروەها توانای فشاربۆهێنانی سیاسیانەو كۆمەڵایەتییانەی كۆمەڵگەی مەدەنی بۆ وەدیهێنان و ئەنجامدانی بڕگەكانی ئەو تیۆرە، زیاتر لەهەموو ئەمانەشدا شتێك بنەماكە روون دەكاتەوە، ئەویش قەبارەی ئەو كەلێنەیە كەلە نێوان خاڵی تیۆرو و خاڵی چەسپاندنیدا دەكەوێتەوە، دەكرێت زۆر مەسەلەی گرنگ لەسەر ئاستەكانی نزیكبوونەوە یان دووركەوتنەوەی ئەو خاڵەی جێبەجێكردن لە تیۆرەكاندا بە نموونە وەربگرین و بیانخەینە ژێر وردبینیەوە، لەو مەسەلە گرنگانەش مەسەلەی دادپەروەری كۆمەڵایەتی و دابەشكردن و دابەشینەوەی داهاتی نەتەوەییە، واتە چ پێوەندییەكانی نێوان بڕی كرێی كرێكارو ڕێژەی قازانجی سەرمایەداران، یان مافەكانی مرۆڤ یان حاڵەتەكانی جیاكاریی جێندەری یان یەكسانی لەنێوان خەڵكیدا لەسەربناغەی نەتەوەو ئایین و مەزهەب و ڕاو و ڕای بەرانبەر..تاد
دەشكرێت چەندین مەسەلەی تریش لە بوارەكانی سیاسەت و ئابووری وكۆمەڵگە بەنموونە هەڵبژێرین كە بەهۆیەوە واقیعی كەلێنەكە یان هاوشێوەیی یان ناجۆری دوو ئاستەكەی پێ هەڵدەسەنگێنرێت.
نەك بە ڕوانینێكی تاكڕەهەندانەی فیكری یان ئایدیۆلۆجی، بەڵكە بە ڕوانینێكی گشتگیرانەی هەمە تیۆریی، تەنانەت بە ڕوانینیكی ورد بۆ یاساكانیش ئیتر ئەو یاسایانە سۆسیالیزمییانە یان سەرمایەدارییانە یان ئایینییانە داڕێژرابێتنەوە..تاد
بێگومان ئەم بنەمایە لەسەر مەسەلە بنەڕەتیییەكانی تریش دەچەسپێت، بە نموونەی ئەوانەش هەر جۆرە هەڵوێست وەرگرتنێك لە بەرانبەر مافەكانی مرۆڤ و مافەكانی ئافرەتان و ڕزگاربوونیان لەم یان ئەو وڵاتانەدا، دەكرێت بەهەمان شێوەو بەگشتی چاودێری ئەو بنەمایانە بكەین كەلە عیراقدا یان لە هەرێمی كوردستان هەن و یان دانراون، بابەتەكەشمان بەشێوەی گشتیی تایبەتمەندكراوە بۆ خستنەڕووی پێوەندی لە نێوان دەستوورو واقیعی پراكتیكی مەسەلەكانی ئافرەتان و گرفتە كۆمەڵایەتییەكانی پێوەی پابەندن، بەتایبەتی لە ناو قەوارەی هەرێمێكدا، چونكە زۆر زانیاری لەسەرواقیعی ژیانی ئافرەتانی ناو هەرێمی كوردستان و ئەو گرفتانەی پێوەی گیرۆدەن، بڵاودەكرێتەوە بە تایبەتیش گرفتی توندوتیژی، چارەسەرییەكانیش پێوەندی بەو دەستوورە نوێیەوە هەیە كەلە ساڵی 2006 بڕیاری لەسەر دەرچووە ..
خەسڵەتە لە مێژینەییەكانی ئافرەتانی كوردستان
ئافرەتان لە كوردستان بە ئازایەتی و ڕاشكاوێتی لەدەربڕینی هەستەكانیان و بەهێزێتی لە كەسێتی و زیندووێتی لە وەرگرتنی بەرپرسیارێتیدا ناسراون، هەروەها بە ڕۆحی خەباتگێڕانەی بەرزو ڕەتكەرەوەی چەوسانەوەو ملكەچ نەكردنیان بۆ كارەساتە سیاسی و كۆمەڵایەتی و سروشتییەكان دەناسرێن، ئافرەت لە كوردستان ڕازی نابێت بەوەی پیاوان بۆ سەپاندنی نێرسالارێتی خۆیان بەسەریانەوە هەوڵ بدەن تا بیانچەوسێننەوە، لەو سیما گرنگانەی چەوسانەوی ئافرەتان بەدرێژایی ئەو سەدانەی پێشوودا پێكهاتوون، ئەوەش بەهۆی مەرگەسات و كارەسات و دروست بوونی ڕۆحی بەرگریكاری لە خودی خۆیی دژ بە زوڵم و چەوسانەوەو هەژاری و دەردە كۆمەڵایەتییەكان و هەروەها لە دژی نەریت و دابە خێڵەكییە خنكێنەرەكان و فتواو ئامۆژگارییەكانی چەندین شێخی ئایینی ناڕۆشنگەر بووە درێژایی چاخەكانی ڕابردوو.
ژیانی ناو چیاكان و گوندەكان ڕێ بۆ مرۆڤ ئاسان دەكەن چ پیاوبن یان ئافرەت كە پتەوو مكوڕو بەرگریكار بن لە بەرانبەر تێپەڕاندنی فاكتەرەسروشتییەكان و ئەو هۆكارانەی تریش كە بەربەست لە ژیانیاندا دروست دەكەن، پتەوێتی ئافرەتانی كورد لە ناو گوندەكان و لە نێوان خانەوادەكانی كە ئاستێكی باشی رۆشنگەرییان هەبووە بە ڕوون و ئاشكرایی دیارن، بەڵام ئەم حاڵەتی پتەوێتییە بە شێوەیەكی ڕێژەییانە لە ناو خێزانە موحافزكارەكانی كە لە خانەی چینی چەوساوەكان و توێژە كۆمەڵایەتییە هەژارەكاندان بە بەردەوام لە پاشەكشێدا بووە، بە تایبەتی لە ناو شارەكاندا لە لایەن ئەوانەی لە ڕیزی گرووپە ئاینییە توندڕەوو ڕادیكالییەكاندان هیچ كۆسپ و تەگەرەیەكیان لە پێشدا نییە بۆ ڕاگرتنی مامەڵەكردنی نامرۆڤانە و زەبرپێگەیاندن و تێهەڵدانی ئافرەتان ئاساییە بە لایانەوە بەو هەنجەتەی كە ئافرەت پابەندە بە پڕۆسەكانی تەئدیب كردنەوە، ئەوەشیان بە حیسابی خۆیان بە یەكێك لە پیرۆزییە ئاینییەكان ئەژماركردووە!
بەو شێوەیە ئافرەتانی كوردستان لە نێوان گوندایەتی و شارستانێتیدا تیاڕاماون!
زوڵمی لەمێژینەی دژ بە ئافرەتان
چاودێران باش ئاگادارن لەوەی كە ساتەوەختەكانی ساڵانی ڕابردوو شایەتحاڵی ئەو هەموو زوڵم و چەوسانەوەو داپڵۆسینە هەمەچەشنانە بوون كە بە گشتی بەهۆی جەنگە زۆرو درێژەكانەوە بەسەر عیراق و بە تایبەتیش بەسەر كوردستاندا هاتوون، هەروەها بە هۆی كەڵەكەبوونی توندوتیژی هەڵچنراوی ڕژێمە سەركوتكارییە ناوەندییەكانەوە، كە لە ئاكامدا زۆر داب و نەریتی ئیجابیانەی وای لە كۆمەڵگەی كوردستانی سەندەوە، كە ئەو دابە ڕەسەنانە ناسرابوون بە رەتكردنەوەی توندوتیژی دژ بە خێزان و مامەڵەنەكردنی ناشایستە لەگەڵ ئافرەتاندا، لە شوێنی ئەو دابە جوانانەش زۆر دابی نامۆو ئاڵۆز و پڕ لەدڵەڕاوكێ و بەدحاڵی بوون كەوتە ناو پێوەندییەكانی ئافرەت و پیاوانەوەو بە تایبەتی لە شارەكاندا كە زۆربەی خەڵكی تووشی جۆرەها نەخۆشی دەروونی و دەمارگیری ئاڵۆزی وا بوونەوە كە ئێستا چارەسەریان پێویستە.
بێگومان پێوەندی لە نێوان ئافرەت و پیاودا لە پاش ڕزگاربوونی كۆمەڵگەی كوردی لە ژێر جەورو ستەمی دەسەڵاتە ناوەندییەكانی ئەوسای بەغدا ئێستا ئاڵۆزتر بوو، ئەوەش لە دوای ئەوەی كۆمەڵگە هەستیان بە بەرپرسیارێتی زیاتر لە بەرانبەر چارەنووسی خۆیان و هەرێمەكەدا دەكرد، بە تایبەتیش پاش بەرفراوان بوونی خوێندن و فێركردن لە ناو نێرو مێ و باشبوونی ئاستی بژێوی و زۆربوونی ژمارەی گۆڤارو ڕۆژنامەكان و كەناڵە ئاسمانییەكان و كتێبخانەكان و چاپكردنی ئەو هەموو كتێبە كوردی و عەرەبیانەو كرانەوەیەكی ڕێژەیی بەسەردنیادا، هەموو ئەمانە لەبەریەككەوتندا بوون بە داب و نەریتە موحافزكارو خێڵەكییەكانی كۆمەڵگەی كوردی كە لەژێر كاریگەری ڕاستەوخۆی تەفسیراتی هەمەچەشنەی پیاوانی ئایینیدا، خودەكانی مرۆڤی كورد پەرش و بڵاودەبوونەوە لە هەمبەرمەسەلەكانی پێوەندی نێوان پیاوو ئافرەت، لە هەموو حاڵەتەكانداو تا ئێستاش هەر لە بەرژەوەندی پیاودا تای تەرازوو لەبەرانبەر ئافرەت لاسەنگ بووە..
گەرچی بە درێژایی سەدەكانی ڕابردوو ئافرەتان لە كۆمەڵگەی كوردیدا لەناو كۆڕی خەباتی رزگاریخوازی گەلی كوردا ڕۆڵی كاریگەریان هەبووە، ئەمانیش لە مەیدانەكانی خەباتدا دوور نەبوون و بەهۆیەوە دوچاری موعانات و دەردەسەری و مردن دەبوونەوە، بە تایبەتی لەماوەكانی خەباتی ڕزگاریخوازی كوردیدا و لە ناو ڕیزەكانی پێشمەرگایەتیدا، هەروەها پشكی خۆیان لە بەشمەینەتی وئازارو لەناوبردن بەركەوتووە چ لە كارەسات و جینۆسایدەكاندا یان لەو كۆكوژییانەی لە هەڵەبجەو گوندەكاندا ڕوویاندا یان بەهۆی ئەنجام دانی پرۆسەكانی ئەنفالەوە ڕووبەڕووی مەرگ بوونەوە، لێرەوە گرنگێتی و بایەخی خاڵ و بڕگە ئەرێنییەكانی كە لە دەستووری هەرێمی كوردستانی عیراقدا ساڵی 2006 لەبەرانبەر ئەو خاڵ و بڕگانەی لەدەستوورەكەی ساڵی 2005 ی عیراقیدا هاتوون سەبارەت بە ئافرەت و مافەكانی (گەرچی كەمیش بن) جێی هەڵوەستە لەسەركردنن. لە مادەی 21دا جەخت دەكرێتەوە لەسەر ئەوەی:(هەلی یەكسانی بۆ ئافرەتان شان بە شانی پیاوان بڕەخسێت و هەموو جیاكارییەكیش لەمبارەیەوە قەدەغە بكرێن و هەموو مافە مەدەنی و سیاسییەكانی لەم دەستوورەدا هاتوون و ئەوانەیشی كە لە بەڵێن و بەڵگەنامە نێودەوڵەتییەكانی لە لایەن عیراقەوە مۆر كراون دەكەونە سەر شانی حكومەتی هەرێم و پێویستە دامودەزگاكانی میری هەموو ئەو كۆسپ و تەگەرانە وەلابنێن كە دەبنە رێگر لەبەردەم یەكسانی ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووریدا) سەرەڕای مادەی 23 كە ڕێژەی %25كورسییەكانی پەرلەمانی كوردستان و ئەنجوومەنی ناوخۆیی و شارەوانییەكانی بۆ بەشدار بوونی ئافرەتان تەرخان كردووە، هەروەها مادەی 49 كە تێیدا هاتووە:
یەكەم: بەبێ رەزامەندی هەردوولا گرێبەستی هاوسەرگیری ئەنجام نادرێت و هیچ زۆربۆهێنان و زۆرلێكردنێك لەم ڕووەوە جێگەی قەبوڵ نییە..
پێنجەم: هەموو شێوازەكانی توندوتیژی و جیاكاری و زۆرلێكردنێك چ لە ناو كۆمەڵگەوە یان لە ناو ماڵ و خێزانەوە بەرانبەر ئافرەت قەدەغەیە. دواتریش لە خاڵی شەشەمیندا هاتووە:( حكومەتی هەرێم ئەركی دامەزراندنی لانەو شەڵتەرو شوێنی تایبەت بە سەرپەرشتی و پاراستنی ئەو ئافرەتانەی دەكەوێتە ئەستۆ كە بەهۆی هۆكاری كۆمەڵایەتییەوە ژیانیان وەبەر مەترسی دەكەوێت)
(( بڕوانە وێبسایتی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە 22/8/2006 زایینی)
رۆشنایی بۆ دەرچوون لە توونێلدا
ئەم بڕگەو ماددانە و زۆرانی تریش بایەخێكی بەرزیان هەیە بۆ ئافرەتان و چەكێكی باشیان دەخاتە دەست بۆ خەبات لە پێناوی پیادەكردنی مافەكانیان، پێویستیشە كە مادەی 21 جەوهەری پێوەندییەكان و پابەندبوونەكانی حكومەت و كۆمەڵگە لە بەرانبەر ئافرەت و مافەكانی دەسەبەر بكات ئەوەش لە پێناوی یەكسان كردنی بە پیاو، لە دوایەمین ماوەی سەرۆكایەتی حكومەت لە لایەن بەڕێز نێچیرڤان بارزانییەوە لیژنەی تایبەتی بۆ نەهێشتنی توندوتیژی لە دژی ئافرەتان دامەزرێنرا، كە ئەو كات هەندێك بەرپرس و وەزیر تەرخان كران بۆ ئەو مەبەستە چ لە نێرو چ لە مێ، ئەوەش لە ڕووی یاساییەوە وەڵامدەرەوەی ئەو دەقانەیە كە لە نێو لیستی مافەكانی مرۆڤ و بەڵێننامەو دیكۆمێنتە نێودەوڵەتییەكاندا بە دژایەتی كردنی ئەشكەنجەدان و بەكارهێنانی جیاكاری و توندوتیژی دژ بە ئافرەتان...تاد.. تایبەتمەندكراون
كەچی وێڕای باشبوونێكی ڕێژەییانەی وەزعی ئافرەتان بە گشتی و بە تایبەتیش وەزعی خوێندەوارو ڕۆشنبیرەكانیان هەر ئەو ماددە دەستووریانە بە پراكتیكی و فیعلی لە ناو واقیعی ژیاوی كوردستان پیادە نەكراونەتەوە، تائێستاش ئافرەت هەن لەژێر بارگرانی گرفتە كۆمەڵایەتییە گەورەكاندا ژیان بەسەر دەبەن، كە بە هۆی ڕۆحی موحافزكارێتی باوی ناو هۆزگەرێتی كە لە زۆرینەی ڕەهای بەرپرسانەوە هێزی پێ دەدرێت، مافەكانی ئافرەتان دەلەوتێنرێن، ئافرەتانی كوردستانی كەوتونەتە ژێر زەبری سێ جۆری بنەڕەتی لە پێشێلكارییەوە كە ئەمانەن:
1ــ ئەو پێشێلكارییانەی پێچەوانەی دەستووری هەرێمەو لەگەڵ دەستوورەكەدا وێك نایەنەوە، بە تایبەتی ئەوانەی لەلایەن بەرپرسانی كارگێڕی هەرێمەوە پیادە دەكرێن، لەوانەش: كەمی دامەزراندنی ئافرەتان لە ناو وەزیفەو پیشە گرنگ و باڵاكاندا، یان پڕنەكردنەوەو دانەمەزراندنی ئافرەتان لە ئەنجومەنی وەزیران بە پێی ئەو ماددە دەستوورییەی كە تێیدا هاتووە لە %25ی تەرخانكردنی ژمارەی ئەندامانی ئەنجوومەنی وەزیران بە مافێكی ڕەوای ئافرەت دەزانرێت، ئەمە لە ناو پارتە سیاسییە دەسەڵاتدارەكانیشدا بەجۆرێكی تر ڕەنگی داوەتەوەو ژمارەی گونجاوو پێویستی ئافرەتانیان لە پۆستەكاندا دانەناوە، دواتر لەسەر جێبەجێ نەكردنی بڕگە دەستوورییەكان و بەدواداچوونی سەرپێچیكارەكان و تاوانباران شلی و خاوی هەیە، لاوازییەكیش هەیە لەچاودێری كردنی حكومەت و ئەنجومەنی نوێنەرانەوە یان دواكەوتوویی هەیە لە پرۆسەی هۆشیاركردنەوەو نەهێشتنی پاشكەوتوویی فكری و كۆمەڵایەتیدا، هەروەها لیستی مافەكانی مرۆڤ بە چاكی نەخراوەتە ناو خوێندنی بنەڕەتی و ئامادەییەوە..
2ــ بڵاوبوونەوەی توندوتیژی لە ناوەندی خانەوادە مەدەنییەكان كە ئەمەش سەردەكێشێت بۆ كەوتنەوەی چەندین ئاكامی ناهەموار، لەوانە خۆكوشتن و كوشتنی بەئەنقەست كە هەردوكیان بەشێوازو كەلوپەل و كەرەسەی هەمەجۆرەوە ئەنجام دەدرێن، لەوانەش بە نموونە خۆسووتاندن بەهۆی:
** تۆمەتهەڵبەستن و تاوانباركردن لەسەر شكاندنی نامووس
** هاوسەرگیری بە زۆرو بە بێ ناسینی پێشوەختەو بە هۆی جیاوازی تەمەن و یان لەبەرنەبوونی خۆشەویستی
** زەبر و فشارولێدان و كوتانی ڕاستەوخۆ بەپێی ئەو تەفسیرانەی گوایە پیاوان باڵادەسترن بەسەر ئافرەتاندا و پێویستە بە ئەدەبیان بكات
** توندوتیژی ڕۆژانەو چەوسانەوەی ئەندامانی خێزان لە ناو ماڵ و جنێوپێدان و بە یەكچاو تەماشانەكردنی هەردوو ڕەگەزو بێبەشبوونی مێ لە ئازادی هەڵسوكەوتوو ئازادی كاركردن و چوونە دەرەوەیدا، ئەوەش بەهۆی پەروەردەی موحافیزكراوانەو خێڵەكییانەی پیاوانەوە لە مامەڵكردنیدا بەرانبەر ئافرەتان، هەژاریی و ئەنجامەكانی لە ناو خێزاندا، چەپاندنی توندی دەروونی و دەمارگیری و سێكسی..تاد هەژارێتیش ڕۆڵێكی سلبی لەم ڕووەوە دەگێڕێت..
3ــ سێیەمین حاڵەتی پێشێلكاری بریتییە لە خەتەنەكردنی كچان و بڕینی بەشێك لە ئەندامی جەستەیان بە بێ خواستی خۆیان كە ئەوەش لەگەڵ مافەكانی ئافرەت و مرۆڤ و مناڵاندا ناكۆكەو هەروەها بەشوودانی پێشوەختە و ژن بە ژنی و بەسەر لانكەوە بە شوودان ..تاد كە دواتر حاڵەتی جیابوونەوەو تەڵاقیی لێ دەكەوێتەوە..
لەو دوو دەیەی دواییدا ئافرەتانی كورد زیرەكی و جەربەزەیی خۆیان لە هەموو قۆناغەكانی خوێندن و مەیدانەكانی كاركردندا سەلماند، بە تایبەتیش لەو وەزیفانەدا كە تایبەتمەندن بە كارو چالاكی ئەنجام دان لەناو رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی..
زیانەكانی بەشدارنەبوونی ئافرەتان لە ناو كۆمەڵگەدا
بەڵام تا ئێستاش دابە باوەكانی پێشان لای زۆربەی بەرپرسانی دەستڕۆیشتوو بنجداكوتراون، بەوەی متمانە بە توانای ئافرەتان ناكرێت بۆ هەندێ ئەرك وكاری گرنگ و هەروەها مەترسی نێر لە كێبەڕكێی مێیەكان و دوودڵی و گومانی هەندێك هێزی دیموكراتی و پێشكەوتنخواز لە هەڵوێستیان بەرانبەر بە ئافرەتان ئەمانە لەو هۆكارانەیە كە ئەو بێ متمانەییە دروست دەكات و دەبێتە بەربەست لەبەردەم ئافرەتان و زۆربوونی موعاناتیاندا، بە پێی زۆربەی ڕاپۆرتەكان و بڵاوكراوەكانی لایەنە پێوەندارەكانی كوردستان، سەرۆكایەتی و حكومەتی هەرێم و پەرلەمان و كۆمەڵگەو ڕێكخراوە مەدەنییەكان، بەرپرسیارێتی و بوارڕەخسانی نیوەی كۆمەڵیان دەكەوێتە ئەستۆ لە پیادەكردنی مافە ڕەواكانیان و بە جێگەیاندنی ئەركەكانیان لە هەمان كاتدا، چونكە ئەگەر ئافرەتان نەیەنە ناو بوارەكانەوەو هاوبەشی ژیانی ئابووری و كۆمەڵایەتی نەكەن ئەمە دەبێتە زیانێكی ئابووری و كۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیری گشتی و رەنگە كۆمەڵگە لەو ڕووەوەشەوە زیانمەند بێت كە لە ساڵانی ڕابردوودا چەند هەزار ئافرەتێك خۆیان كوشتووە یان كوژرابێتن
چارەسەر چییە؟
كۆمەڵگەی كوردستانی سەبەتەیەكی پڕاو پڕیی سیاسەت و ئەركی هەنووكەیی پێویستە تا بە خەباتی هاوبەشی پیاوان و ئافرەتانەوە كۆمەڵگەكەیانی پێ پێشبخەن گرنگترینی ئەو ئەركانە بریتین لە:
1ــ سووربوونی سەرۆكایەتی و حكومەت و پەرلەمانی هەرێم لەسەر چەسپاندنی بەندەكانی دەستوور لە میانەی دەرچواندنی یاسای تایبەت بە فەرزكردنی چاودێری و بە دواداچوون و پاڵپشتی كردنی ڕۆڵی قەزاو دادوەری لە چارەسەرییەكانی توندوتیژی و دووركەوتنەوە لە تاكگەرایەتی و تۆڵەكردنەوەی شەخسی، واتە هەموو سەرپێچییەكان بە فلتەری یاساییدا تێپەڕبن..
2ــ پیادەكردنی جەربەزانەو هاوبەشی كردنی ئافرەتان لە هەموو وەزیفەو ئەركە حزبی و حكومی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیرییەكان..
3ــ خستنەڕووی نموونەی جوانی پێوەندی خێزانی ناو خانەوادەی بەرپرسان خۆیان و رێزگرتن لە نێوان خانەوادەی خۆیان و بەرانبەر ئافرەتانیش بە تایبەتی..
4ــ دانانی بەرنامەیەكی تۆكمەو تەواو بە مەبەستی جێبەجێكردنی داهێنەرانەو ڕێكخستنی هەڵمەتی فكری و سیاسی و كۆمەڵایەتی ڕۆشنگەرانە لەسەر ئاستی هەرێم دژ بە ئەو داب و نەریتانەی بەربەست و كۆسپن لەبەردەم ئافرەتان و پێشكەوتنیاندا یان ئەوانەی هاوكارن لە پیادەكرنی شێوەكانی توندوتیژی لە دژی ئافرەتان و هۆشیاركردنەوەی كۆمەڵگە لەو ڕووەوە..
5ــ چارەسەركردنی كەیسەكانی گەندەڵی و سزادانی پێڕەوكارانی و بەرەنگاربوونەوەی ڕەفتاری هاندانی ئافرەتان بۆ خۆكوشتن لە ناو خێزانەكانیانەوە، هەروەها ڕێپێنەدانی هاوسەرگیری بەزۆرو دروستنەكردنی خێزان بێ خۆشەویستی كە ئاكامەكەی جیابوونەوەو تەڵاق و خیانەتی هاوسەری لێ دروست دەبێت..
6ــ پەرەپێدانی چالاكییەكانی ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەموو دیاردە سلبییەكانی كە بەرانبەر ژنان ئەنجام دەدرێت لەوانە توندوتیژی ناوماڵ و قوتابخانەو كۆمەڵگەو شوێنە گشتییەكانی هەرێم، هەروەها چالاككردنی سیستمی نەهێشتنی نەخوێنەواری لە ڕێی ڕێكخراوەكانی ناحكومی و دامودەزگاكانی خوێندنی حكومی لە دەرەوەی شارەكاندا و گشتاندنی رۆشنبیری ئازادانەی دیموكراتی و ناساندنی چۆنیەتی دەسەبەركردنی مافەكانی ئافرەت..
7ــ دانان و دروست كردنی لانەو شەڵتەری پارێزگاری كردن لە ئافرەتانی زوڵملێكراوو ڕاكردوو و راوەدونراو لەماڵەكانیان و زامن كردنی هێڵێكی راستەوخۆی گەرمی ئیمرجنسی و ڕاوەدونانی ئەوانەی هۆكارن لەئازاردان و دەركردنی ئافرەتان لە خانەو ماڵی خۆیان لە ڕووی یاساییەوە، هەروەها زەرورەتی ئەكتیڤ كردنی ئەو لیژنە تایبەتمەندانەی وەزارەتەكان كە تەرخانن بۆ نەهێشتنی توندوتیژی دژ بە ئافرەتان و بە دواداچوونی كارو ئەركەكانیان بە بەردەوامی..
ئەمانە باشترین و گونجاوترین زامن بوونن بۆ جێبەجێ كردنی ڕێكەوتننامەو بڕیارە نێودەوڵەتییەكان و بڕگە دەستوورییەكانی كە تایبەتمەندن بە پاراستن و دەسەبەركردنی مافەكانی ئافرەتان و ئازادبوونیان و نەهێشتنی توندو تیژی لە دژیان و یەكسانبوونیان بە پیاوان.
