ئەو خۆپیشاندانانەی كە لە شاری درعای باشووری وڵاتەوە لە 15ی ئازارەوە دەستی پێكردوەو ئێستا هەموو شارەكانی سوریای گرتۆتەوەو لەماوەی ئەم پێنج مانگەدا توندوتیژی و ژمارەی كوژراوەكان لەناو هەموو شارەكانی ئەو وڵاتەدا لە بەرزبوونەوەی بەردەوام دایە، هەروەها ژمارەی مانگرتووەكانیش لە زیادبوونی بەردەوامدایە، سامناكترین توندوتیژی كە لە بەرامبەر خەڵكی سڤیل بەكارهات ئەو زەبروزەنگانە بوو كە لەشارەكانی درعا و حومەس و پردی شغوور ڕوویاندا، كە بەهۆیەوە زیاتر لە 1400 شەهید لە شەقامەكاندا كەوتن و بە سەدان بریندارو زیاتر لە دە هەزار بێسەروشوێنكراو و جگە لە دەربەدەربوونی هەزاران خێزان بەرەو وڵاتانی توركیا و لوبنان و ئەردەن، كە لەتاو زەبروزەنگی هێزە ئەمنییەكان و مامەڵەكردنی بە زەبریان لەگەڵ خۆپیشاندەران و خێزانەكانیاندا كەوتۆتەوە، هیچ ئاماژەیەك لە ئاسۆدا بەدی ناكرێت بەوەی ئەم زەبروزەنگە كە رژێم لە سەرەتای رووداوەكانەوە دەستیداوەتێ كۆتایی پێبێت، هەموو مەسیج و ئاماژەكان لە كەسانی نزیك بە رژێمەوە پەنجە بۆ ئەوە رادەكێشن بەتایبەتیش لە هۆیەكانی راگەیاندنی سوری و هەرێمایەتی و جیهانیدا كە سەركردایەتی سوریا خۆی یەكلاكردۆتەوە بەوەی چارەسەری ئەم قەیرانەی ئێستا بە زەبروهێزەوە بكات، هەروەها مكوڕ و سوورە لەسەر ئەوەی كە بە بەكارهێنانی هێز كۆبوونەوەكانی خۆپیشاندەران بڵاوە پێبكات، تاكو خۆپیشاندەران بخاتە چوارچێوەی نیگەرانی و بێ ئومێدی و بێزاری و سەرشۆڕكردن بۆ دەسەڵاتی رژێم و سیاسەتە توندەكەی كە هاوكات كۆمەڵێك یاساشی دەركردووە لەوانە، یاسای حزبەكان و یاسای هەڵبژاردن كە ئامانج لە دەرچواندنی ئەم یاسایانە هەڵخەڵەتاندنی رێكخراوە نێودەوڵەتییەكانە كە زۆربەیان رێگەچارەی سەپاندنی سزای ئابووری بە باشترین فشار دادەنێن بۆ رژێمی سوریا، هەربۆیە لەلایەن یەكێتی ئەوروپا و ئەمەریكاوە ئەم سزایە لەسەر هەندێك لە گەورەبەرپرسانی رژێم سەپێندراوە، رژێمی سوریاش هەروەك نەبای دیبێ نە باران لەلایەكەوە زەبروزەنگ بەكاردێنێ و لەلایەكی تریشەوە هەر لە هەوڵی راگەیاندنی ریفۆرمسازی و چاكسازیدایە، ئەوانەش كە لە كۆمەڵگەی سوریدا تائێستا بێدەنگن، چاوەڕێی ئاكامێك دەكەن تا بەتەواوی ئەمانیش خۆیان یەكلایی بكەنەوە، چ بەلای خۆپیشاندەراندا یان بەلای سەرانی رژێمدا. بێگومان رژێمی سوریا كۆمەڵێك كارتی هێزی بەدەستەوەیە، لەوانە دامودەزگا ئەمنییەكان كە چوونەتە ناو هەموو بڕگەو دەمارەكانی دەوڵەت و كۆمەڵگە و خەڵكییەوە هێزێكی دەستوەشێنی كاران لەناو دامودەزگا سەربازی و نیمچە سەربازییەكانی كە حزبی بەعس بەڕێوەیان دەبات، هەروەها لە دەرەوەش پشتگیرییەكی بێسنووری رژێمی ئێرانی و هێزەكانی حزبوڵڵا و بزووتنەوەی حەماس و هەندێك لە لەلایەنەكانی فەلەستینی كە لە دیمەشق نیشتەجێن ئەوانە پشتگیری تەواوی هێزەكانی ئەمن و موخابەراتی سووری دەكەن، لەلایەكی تریشەوە هەڵوێستی عەرەبی بێ ئاگا و بزرە لەم قەیرانەدا، هەروەها روسیا و چین ناوبەناو هۆشیاری دەدەن بۆ بەكارهێنانی ڤیتۆ لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە بەرامبەر هەر بڕیارێك كە ئیدانەی رژێمی سوریا بكات، وێڕای هەموو ئەم پشتگیرییە ناوخۆیی و هەرێمایەتی و دەرەكییانە بۆ رژێم كەچی هێشتا سوریا لەناو قەیران و شڵەژاوی و فەوزایەكی گەورەدایە، هەرچەندەش هەڵوێستەكانی ناوخۆ و هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی بە جڵەوگرتنی دوو سەرە مامەڵە لەگەڵ ئەم قەیرانەدا دەكەن لەلایەكەوە هەندێ بڕیاری چاكسازی دەردەچوێنن تاكو ئۆپۆزسیۆن و رژێم بخەنە سەر مێزی گفتوگۆ، بەپێی ئەو پێوانە و پێوەرە ئایدیۆلۆژیانەی كە لەلایەن سوپاو هێزە ئەمنییەكانی ئەو وڵاتەوە ئامادەكراون بۆ چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ خۆپیشاندەرە بێ چەك و سڤیلەكان تا كڕنۆشیان پێبەرن ئەویش رێگەیەكی ترە كە هیچی كەمتر نییە لە رێگەی بەكارهێنانی بەرزترین پلەی توندوتیژی و بەكارهێنانی هێز لە پێناوی گێڕانەوەی ئارامی كە ئامادەن بە هەزارانی تر بكوژن و دەیان هەزاری تر فڕێ بدەنە ناو زیندانەكانەوە لەملاشەوە شەقامی ڕاپەڕیو و هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن هیچ گوێ نادەن بەو یاسا و پرۆژە چاكسازیانەی كە رادەگەیندرێن چونكە لە واقیعدا ئەوانە بە زمانی گوللە تەرجومە دەكرێنەوە، ئەمەش وایكردووە كەلێنێكی بەرین و فراوان بكەوێتە نێوان رژێم و ئۆپۆزسیۆنەوە، هیچ متمانەیەك لە نێوانیاندا نەمێنێت، بەو شێوەیە هەردوو جەمسەری قەیرانەكە چ گەلی سوریا بە قوربانییە مەزنەكانی ئاستی خیتاب و داخوازییەكانی بۆ ڕووخاندنی بەشار ئەسەد و لەناوبردنی رژێمەكەی بە سوپا و دامودەزگا ئەمنییەكانییەوە گەیشتوونەتە وێستگەو چوارچێوەیەك كە بە هیچ كلۆجێك ناگەڕێنەوە بۆ پێش 15ی ئازار، نە جەماوەری شۆڕشگێڕان ئامادەن بگەڕێنەوە بۆ ناو ماڵی خۆیان و ژیانی ئاساییان لە ترسی ئەوەی كە لەدوای ئەم خۆپیشاندانانەوە ژیان و داهاتووی خۆیان و ماڵ و منداڵیان دەكەوێتە بەر هەڕەشەی لەناوچوون، چ رژێمیش بە هەموو دامودەزگاكانییەوە كە پشت بەستووە بە تائیفەی عەلەوی بەهیچ شێوەیەك ئامادە نییە وەڵامی داخوازییەكانی جەماوەر بداتەوە چونكە پێی وایە بە وەڵامدانەوەی ئەم داخوازییانە كۆتایی بە فەرمانڕەواییەكەی دێت، كەواتە هەردوولایەن لەپێشبڕكێیەكی خێرادان لەناو زەمەنداو گرەو دەكەن لەسەر ئاكامی ئەو رووداوانەی كە لەنێوان مانگەكانی داهاتوودا چ شتێكی نوێ دەهێنێتە پێشەوە، بە بڕوای من رژێمی سوریا بە هەموو پێوەرە سیاسییەكانییەوە شەرعییەتی لەدەستداوە و هەركاتێك بێت دەڕووخێت، بەڵام كەی و چۆن. تا ئێستاش میكانزم و سیناریۆ تەمومژ و لێڵەكانی رژێم حیسابێكی وردیان هەیە بۆ ئەو ئەگەرانەی كە لە ڕووداوەكانەوە دەكەونەوە، یەكەمین سیناریۆ روودانی گۆڕانكارییەكە لە نێو پزدانی رژێمدا ئەویش بە كۆدەتایەكی سەربازی كە ئەفسەرێكی پلەبەرزی ناو دەزگای سەربازی ئەكتیڤ و كارا بەڕێوە ببات، بە مەرجێك ئەم ئەفسەرە لە ژێرەوە سەر بە رژێم بێ و دەرفەتی سەركەوتنی ئەم كۆدەتایەش یان ئەم گۆڕانكارییە لەوە دایە كە سەر بە هۆزی عەلەویییەكان بێت، ئەگەر نا چارەنووسی كۆدەتاكە شكست دێنێ و رەنگە ململانێیەكی خوێناوی توندیش لەناو هێزەكانی سوپادا رووبدات، لەم بڕوایەدام ئەم سیناریۆیە نزیكترە لەوانی تر، رەنگە جێی رەزامەندی یەكێتی ئەوروپا و ئەمەریكا وتەنانەت توركیاش بێت، تا ئاستێكی دیاریكراو.
سیناریۆی دووەم بەردەوام بوونی ململانێی ئێستایە بۆ كاتێكی دورودرێژتر كە لەئاكامدا هەردوو جەمسەرەكەی ململانێ بە خۆشییان بێ یان ترشی دەكەونە سەر لێواری هەڵگیرسانی جەنگێكی تایفەگەری لە نێوان زۆرینەی سونی چەوسێندراو كە زیاتر لە ژێر ستەمی 40 ساڵی حوكمی ئەسەد و كەمینەی عەلەوی دەسەڵاتداردا دەچەوسێندرێنەوە، هیچ بڕگەو دامودەزگایەكی دەوڵەتییانەی ئەمنی وسیاسی و ئابووری لەبەردەستیاندا نییە، رەنگە لە ئاكامی توندبوونەوەی ململانێكاندا كیانی سوری ببێتە چەند كانتۆناتێكی ئیتنی و هۆزگەرییەتی و ناوچەگەرێتی تەنانەت شەخسیش، وڵاتانی دەوروبەریش دەست لەهەمانەكە دەكێشنەوە و لە سامناكی ئەم جۆرە سیناریۆیە خۆ بە دووردەگرن، چونكە چنینی چین و توێژە كۆمەڵایەتییەكانی نێو ئەو دەوڵەتانەی دەوروبەریش تارادەیەك دەشێوێت. سێیەمین سیناریۆ كە دێتە ناو هاوكێشەكەوە، ئەوەیە كە رژێم پشتی بدرێ بە دیواردا و تائیفەی عەلەویش كە چارەنووسی بەستراوەتەوە بە چارەنووسی رژێمەوە ئەگەری دامەزراندنی رژێمێكی ئیسلامی توندڕەویان لێ چاوەڕێ دەكرێت، بەو شێوەیە رژێمی سوریا قەیرانەكە دەردەكاتە دەرەوەی سنوورەكانی خۆی كە حزب الله و بزووتنەوەی حەماس و لایەنە فەلەستینییەكانی كە بنكەكانیان لە لوبنان دان وەك كەلوپەلێك بەكاردەهێنێت بۆ دروستكردنی رووبەڕووبونەوەی چەكداری لەگەڵ ئیسرائیل، تاكو ناوچەكە شەڕێكی هەرێمایەتی گەورەی تێبكەوێت، تێدا ئیسرائیل و سوریا وئێران رەنگە توركیاش بخاتە ناو ئاگری ئەم شەڕەوە، بەتایبەت ئەگەر توركیا هەست بە هەڕەشە بكات لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی خۆی، تێكچوونی بەرژەوەندییەكانی لەم حاڵەتەدا، دوور نییە پریشكی ئاگرەكە نەپەڕێتەوە بۆ وڵاتانی كەنداویش كەواتە دەتوانین بڵێین گەر ئەم سیناریۆیە سەربگرێت، دەستپێكی پرۆژەی خۆرهەڵاتی ناوەندی نوێ لە ئاسۆدا دەردەكەوێت ئەویش بە نەخشەیەكی تازە و دروستبوونی چەند كیانێكی جیاوازتر لەوانەی ئێستا، لەلایەنی بارودۆخی گەلی كورد و پێگەكەی بەسەر نەخشەی رووداوەكانەوە وای دەبینم، بەهۆی ئەو سیاسەتە دوژمنكار و تەعریب كردن و بە بەعسی كردن و كۆڕەو پێكردنەی تا ئێستا بەسەریاندا هاتووە، هیچ شتێكیان نییە لە دەستی بدەن لەناو هەموو سیناریۆكاندا، بەڵكو رەنگە قازانجێك بكەن لەو گۆڕانكارییانەو هەندێك لە دەستكەوتی نەتەوەیی لەو شوێنانەی كە تێیدا نیشتەجێن بەدەست بێنن، هەرچۆنێك بێت حاڵیان لە ئێستا خراپتر نابێت، ئەوەی كە جێی ئارامی و دڵنەواییە لایەنەكانی بزاڤی كوردی بە هەر 11 حزبەكەیەوە ئێستا لەو پەڕی هاریكاری و پرس بە یەككردن و ئاستی بەرپرسیاری دان لە جوڵاندنی جەماوەریان و یەكخستنی خیتابی سیاسیان، لە هەموو كاتێك زیاتر بەخەمن بۆ چارەنووسی نەتەوەیی. ئێستاش وا خەریكە كۆنگرەیەكی نیشتمانی بۆ هەموو بزاڤ و حزبە كوردییەكانی ئەو وڵاتە ساز بدرێت بەبێ بەپەراوێز خستن و دوورخستنەوەی هیچ كەسایەتییەكی نیشتمانی و كارەكتەرێكی بەهێزی ئابووری سیاسی و رێكخراوێكی كۆمەڵگەی مەدەنی تاكو بە هەمووان مەرجەعییەتێكی نیشتمانی ناوەندی وەك بەرەیەك بۆ بزاڤی رزگاریخوازی كورد دابمەزرێنن تا ئەوبەرەیە بەرنامەیەكی روونی هەبێت بۆ رژێم و ئۆپۆزسیۆن لەسەر ئەو حاڵەتەی میكانیزمەكانی چارەسەری كێشەی كورد لە سوريا بە چ شێوەیەك رێچكەی خۆی دەبەستێت، هەروەها پێداگرتن لەسەر جێكردنەوەی بوونی گەلی كورد وەك نەتەوەی دووەم لەو وڵاتەدا كە لەسەر زەوی باب و باپیرانی خۆی دەژیت و ئەمەش لەناو دەستووردا دیاربكەوێت، ئەوەش وەك مافێكی سروشتی و رەوای خۆی كە بتوانێت لەناو هەموو دامودەزگا دەوڵەتیییەكان و سێ دەسەڵاتەكەیدا رۆڵی خۆی بگێڕێ و لە داڕشتنەوەی بڕیاریشدا مافە سیاسی و كەلتوری و كۆمەڵایەتییەكان لەسەر شێوازی خۆبەڕێوەبردنێكی سەربەخۆ لەناوچەكەدا بوونی دەركەوێت، لە كۆتاییدا هەموو ئەو سیناریۆیانەی باسم كردن رەنگە رووبدەن، مانگی رەمەزانیش كە مانگێكی پیرۆزە رەنگە گواستنەوەیەكی جۆری لە رێچكەی قەیرانەكەی سووریا ببینێ، دروستكەرانی بڕیار لە رووی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییەوە گرنگی بەو سیناریۆیانە بدەن لە چوارچێوەی خۆڵەمێشی دەربهێننە دەرەوە.