دەمێكەجەنگێك، كە نەجاڕی بۆ دراوە و نە بانگەوازی بۆكراوە، سەرتاپای گۆی زەوی گرتوەتەوە. ئەم جەنگە، كە لەم چەند دەساڵەی دوایدا بەشێوەیەكی دیار توندترو بەهێزتر بووە بریتیە لە جەنگی نێوان تێكدەرانی سیستێمی ژینگە لەلایەك و ژینگەو پارێزەرانی لە لایەكی ترەوە. جەنگەكە تا ئەمڕۆ، وەك لە دەرئەنجامەكانی دەردەكەوێت، بە شكستی ژینگە و پارێزەرانی كۆتایی هاتووە و گۆڕەپانە سەرەكیەكەی بریتییە لە شارە گەورەكان.
بەپێی خەمڵاندنەكانی (جۆن كلۆز Joan Clos)، بەرێوەبەری ژینگە لە رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان، ئەمڕۆ دانیشتووانی شارەكان پتر لە (50 %) ی دانیشتووانی گۆی زەوی پێكدێنن و ئەم رێژەیە لە ساڵی (2030) دا بۆ (59 %) بەرز دەبێتەوە. ژمارەی دانیشتووانی شارەكان، بە پێی ئامارەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان، ساڵانە (67) ملیۆن كەس زیاد دەكات كە 91 %) ی ئەم زیاد بوونە، واتە پتر لە (60) ملیۆن كەس، لە دەوڵەتە پەرە پێسەندوەكانن.

لە شاری (ساوپاولۆ Sao Paulo) ی بەرازیل لە نێوان (31 مایس و 3 ی حوزەیران) ی ئەم ساڵدا، سەرۆكی شارەوانیەكانی گەورەترین (40) شاری جیهان، كە (% 8) ی دانیشتووانی جیهان پێك دێنن و بەرپرسن لە (% 12) ی دەردانی (گازی خانووە شوشەییەكانی جیهان global greenhouse gas emissions) چوارەمین كۆبوونەوەی خۆیان بەست، كە هەر (2) ساڵ جارێك دەبەسترێت، بە مەبەستی پاراستنی ژینگە و كەمكردنەوەی دەردانی گازە خانووە شووشەییەكان. یەكێك لە دەرەئەنجامە سەرەكیەكانی كۆبوونەوەكە بریتی بوو لە:
«دەسەڵاتە لۆكاڵیەكان، واتە شارەوانیەكان، رۆڵێكی گرنگیان هەیە لە جەنگی دژ بە گەرمبوونی گۆی زەوی و گۆڕانكاریە ئاووهەواییەكان و پاراستنی ژینگە و كەمكردنەوەی دەردانی گازی خانووە شووشەییەكان».
ئەم دەرئەنجامە لەو روانگەیەوە سەرچاوەی وەرگرتووە كە»شارەكان بەرپرسی یەكەم و سەرەكی تێكدانی سیستێمی ژینگە و ڕوودانی كێشە ژینگەیەكانن وەك لەم ئەم خاڵانەدا دەردەكەوێت:
1 – شارەكان بەرپرسی سەرەكی و یەكەمن لە دەردانی گازە خانووە شوشەییەكان. ئامارەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان ئاماژە دەكەن»شارەكان، كە (% 2) ی ڕووبەری زەوی داگیر دەكەن بەرپرسن لە (% 70) ی دەردانی گازە خانووە شوشەییەكانی جیهان.
2- شارەكان بەهۆی ئەركە سەرەكی و لاوەكیەكانیان و بەرزی چڕی دانیشتووانیان بەرپرسن لە ڕوودانی كێشەكانی»پیسبوون Pollution»، «پاشەڕۆكە رەقەكان Waste Solid»و كێشەی»ژاوەژاو»Noise.
3 – شارەكان لە ئەنجامی فراوان بوونیان بەرپرسی سەرەكین لە گۆڕینی ڕوخساری ڕووی زەوی، (لاندسكێپ)، سروشتی بۆ گۆڕینی روخساری ڕووی زەوی دەستكرد كە بە كێشەی «ئەنتروپاكین Antropacin»ناسراوە و ساڵانە دەبێتە مایەی لەدەست دانی هەزاران كیلومەتر دووجا لە دارستان و لەوەڕگا و زەوییە كشتوكاڵیەكان. ئامارەكان ئاماژە دەكەن كە لە نێوان ساڵەكانی (1990-2005)، (70) ملیۆن هكتار، واتە (700000) كیلومەتر دووجا، لە دارستانەكان لەناوبراون، باڵەخانە و شەقام و گۆڕەپان.تاد، لە جێگەیان دروستكراوە.
پشتبەستن بەو راستیانەی كە ئاماژەیان بۆ كرا دەكرێت بە دەڵنیاییەوە بڵێین:
«شارەكان و ئەركەكانیان بەرپرسی سەرەكین لە تێكدانی سیستیمی ژینگە و ڕوودانی كێشە ژینگەییەكان لە جیهاندا وجەنگی دژ بە تێكدەرانی ژینگە لە شارەكانەوە دەست پێ دەكات و شارەكان گۆڕەپانی یەكلاكەرەوی جەنگەكەن».
بۆ ئەوەی جەنگی دژ بە تێكدەرانی ژینگە، كە شارەكان گۆڕەپانی یەكلاكەرەویەتی، بە بەرژەوندی ژینگە و پارێزەرانی كۆتایی بێت پێویستە ڕەچاوی ئەم خاڵانە بكرێت:
1 – كەمكردنەوەی دەردانی گازە خانەوە شووشەییەكان بە ڕێگای كەمكردنەوەی بەكارهێنانی سوتەمەنیە بەبەردبووەكان Fossil Fuels، (خەڵوز، نەوت، گازی سروشتی). ئەمساڵ، لە لوتكەی (40) چل شارە گەورەكەی جیهان، (1200) حكومەتی لۆكاڵی رێكەوتن نامەیەكیان واژو كرد كە تایبەت بوو بۆ دانانی ستاندەرێكی نێودەوڵەتی بە مەبەستی كەمكردنەوەی دەردانی گازە خانووە شووشەییەكان.
2 – دامەزراندنی تۆڕێكی گواستنەوەی گشتی پێشكەوتوو و كەمكردنەوەی بەكارهێنانی ئامرازەكانی گواستنەوەی تایبەت، (ئۆتۆمۆبیل) بەتایبەتی، كە هۆكاریكی سەرەكی دەردانی گازە خانوە شوشەییەكانە. شارەوانی شاری (ملبۆرن Melbourne) ی ئوسترالی، بە مەبەستی كەمكردنەوەی بەكارهێنانی ئۆتۆمۆبیل تایبەت، بڕیاری داوە كە درەنگە شەوان تا كاتژمێر (7) ی بەیانی بەكارهێنانی گواستنەوەی گشتی بێ بەرامبەر بێت. لە (سیئول Seoul) ی پایتەختی (كۆریای باشوور South Korea)، بە پێی بەرنامەیەكی داڕێژراو شۆفێرەكان رۆژێك لە حەفتەیكدا ئۆتۆمۆبیلەكانیان بەكار ناهێنن و ئەو رۆژەیش لە سەر ئۆتۆمۆبێلەكان دیاریكراوە.
3 – بەكارهێنانی سەرچاوەی وزەی دۆست بە ژینگە، (وزەی كارۆئاوی، وزەی خۆر، وزەی با.... تاد). (باراك ئۆباما) ی سەرۆكی ئەمریكا لەو وتارەی كە پێشكەشی ئەندامانی خولی (112) ی كۆنگریسی ئەمریكا كرد و تایبەت بوو بە پێداویستیەكانی»بردنەوەی ئایندە» ئاماژەی بۆ بەكارهێنانی سەرچاوەی وزەی دۆست بە ژینگە كرد و وتی»دەبێت لە ساڵی (2015) دا یەك ملیون ئۆتۆمبیلی كارەبایی لە سەر رێگاكانمان كاربكات و لە ساڵی (2035) دا، (% 80) ی كارەبای ئەمریكا بە رێگای وزەی نوێ بەرهەم بهێنرێت». (لەندەن London) بە نیازە لە ساڵی 2020 دا (100) هەزار ئۆتۆمبیل، كە بە وزەی كارەبا كار دەكەن، بخاتە سەر شەقامەكان، (تۆكیو Tokyo) یش بەرنامەی هەیە وزەی كارامە بەرز، (ئەو وزەیەی كە كەمتر ژینگە پیسدەكات)، بهێنێتەكایەوە بۆ شارە گەورەكان.
4 – فراوانكردنی ڕووبەری پانتاییە سەوزەكان لە شارەكان و دەوروبەریان. دابینكردنی بەرگی روەكی بە بڕ و جۆری گونجاو لە شارەكان و دەوروبەریان بە چارەسەری ئەفسانەیی كێشە ژینگەیەكان دادەنرێت. (سیئول) بە نیازە تا ساڵی (2030). (10) هەزار باڵەخانە بگۆڕێت بۆ باڵەخانە سەوز.
5 – دووبارە بەكارهێنانی پاشەڕۆكە رەقەكان كە بەشێكیان، تەنە ئۆرگانێزمەكان، بە سەرچاوەیەكی گرنگی بەرهمهێنانی گازی میسانCH 4) Methane) دادەنرین، كە گازێكی ترسناكی خانووە شوشەییەكانە و كاریگەریەتی (20) جار زیاترە لە كاریگەریەتی گازی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن (CO2) وەك گازێكی خانووە شوشەییەكان. شاری (ئۆستن Austin) ی ئەمریكی پلانی هەیە كە تا ساڵی (2040) هەمووپاشەرۆكەكان دووبارە بەكاربهێنێتەوە.
6 – دابینكردنی سەرچاوەی دارایی پێویست بۆ جێبەجێكردنی ئەو پڕۆژانە كە بە مەبەستی پاراستنی ژینگە ئەنجام دەدرێن. لە كۆنگرەی لوتكەی (40) چڵ گەورەترین شاری جیهان، سەرۆكی شارەوانی شاری (نیۆیۆرك) و سەرۆكی (40) چل گەورەترین شارەكەی جیهان (Michael Bloomberg) و سەرۆكی (گروپی بانكی جیهان Bank Group World) (Robert Zoellick)، رێكەوتنامەیەكان واژۆ كرد كە تایبەت بوو بە یارمەتیدانی شارەوانیەكانی (40) چل گەورەترین شارەكە بە بڕی (15) ملیار دۆلار و دابینكردنی قەرزی ماوە درێژ بۆیان بە بڕی (5) ملیار دۆلار بۆ پەلەكردن لە جێبەجێكردنی ئەو پرۆژانەی كە پێوەندیان هەیە بە كەمكردنەوەی دەردانی گازە خانوە شوشەییەكان و رووبەروبوونەوەی گۆڕانكاریە ئاووهەواییەكان. (بیل كلنتون Bill Clinton)، سەروكی پێشووی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا (1993-2001)، كە ئامادەی كۆنگرەكە بوو لە وتارەكەیدا ئاماژەی بۆ ئەم رێكەوتنامە كرد وتی: «دابینكردنی دارایی پێویست لەلایەن بانكی جیهانییەوە بۆ ئەم جۆرە پرۆژانە ئەو چانسەمان دەداتی كارێكی مێژوویی ئەنجام بدەین».
لە كۆتایی ئەم وتارەدا و لەم گەرمای وەرزی هاوینەدا دەپرسین:
ئایا كاتی ئەوە نەهاتووە كە بیر لە چارەسەری گونجاو و بنەڕەتی بۆ كێشە ژینگەیەكانی شارەكانمان بكەینەوەو بۆ ئەم مەبەستە سوود لە ئەزموونی شارەكانی جیهان وەربگرین ؟