هەڵدانەوەی فایلی نوبییەكان لە میسر
September 26, 2011
وتار و بیروڕا
كەس نازانێ ژمارە نوبییەكان چەندە، بەڵام دەشێ ڕێژەیان لەنێوان 10% و 30% ی دانیشتوانی پارێزگای ئەسوان بێ. بەدرێژایی مێژوی هاوچەرخی میسر، هەوڵی قاهیرە بۆ چارەسەركردنی كێشە ئاوییەكانی میسر بەزیان بۆ نوبییەكان گەڕاوەتەوە. ساڵی 1933 ژمارەیەكی زۆری نوبییەكان بەهۆی دروستكردنی ئەمباری ئاوی ئەسوانەوە زەوییەكانیان لەدەستدا، لەساڵی 1946 یش حكومەت ژمارەیەكی زۆری لێ ڕاگواستن. لەسەردەمی جەمال عەبدولناسریش پڕۆژەی بەنداوی ئەسوان بووە مایەی دوورخستنەوەی ژمارەیەكی تری نوبییەكان.
ڕەوشی سیاسیی میسر لەدوای دەست لەكاركێشانەوەی حوسنی موبارەك دەرفەتێكی گونجاوی بۆ هەڵدانەوەی هەموو فایلە كۆنەكان پێكهێناوە، لەوانە فایلی نوبە. لەم هەلومەرجەدا نوبییەكان سەرقاڵی قۆستنەوەی هەلەكەن بۆ بەدەستهێنانی مافەكانیان و دانانی نەخشە ڕێگایەك بۆ پەرەپێدانی ناوچەكانیان.
ئەم مانگە نوبییەكان گەورەترین خۆپیشاندانیان لە ئەسوان رێكخست و گەمارۆی بارەگای دیوانی پارێزگایان داو چەردەیەك داواكارییان راگەیاند. لە 11ی ئەیلولدا سەرەك وەزیران عیسام شەرەف لە قاهیرە چاوی بەشاندی نوبییەكان كەوت و بەڵێنی جێبەجێكردنی داوا پێشكەشكراوەكانی دا. ڕەنگە نوبییەكان ئومێدێكی زۆر لەسەر چاوپێكەوتنەكە هەڵنەچنن، بەڵام چاوپێكەوتنەكە خۆی لەخۆیدا هەم نیشانەی باسك ئەستووربوونی بزووتنەوەی نوبییەكانە كە داوای یەكسانی و خزمەتگوزاریی زۆرتر دەكەن هەم نیشانەی هەست كردنی حكومەتە بەپێویستیی كۆتایی هێنان بەفەرامۆشكردنی ناوچەی نوبە. ئەحمەد عەواز، ئەندامی شاندەكە، لەكاتێكدا ئاماژە بۆ ئەوە دەكا كە سەرەك وەزیران هەڵوێستی بەرامبەر بەداخوازیی نوبییەكان باش بوو، دان بەوەدا دەنێ كە لەم ڕوەوە بیروبۆچونی جیاوازیش هەبوو. ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە حكومەت هەندێ لە داخوازییەكانی بەدلأ نییە. بەڵام پارێزگاری ئەسوان بەنوبییەكانی ڕاگەیاند كە سەرەك وەزیران لەدەرفەتێكی گونجاودا سەردانی ئەسوان دەكاو لەنزیكەوە داخوازییەكانیان تاوتوێ دەكا.
داخوازیی نوبییەكان شتی قورسی تێدا نییەو زۆرتر پەیوەندیی بەخزمەتگوزارییەوە هەیە. نوبییەكان داوایان كردوە حكومەت قەرەبووی زیانلێكەوتووانی ساڵەكانی 1933و 1946 بكاتەوەو مافی گەڕانەوەیان بۆ سەر لێواری دەریاچەی ئەسوان بۆ بسەلمێنێ، هەروەها داوای دامەزراندنی دەستەیەكی باڵا، بەپێودانگی دەستەی باڵای سینا دەكەن بۆ پەرەپێدانی ناوچە نوبی نشینەكان.
پاش بەگەڕكەوتنی جموجۆڵی نوبییەكان لە ئەسوان، بۆ یەكەم جار لەمێژووی میسر دەستەواژەی «گیروگرفتی نوبە» كەوتە سەر زار. یەكەم كەس ئەم دەستەواژەیەی بەكار هێناوە، سەلاح زەكی مورادە كە هەڵسوڕاوێكی سیاسییە. ئەویش لەدوتوێی وتارێكدا لە رۆژنامەی «میسری» كەتێیدا داوا دەكا دان بەتایبەتمەندیی نوبییەكاندا لەڕووی كەلتورو زمان و داب و نەریتەوە بنرێ و لەوانەكانی جوگرافیاو مێژووی پرۆگرامەكانی خوێندندا ئاماژە بەشارستانێتیی نوبە بكرێ و واز لە هەوڵەكانی بە عەرەب كردنی كەلتوری نوبە بهێنرێ و خزمەتگوزارییەكی زۆرتر پێشكەش بەناوچەكە بكرێ.
لەڕاستیشدا كێشەی نوبییەكان كێشەیەكی دژوار نییە، بەتایبەتی كە نوبییەكان دیدی جیاخوازانەیان نییە، بەڵام لەوە دەچێ نوبییەكان چیتر بارگەی پەراوێزخستن و فەرامۆشكردن نەگرن و بەشێوەی گونجاو بزاڤێكی سیاسیی سیڤیل بۆ داواكردنی مافەكانیان ڕێك بخەن. قاهیرەش لەمەولا ناتوانێ داخوازیی نوبییەكان فەرامۆش بكا، چونكە لێرە بەدواو ناوچەكە ناتوانێ چیتر خۆی لە شەپۆلی داواكردنی مافە دیموكراتییەكان بێئاگا بكا.