فەلسەفە بەهەموو پێناسە جیاوازیەكانیەوە، لەوانە: (زانستی یاسا هەرە گشتیەكانی جیهان)، (زانستی زانستەكان)، (خۆشەویستی دانایی).... تاد، بریتییە لە تێگەیشتنی راستەقینەی سروشت و ژیان دوور لە شیكردنەوە ئەفسانەییەكان. فەلسەفە زانستێكە پشت بە یاسا زانستیەكان و شیكردنەوەی لۆجیكی دیاردەكان دەبەستێت، بۆیە بە زانستی راستی یان زانستی راستیەكان دەناسرێت.

فەلسەفەی راست و بەسوود ئەو فەلسەفەیە كە دەتوانێت خوێندنەوەی راست بۆ كۆمەڵگە بكات، كێشەكانی دیاری بكات و كورد وتەنی «دەست بخاتە سەر برینەكانی». فەلسەفەی دروست و بەسوود ئەو فەلسەفەیە كە وێنەی كۆمەڵگەیەكی تەندروستمان نیشان دەدات كە بیكەینە ئامانج و هەوڵ بۆ دابینكردنی بدەین. فەلسەفەی دروست و بەسوود ئەو فەلسەفەیە كە نەخشەی رێگەمان بۆ دیاری دەكات چۆن كۆمەڵگەیەكی نەخۆش و نادروست بگۆڕین بۆ كۆمەڵگەیەكی ساغ و دروست. پشتبەستن بەو ئەركانەی كە دیاریمانكرد بۆ فەلسەفەی دروست و بەسوود دەكرێت بڵێین كە:

1 – لەگەڵ بڕوابوونمان بەسوود وەرگرتن لە ئەزموونی رابردو و ئەزموونی میللەتان و كۆمەڵگە جیهانیەكان، فەلسەفەی گونجاو دەبێت لە ناخی كۆمەڵگەوە چەكەرە و گەشەی كردبێت و فەیلەسوفیش دەبێت لە كوورەی كۆمەڵگەدا قاڵ بووبێت.
2 - لەگەڵ بوونی خاڵی گشتی و هاوبەش، ئەركەكانی فەلسەفە دەگۆڕێت بە گۆڕینی كۆمەڵگەكان. بۆیە لاسایی كردنەوەی كۆمەڵگەكانی تر و هاوردەكردنی فەلسەفە و پراكتیزەكردنی كوێرانەی، بێ رەچاوكردنی بارودۆخی بابەتی و تایبەتی كۆمەڵگە، دەرئەنجامی باشی لێ ناكەوێتەوە.
3 - ئەركەكانی فەلسەفە دەگۆڕێت بە گۆڕینی كات و قۆناغەكانی گەشەكردنی كۆمەڵگەكان. ئەو فەلسەفەی بۆ كۆمەڵگەكانی دوێنی گونجاو بوو، مەرج نییە لەگەڵ كۆمەڵگەكانی ئەمڕۆدا بگونجێت.
4 – ئامرازی سەرەكی و كاریگەر بۆ جێبەجێكردنی ئەركەكانی فەلسەفە بریتییە لە پرۆسەكانی پەروەردە و فێركردن. تەنیا لەڕێگەی پەروەردە و فێركردنەوە دەتوانین برینەكانی كۆمەڵگە ساڕێژ بكەین و ئامانجەكانی فەلسەفەی دروست و بەسوود بەدەست بێنین. كەوابوو پەروەردە و فێركردن ئامرازی سەرەكی جێبەجێكردنی بۆچوونە فەلسەفیەكانن، گەر تاكە ئامراز نەبن.
5 – مەرج نییە هەموو پرۆسەیەكی پەروەردە و فێركردن لە توانایدا بێت ئەركەكانی فەلسەفەی دروست و بەسوود جێبەجێ بكات و ئامانجەكانی بەدەست بێنیت. ئەم كارە تەنیا لە توانای پەروەردە و فێركردنێكدایە كە بڕوای بە بۆچوونە فەلسەفیەكان هەبێت، خواستی جێبەجێكردنی ئەو بۆچوونانەی هەبێت. لە توانای پەروەردە و فێركردنێكدایە كە خاوەن و هەڵگری فەلسەفەی پەروەردە و فێركردنێكی تایبەت بێت كە لە توانایدا بێت «بیركردنەوەی زانستی لای تاكی كۆمەڵگە دروست بكات».

كاتێك باس لە پرۆسەكانی پەروەردە و فێركردن دەكەین مەبەستمان تەنیا لە مانا تەسكەكەی زاراوەكە، واتە پرۆسەكانی پەروەردە و فێركردن لە قوتابخانە و پەیمانگا و زانكۆكان، نییە. راستە لەم بوارەدا پرۆسەكانی پەروەردە و فێركردن لە قوتابخانە و پەیمانگا و زانكۆكان پشكی شێریان بەر دەكەوێت، بەڵام ئەم پرۆسانە هەموو پرۆسەكانی پەروەردە دەگرێتەوە كە خێزان، پارتە سیاسییەكان، رێكخراوە پیشەییەكان، دەزگاكانی راگەیاندن.... تاد، ئەنجامی دەدەن.

پشتبەستن بەو بۆچوونانەی كە لە پەرەگرافەكانی پێشوودا ئاماژەیان بۆ كرا دەڵێین:
« كۆمەڵگەی ئێمە پێویستی بەو بۆچوونە فەلسەفیانەیە كە لە ناخی كۆمەڵگەكەمانەوە هەڵقوڵابێت، بەو بۆچوونە بوێرانەیە كە دەرمانی دەردەكانمان بكات و كێشەكانمان چارەسەر بكات وەك چۆن لە هەمان كاتدا پێویستمان بە سیستەمێكی پەروەردە و پرۆگرامێكی فێركردن هەیە كە لە تونایدا بێت، لە بواری پراكتیكدا، بۆچوونە فەلسەفیە دروست و بەسوودەكان جێبەجێ بكات».
لە كۆتاییدا دەپرسین ئێمە چەند خاوەنی ئەم جۆرە فەلسەفە و بیركردنەوانەین كە ئاماژەمان بۆ كردن و كە لە توانایاندا بێت كێشەكانی كۆمەڵگەكەمان چارەسەر بكەن؟ چەند خاوەنی ئەو سیستەمە پەروەردەییەین كە ببێتە ئامرازێكی كاریگەر بۆ جێبەجێكردنی بۆچوونە فەلسەفیە دروست و بە سوودەكان و یارمەتیدەربێت بۆ دۆزینەوەی چارەسەر و گەیشتن بە كەناری ئارام؟. وەڵامی ئەم پرسیارانە بۆ خوێنەری ئازیز جێ دەهێڵین، بەڵام ئەوندە دەڵێین كە «گەر وەڵامی ئەم پرسیارانە نەرێنی، (نێگەتیڤ) بن و بەزووترین كات چارەسەر نەكرێن، نابێت چاوەڕێی ئاییندەیەكی گەش بین.