لە بەهاری ساڵی 2003ەوە كە دیكتاتۆریەتی فاشستی ڕووخێندرا، بەگشتی تاكو ئێستاش لەعێراقدا سەقامگیری و ئارامی لە بارێكی خراپدایە، گرووپی تیرۆریستی قاعیدەو پاشماوەی بەعسییە ڕەگەزپەرستەكان و میلیشیا چەكدارە سیاسییەكانی سەر بە تیرەوهۆزەكان پێكەوە تەنیا بە لێدانی گەلی عێراق ڕانەوەستاون، بەڵكو دەستیان گەیشتۆتە دامودەزگا ئابوورییەكان و هەروەها تەنانەت ئاگری ڕق و قینیان پەرستگاكانیشی گرتەوە، چ ئەو پەرستگانەی تایبەت بوون بە كریستانییەكان یان مزگەوتی موسڵمانەكان، چ شیعە بووبن یان سوننە، تەنانەت ناو ماڵی خەڵكی و دوكان و بازاڕە بازرگانییەكان و سەنتەرەكانی كۆبوونەوەی مەراسیمی میللی و پرسەكانیش بێبەش نەبوون لەئاگری ڕق و توڕەییان، ئەمە بێجگە لە تیرۆركردنی خەڵكانی بێگوناه لەبەردەرگای ماڵی خۆیان یان لەناو شەقامە گشتییەكان بەهۆی دەمانچەی بێدەنگەوە، ئەم كردەوە خوێنڕێژییە تیرۆریستییانە بوونەتە كارێكی ڕۆژانەو زۆربەی شارەكانی ناوەند و باشووری عێراقی گرتۆتەوە، بەغداو موسڵ و كەركوك و پارێزگاكانی خۆرئاوای بەغدا و شوێنانی تریش بێبەش نەبوون لێی، وێڕای كەمبوونەوەی ئەم كردەوانە لەچاو ساڵی پاردا، بەڵام لەم چەند مانگەی دواییدا هاوزەمەن لەگەڵ قەیرانە سیاسییەكەی ناوەوەی وڵات و چوونە پاشەوەی ئاستی ئارامی ناوخۆ و دروست بوونی بۆشایی لە بواری ئاسایشدا، ئەمەش بەهۆی یەكلانەبوونەوەی هەرسێ وەزارەتە سەربازییەكە، لەم شەند مانگەدا ئەم كردەوانە بە گەرمی سەریانهەڵدایەوە، لەم كردەوە تاوانكارییانەدا تەنیا سێ پارێزگای هەرێمی كوردستانی لێ ڕزگار بووەو پارێزراوبوون، ئەوانەش پارێزگاكانی هەولێر و دهۆك و سلێمانییە، كە نەتوانراوە لەلایەن تیرۆریستانەوە بەشێوازێكی ڕێكخراوانە دەستی غەدرو تیرۆر بگاتە ئەو سێ شارە كوردنشینە، بۆیە لەوێ گەلی كورد و هەموو نەتەوەكانی ترییش كە لە هەرێمەكەدا دەژین، بەگشتی ژیانیان پارێزراوو ئارام بووەو دووربوون لەو كردەوە تیرۆریستییانەی ناوخۆ كە هێزی گەورەی دەرەكی جووڵێنەریانە، بەڵام لەم ماوەیەی دواییدا سوپای سەربازیی ئێران بە بڕیارێكی فەرمی حكومەتیی، بۆردومانی ناوچە سنوورییەكان و شاخی قەندیلییان بەشێوازێكی چڕ و بەردەوام و ڕۆژانە دەست پێكردووە، بۆردومانەكان بوونەتە هۆی مردنی هەندێ ئافرەت و منداڵ و دەربەدەربوونی خەڵكانی ئەو ناوچانەو جێهێشتنی زێدو ماڵی خۆیان، ئەمە جگە لە گڕتێبەربوونی ڕەز و باخ و كوژرانی مەڕو ماڵاتیان، خێزانەكانی ئەو گوندانە لەسەر خاك و ئاوی خۆیان هەڵكەندران و ئاوارە بوون، ئەم كردەوە سەربازییانە دەچێتە ناو خانەی ئەو كردەوە دوژمنكارییانەی كە دژ بە پێوەندی دۆستانەی نێوان گەلی عێراق و گەلی ئێرانە، بە هەموو نەتەوەكانیانەوە، كردەوەی جەنگی لەو شێوازە گوزارشت نییە لە پێوەندی توندوتۆڵی دۆستانەی نێوان دوو وڵاتی دراوسێ، بەمەرجێ لەو ساڵانەی دواییدا لە نێوان ئێران و هەرێمی كوردستانی عێراقدا، لە بوارەكانی بازرگانی و پرۆژەی ئاوەدانی و ئابووری و خزمەتگوزاریدا، پێوەندییەكی تەندروست و هاوبەرژەوەندو هاو قازانج لەنێوان هەردووكیاندا هەبووە، كەچی ئەم كردەوە سەربازیانە كە بە هەنجەتی هەبوونی چەند گرووپێكی ئۆپۆزسیۆنەوە دەكرێت، لەوانە پژاك بەوەی گوایە هەڵمەتی سەربازی لەناو خاكی هەرێمی كوردستانەوە دژ بە ئێران ئەنجام دەدرێت، ئەم هەنجەتەش لەبەر ئەم پێنج هۆكارەی خوارەوە هیچ بناغەیەكی لۆژیكی و مەعقولی نییە:
1- پێویست وایە ئەم كێشەیە لە ڕێگەی دیبلۆماسیەت و بەهۆی كەناڵە سیاسیەكانی نێوان هەردوو دەوڵەتی ئێران و عیراقەوە چارەسەر بكرێن، هەروەها بە پرس و ڕاگۆڕینەوەو دانوستاندن لەنێوان هەردوو حكومەتی ئێرانی و حكومەتی هەرێمدا ئەم كێشەیە بە ڕێگە چارەیەكی ئاشتییانەو بەدیالۆگ یەكلایی بكەنەوە.
2- بە تەنیا ئەمە ئەركی حكومەتی هەرێمی كوردستان نییە تا بەرپرسیارێتی پاراستنی سنووری نێوان ئێران و عێراق بگرێتە ئەستۆی خۆی، بەڵكو پێش هەر شتێك پاراستنی ئەو سنوورە لە ئەستۆی حكومەتی ئێرانی خۆیدایە، كە نەهێڵێت گرووپە ئۆپۆزسیۆنەكانی دژ بەخۆی؛ ئاودیوی ئەم دیو سنووری عێراق و هەرێمی كوردستان ببن.
3- پێویست وایە لەسەرحكومەتی ئێرانی ڕێگە چارەی پراكتیكی و دیبلۆماسی بۆ مەسەلەی كورد لە ئێران بدۆزێتەوەو گەلی كوردی هەرێمی كوردستانیش ڕێگەكانی میانگیری و ئاشتەوایی و خێرو دانوستاندنیان بۆ خۆش بكەن، تا زەبرو هێزو توندوتیژی لە لایەن هێزی سەربازییەوە لە دژی كورد بەكارنەهێنرێت و گرفتەكە لەناو خاكی هەرێمی كوردستاندا ئاڵۆزتر نەكەنەوە.
4- حكومەتی ئێرانی زۆرباش ئەو ڕاستییە دەزانێت كە مەحاڵە سوپا بتوانێت بە بەردەوامی خەریكی راوەدوونانی ئەو هێزانەی دژ بەخۆی بێت، ئەوە لە حاڵەتێكدا ئەگەر بەڕاستی پێگەو بوونی حەقیقیان لەناو خاكی هەرێمدا هەبێت، چونكە لەو ناوچە شاخاوییە سەختانەدا لێدان و زەبری سەربازی ڕاستەوخۆ بۆ یەكلاكردنەوەی گرفتەكان هیچ سوودێكی ئەوتۆی نابێت.
5- ئەو گرووپە چەكدارانەی كە جەنگی پارتیزانی ناڕاستەوخۆ لەدژی حكومەتەكانیان بەرپا دەكەن لە یەك پێگە و شوێندا ناوەستن و جێگیر نابن، بەڵكو ڕۆژانە لە بزاڤێكی هاتوچوونی بەردەوامدان. بۆیە هیچ حكومەتێك ناتوانێت بە بەردەوامی خەریكی ڕاوەدوونانیان بێت.
ئاڕاستەكردنی تۆپ و كاتیۆشاكانی سوپای سەربازیی و جەنگییانەی ئێرانی بەرەو خاك و زەوی عێراق هیچ هاوكار نابێت بۆ چارەسەركردنی گرفتەكان، بەڵكو لەبەرانبەر حكومەتی عێراقی و حكومەتی هەرێمدا. ئاڵۆزتریان دەكات، ئەوەی كە ئامانجی راستەقینە بێت لە پشتەوەی ئەم زەبرە سەربازیانە، بڵاوكردنەوەی ترس و تۆقاندن و سامناكییە لە نێوان دانیشتوواندا، هەروەها تێكدانی ئەو سەقامگیری و ئارامییەی كوردستانی عێراقە كە ئەمەش بۆ خۆی كردەوەو پرۆسەیەكی نادروستە، بۆیە پێویستە لەسەر حكومەتی فیدراڵی عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەم مەسەلەیە بەرز بكەنەوە بۆ لای نەتەوە یەكگرتووەكان و ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لێ تێبگەیەنن و ئاگادار بكەنەوە، تا لەوێوە چارەی گونجاو بدۆزرێتەوە.
هەروەها سكاڵای یاسایی لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی لە دژی حكومەتی ئێران لە دادگاكانی تایبەتمەند بە مافەكانی مرۆڤ بەرزبكرێتەوە، كە ئەمەش مافێكی سروشتییەو پێویستە لەسەر هەرێمی كوردستان پیادەی بكات، ئەگینا دوژمنكاری ئێرانی لەسەر سەروەری وڵات و خاكی كوردستان و گەلی كورد هەر دەمێنێت و درێژەی دەبێت، پێویستە لەسەر حكومەتی ناوەندی باڵیۆزی ئێرانی بانگ بكات و بە توندی ناڕەزایەتی و گەفی عێراقی لە دژی پرۆسە سەربازییەكان پێ ڕابگەیەنێت، ئەگەرنا پێویستە باڵیۆزی عێراقی لە تاران بكشێتەوە، هاوكات ئەم حاڵەتە لەسەر باڵیۆزی ئێرانی لە هەولێریش دەچەسپێت، لەو ماوەیەی ڕابردوودا بە تەنسیق لەگەڵ حكومەتی ئێرانی و توركی، حكومەتی توركی توانی چەند زەبرێكی موشەكی لە ڕێی فڕۆكە جەنگییەكانییەوە ئاڕاستەی چەند پێگەو شوێنێكی هەرێمی كوردستانی عێراق بكات، بەڵام ئەمە بووە هۆی كوشتن و دەربەدەر بوونی خەڵكانێكی بێگوناهی مەدەنی و سووتاندنی ڕەزوباخیان و كوشتنی مەڕوماڵاتیان، حكومەتی توركیاش بە هەمان بیانووی حكومەتی ئێرانییەوە ئەم كارەی ئەنجامدا، ئەمیش پەكەكەی كردۆتە هەنجەت، گوایە بنكەی سەربازییان لەناو خاكی عێراقدا هەیەو لەوێوە خۆیان سازو ئامادە دەكەن بۆ لێدانی هێزی سەربازی و جەندرمەی توركی، ئەمەش هەنجەتێكی ڕەتكراوەو ڕەفزكراوە، هەروەك ڕەتكردنەوەی هەنجەتە ئێرانییەكەیە، لەگەڵ زانینی ئەوەدا كە توركیا چەند بنكەیەكی سەربازی لەناو خاكی عێراقدا هەیە، ئەوەش بەپێی ئەو رێككەوتنە سەربازییەی توركیاو حكومەتی پێشووی سەدام حوسێنی لەناوچووە.
لە ڕاستیدا توركیاش دەستەوەستانە، لە بەرامبەر راوەدوونانی ئەو هێزانەی كە سەر بە بزاڤی ئۆپۆزسیۆنن و بە چەكەوە هەوڵ دەدەن تا بۆ وەدەسهێنانی مافی كوردەكانی كوردستانی توركیا شتێك بكەن، بەم شێوەیە توركیا دەیەوێت شەڕ بەو ئارامییەی هەرێمی كوردستان بفرۆشێت، بە هەنجەتی هەبوونی هێزێكی ناجێگیر و ناسەقامگرتووی ناوچەكە كە لە ناوچەكەدا دژایەتی سیاسەتی توركیا دەكەن، گەرچی لەم دواییەدا حكومەتی توركیا چەند هەوڵێكی باشی بۆ چارەسەری گرفتی كورد لە توركیا داوە، ئەو هەوڵانەش خەڵكی ئومێدی خێریان لێدەكات، بەڵام بەهۆی شۆڤینیەتی ئەو هێزانەی هەر لە ناو توركیاوە كە دژایەتی چارەسەری ئاشتییانەو دیموكراتی دەكەن، ئەم هەوڵانە ڕاوەستاون، دەبوایە رەجەب تەیب ئەردۆگان كاروانی ئاشتیخوازانە و دانوستان و دیالۆگی لەگەڵ نوێنەرانی گەلی كورد درێژە پێبدایە، ئەوەش لە بەرژەوەندی وەڵامدانەوەی داخوازییە ڕەواكانی گەلی كوردو لە بەرژەوەندی برایەتی و هاوسۆزی و پێكەوە ژیانی هەردوولای كوردو توركە لە چوارچێوەی دەوڵەتی توركیا كێشەكەیان چارەسەر بكەن، لەم بارەیەوە توركیا پێویستە هەمان ئەزموونی ناو عێراق چاولێبكات، چونكە چارەسەری سەربازیی هیچ سوودێكی بۆ كەس تیا نییە.
سووربوون لەسەر بەكارهێنانی هێزی سەربازیی بۆ یەكلاكردنەوەی ئەم دوو كێشەیە لەلایەن هەردوو لایەنی ئێرانی و توركییەوە گرفتەكە دەخاتە ناو تەمومژی و بەردەم رێگەیەكی داخراوەوە، گەلانی ئەو وڵاتانەش زیانی گیانی و ماڵی زۆریان پێدەكەوێت، لە رووی شارستانیشەوە پێوەندی نێوانیان دەشێوێت، ئەم جەنگە لابەلایە ئابووری ئێرانی هێندەی تر دادەڕمێنێ، هەروەها ئابووری توركیش لەو بووژانەوەی ئێستای كە لەماوەی ئەم پێنج ساڵەی پێشووی كە شەڕ ڕاگیرابوو چۆتەپێشەوە، ئێستا ئەو بووژانەوەیەش ڕادەگرێ، چونكە جەنگ بە تەنها ڕۆحی مرۆڤەكان ناچنێتەوە، بەڵكو زیانی ماڵیشی بە ملیارەها دۆلار مەزەندە دەكرێ، ئەم دوو دەوڵەتەش دەخاتە سەر لێواری فەوزا و ئیفلاس بوونەوە، ئەو بارەی ئێستا كە دروست بووە، هاوكوفە لەگەڵ واقیعی نالەباری عێراق و گرفتە ناوخۆییەكانی و نەتوانینی حكومەتی عێراقی و حكومەتی هەرێم بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە لەگەڵ ئێران و توركیادا، كە حكومەتی عێراق ناتوانێت و هەروەها ناگونجێت كە لەگەڵ ئەم دوو دراوسێیەدا تێكی بدات، بۆیە پێویستە لەسەر حكومەتی هەرێم و حكومەتی ناوەندیش بە دوای چارەسەری عەقڵانیدا بگەڕێن تا سەرەتا كێشەكانی نێوان خۆیان و ناوەندی پێ چارەسەر بكەن، چ ئەو كێشانەی بە كێشەی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان دەناسرێت، كە لەمدواییەدا لە كەركوك و خانەقین و سەعدیە گرژی دروست بووەتەوە، یان ئەوانەی پێوەندییان بە نەوت و غازی هەرێمەوە هەیە یان گرفتی بودجە و دیاریكردنی بەشی هەرێم لە بودجەی گشتی بەبێ دۆزینەوەی رێگەی پراكتیكی و پێویست یاخود بەبێ دانوستانی ئاشتیخوازانە و رێگە چارەی دیموكراتی..
سوودمەندی یەكەم لەم ناكۆكی و گرژیانەی ئێستا ئەو دەوڵەتانەیە كە ئارامی و سەقامگیری و ئاشتی بۆ عێراق ناخوازن، نایانەوێت عێراق لەم بارودۆخەی ئێستای بچێتە دەرەوە، بۆیە پێویستە لەسەر هەردوو حكومەتی ناوەندی و حكومەتی هەرێم دەستوور بكەنە سەنگی محەك بۆ یەكلاكردنەوەی كێشەكانیان، هەرێمی كوردستانی عێراق كە قەوارەیەكی فیدراڵییە لە چوارچێیوەی دەوڵەتی ناوەندی عێراقدا ئومێدی لێ دەكرێت كۆمارێكی ناوەندی ئازاد و دیموكراتخواز و سەربەخۆی دەستووری هەبوایە، لەو حاڵەتەدا پێویستە چارەسەری گرفتەكان بە وردی و حیكمەتێكی بەرزەوە بكەن، ئێستا هەوڵێكی جیددی هەیە لەلایەن هەندێ هێز و هەندێ دەوڵەتی دژ بە ئەزموونی فیدراڵی عێراق كە ئەم ئەزموونە ناوازەیە لەناوچەكەدا نەهێڵن، هەوڵ هەیە بۆ لێدانی ئەزموونەكەو نەهێشتنی، چونكە ئەو ئەزموونە نموونەیەكی عەقڵانییە بۆ دەوڵەتێكی پلۆرالیزم و موزائیكی، دەوڵەتانی دەوروبەریش لە ترسی ئەوەدان، كەمینە نەتەوەكانی ناو چوارچێوەی خۆیان چاو لە هەمان نموونەی عێراق بكەن، بەتایبەتی توركیا و ئێران، پیادەكردنی سیاسەتێكی نەرم و ئەكتیڤ و ئارامگر بۆ چارەسەری گرفتەكان لەلایەن حكومەتی ناوەندی و حكومەتی هەرێمەوە، هەروەها دۆزینەوەی رێگە چارەیەك بۆ گرفتە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و كەلتوورییەكانی ناو هەرێمی كوردستان كە لەو مانگانەی دواییدا بەهۆی مانگرتن و دروستبوونی گرژی ناوخۆوە هەروەها بەهۆی بەكارهێنانی توندوتیژییەوە لەلایەكی ترەوە ئاڵۆزی تێكەوتووە یان بەهۆی چارەسەرنەكردنی ئەو گرفتانەی كە كۆمەڵگە پێوەی دەناڵێنێت؛ بەتایبەتی گرفتی بێكاری بەهەردوو دیوی ڕووپۆشكراو ئاشكرایەوەو هەروەها بەهۆی گەندەڵی كارگێڕی و دارایی و حزبی و بەرین بوونی كەلێنی نێوان ئاستی بژێوی و داهاتی تاكە كەسی و توانای وەدەسهێنانی پارەوە لە نێوان توێژەكانی كۆمەڵگەدا، یان بەهۆی بەهەدەردانی ناعەقڵانییی پارە لە خەزێنەی هەرێمەوە یان ئاڕاستەنەكردنی پیشەسازی نیشتمانی و پشت بەستن بە هاوردەكردنی شتومەك بە ڕێژەی زۆرولەسەر ئاستێكی فراوان وەك چارەسەرێكی شەل و گێڕو و خراپ بۆ گرفتە ئابوورییەكانی كوردستانی عێراق، ئەمانە سەرجەمیان هاوكار نین بۆ رووبەڕووبوونەوەی سەركەوتوانەی گرفتە ناوخۆیی و هەرێمییەكان، بەربەستێك دانانێن لەبەردەم دەستوەردانە ناو كاروباری هەرێمەوە، لێرەوە دەنگی خۆم ئاڕاستەی هەموو هێزە سیاسییەكانی كوردستان دەكەم كە بە قوڵی و بیرفراوانی لەم گرفتانەی ئێستایان بكۆڵنەوە كە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، بەتایبەتی ئەو هەوڵانەی كە وڵاتان و هێزە دەرەكییەكان بۆ تێكدانی ئارامی نێوان گەلی هەرێمی كوردستان ئەیدەن و بەتایبەتیش ئەم دەستدرێژییە بەردەوامانەی كە دەكرێتە سەر ناوچە سنوورییەكانی هەرێم باشترین بەڵگەن و هەموو ئەم ئەگەرانە وادەخوازن، زمانێكی هاوبەش لەگەڵ حكومەتی ناوەندیدا بدۆزرێتەوە، وێڕای ئەو هەڵوێستانەی كە حكومەتی ناوەندی لە قۆناغی ئێستادا هەیبووە، ئەوا عەرەب وكورد و نەتەوەكانی تر، تەمەنێكی درێژتر لەگەڵ یەكتردا دەژین، تەمەنێكی درێژتر لە تەمەنی حكومەتەكانیان چ لەسەر ئاستی ناوەند یان هەرێم. دواجارئیرادەی گەلان سەردەكەوێ، بەم شێوەیە ئیرادەی گەلی عێراقیش بە هەموو ئیتنی و نەتەوەكانییەوە بەسەر دوژمنكاری و كێشە ناوخۆییەكاندا سەردەكەون، بەڵام ئومێد دەكەین ئەم سەركەوتنە بەبێ قوربانی و زیانی مرۆیی و ماددی گەورە وەدی بێت.