لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی ئەو وێرانییە گەورەیەی بەسەر كوردستاندا هاتووە بووەتە هۆی تێكچوونی پێوەندی نێوان كۆمەڵگای گوندنشین و ژیانی سروشتیدا كە پێشتر بەدرێژایی هەزاران ساڵ ئەو پێوەندییە دروستە دروست بووە و خەڵكەكەش دەقیان پێوەگرتووە، بەڵام باری ئاسایش وای لەم كۆمەڵگایە كرد كە خەڵكی لە گوندەوە بەرەو شار كۆڕەو بكەن و دواتر گرفتی ئابووری و كۆمەڵایەتی لە ناوچە شارنشینەكانیش دروست بێت، هەر بەنموونە كەڵەكەبوونی دانیشتووان و هێڕشهێنان لە داواكردنێكی زۆر بۆ مسۆگەركردنی پێداویستییەكانی ژێرخانی ئابووری و لە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان.

ئەم پێكدادانە لەنێوان كلتوورو رەفتاری شارو گوندەكاندا لەسەر بەكارهێنانی نادروستی رۆژانەی ئاوو هەواو خاك و خۆڵ و ژینگە بەخراپ شكایەوە، پیسبوونی ئاوو هەوا سامناكترین گرفتی رۆژانەیە كە ژێرخانی تەقلیدی شارەكان بەهۆیەوە گرفتار بوون، بۆیە كۆمەڵێ بابەت و مەسەلەی چارەسەرنەكراو لە بوارەكانی ئابووری و كۆمەڵایەتی و ژینگەییدا رۆژانە لەهەردوو ناوچەكانی گوندو شاردا ژیانمان لێ زەحمەتتر دەكەن. لەپێناوی ڕوانینێكی ئایندەییدا بۆ سەدەی ئێستا پێشتر ئەم بابەتەم لە گوڵانی ژمارە : 800 لە 4ی ئۆكتۆبەری ساڵی 2010 بەدرێژیی باس كراوە، كە چۆن پێویستە تێڕوانینێكی سیاسی ڕوون بۆ دەستپێكی ئابووری نوێ و ئەلتەرناتیڤی پێترۆل دابنرێت. لەو لێكۆڵینەوە شرۆڤەكارییەدا ئاماژەم بەبارودۆخی سەختی كوردستان داوە كە لە ئێستادا پێویستی بەبەڕێوەبردنی زانستیانەی سامانە سروشتییە مرۆییەكەیەتی تا بەرهەمهێنان زیاد بێت و ئەو كەلێنەی نێوان شاروو لادێ نەمێنێت و سیاسەتێكی پەرەپێدان بنەخشێنرێت بۆ وەڵامدانەوەی پێویستییەكانی ئاسایشی خۆراك و ئاوو وزەو ئەلتەرناتیڤەكانیان، كاتی ئەوە هاتوو ئەو سیاسەتە بچەسپێنرێت تا ئاسایشی وزە لە كوردستان ببێتە سەكۆیەك بۆ سەقامگیر بوونی ئابووری نەوەكانی داهاتووی دوای نەوتی خاو ( گوڵانی ژمارە :829 لە 9ی 5ی 2011) ئەوەی جێی باسە پێویست بوو لەسەرمان لە ناوەندی ساڵی 2005 ەوە پێش ئەوەی مامەڵە لەگەڵ تەوەرەی پەرەپێدان و ژینگەی تێكچوودا بكەین، سەرەتایەكی یاساییمان بۆ پاراستن و پارێزگاریكردن لە ژینگەو سروشتی هەرێم دابڕێشتایە ئەویش بە پشت بەستن بە كۆمەڵێك شرۆڤەی زانستی وردەكاری و رەهەندەكانی دەستنیشان بكرایە، تا بنەمایەكی یاسایی و هونەری بۆ ئەو پرۆژە ستراتیژییە لە كۆتایی 2006 ەوە ئامادە بكرایە، بۆیە بۆ زانینی ئەم واقیعە حەفتانە لە ئەنجوومەنی وەزیران لە ساڵی 2007 ەوە ووتووێژمان ساز دەكرد لەگەڵ توێژێكی بەرفراوانی جووتیاران و بازرگانان و بیزنسكاران بەئامادەبوونی فەرمانبەران و كادرانی وەزارەتە پێوەندارەكان.

ئەمە هاوكات بوو لەگەڵ هاتوچوونمان بۆ ناو گوندەكانی هەموو هەرێمی كوردستان، هەر لەو كاتەوە بەرنامەیەكی كاری ستراتیژیمان ئامادە كرد تا پەرەپێدانی ئابووری كلاسیكیانە لە گوندەكاندا دروست بكەینەوە، بەپشت بەستن بە بنەماكانی پەرەپێدانی بەردەوام هەر لەو كاتەوە بیرۆكەی سەرلەنوێ درەخت ڕواندن و هەیكەل دروستكردنەوەی سەوزایی بووە بە ئامانجێكی سەرەكی تا سەرمایەی خێزان لە گوندەكاندا دابین بكات و، بیانگەڕێنێتەوە حاڵەتی سروشتی خۆیان، سەرەكیترین بیرۆكەش بووژانەوەی لادێكان بوو وەك چەند یەكەیەكی بەرهەمهێنان تا خۆیان پەرە بەئابووری خۆیان بدەن، بەپشت بەستن بەكۆمەڵێك ئامێری خاوێنی پەرەپێدان CDM، لە هەنگاوی سەرەتاماندا كاتێك كە ویستمان كۆمەڵگای جووتیاری لە لادێكانەوە ببەستینەوە بەشارو سەنتەرە بازرگانییەكانەوە، كۆمەڵێك بیكاب بەنرخێكی كەمتر لە بازاڕمان بەسەر جووتیاراندا دابەشكرد، بۆ ئەم مەبەستەش لەگەڵ چەندین كۆمپانیای ژاپۆنی دا دانوستاندمان كرد، دواتر پێداویستییە یاساییەكانی تەوەرەی ژینگەمان بەیاسای ژمارە 8ی ساڵی 2008 رێكخستەوەو لە پێناوی باشتركردنی ژینگەی كوردستانداو دوابەدوای ئەوەش تا ساڵی 2010 رەشنووسی 4 یاسای ترمان دانایەوە لەسەر سیاسەتی بەڕێوەبردنی سامانی ئاویی لە كوردستان، كە باشترین رووكنی پەرەپێدانی ئابوورییە لە جیاتی پێترۆڵ. ئومێد دەكەین كە لەساڵی 2011 تەوەرەی هەوا لە هەرێمی كوردستان بجووڵێنین هەروەها یاسایەكی تایبەت بە ئاگاداركردنەوەو زەنگی خێرا بۆ رووبەڕووبوونەوەی كارەساتی سروشتی لە هەرێم دابنێین، هەروەها كۆمەڵێك میكانیزم بخوڵقێنین بۆ جێبەجێكردنی ئەو یاسایانەی كە سەرچاوەی سامانی ئابووری و سروشتی دەپارێزن و پسپۆرو شارەزا لە وەزارەتەكانی حكومەت پێبگەیەنین تا بەلێهاتوویی ئەو كەلتوورەی رێكخستنی وەزارەتەكان بەدامودەزگا ناوخۆییەكانەوە دابمەزرێنینەوە. پێش هەر شتێك پێویستە ژێرخانی ئابووری بۆ دروستكردنی بڕیاری سیاسی لە كوردستان ئەكتیڤ بكرێت ( گوڵانی ژمارە 807 لە 29/11/2010). لە لایەنی بەرامبەری ئەم هاوكێشەیەدا پێویستە هۆشیاری ژینگەیی و پەرەپێدان ڕێگا تەخت بكەن بۆ ئەندامانی كۆمەڵگا چ لەماڵەوە یا لە قوتابخانەو مزگەوت و پەرستگاكان و چینی هەڵبژاردەی رۆشنبیران و رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی تا بۆ ئیستعابكردنی بیرۆكەی دروست و مامەڵەكردنی تاك لەگەڵ سروشت بجووڵێنەوەو مرۆڤ بەشێكی كارایە كە ژیانی بەستراوەتەوە بەرەگەزو توخمەكانی سروشتەوە ئەو جۆرە هۆشیارییە دەبێتە هۆی پەرەسەندن و گرێبەندی كۆمەڵایەتی ( كە لەدێڕ زەمانەوە زەردەشت لە رۆحی ئەم كۆمەڵگایەدا چاندوویەتی و دواتریش قوتابخانە سۆفیگەرییەكان دەوڵەمەندتریان كردووە) هەر كەسێك ئەو هۆشیارییەی تێدا دروست بووبێت بەباشی لە رێسای بوون و یاسای پێشكەوتن تێدەگات، لەم حاڵەتەدا هیچ كەسێك تەماشاچی نییە لەبەرامبەر گرفتی ژینگەیی سروشتیدا، چونكە هەمووان لەناوچوارچێوەی ئەو ماڵە گەورەیەدا كارلێكمان هەیە و گەر نەیپارێزین كۆمەڵگا دوادەكەوێت.

هۆشیاری ژینگەیی پەرەپێدان ئێستا بەكۆمەڵێك بنەمای عەقڵانی و ئەزموونی نوێوە گرێدراوەتەوە كە هاوكاتە بەبزاڤی بەردەوامی ژیانەوە، گەر سروشت تەندروست نەبێت كۆمەڵگەیەكیش لە هەموو ڕوویەكەوە نەخۆش دەردەكەوێت، بەرووبوومی تاك و كۆمەڵگاش ناتەندروست دەبن، بۆیە پێویستە ڕێگاكانی خۆپارێزی و كاریگەرییان بخەینە پێش شێوازەكانی چارەسەری و تەندروستی كۆمەڵگاوە، هەر ئەمەش بوو كە بەچەند بەندێك رێكمانخستوو سیاسەتی ریفۆرمی تەندروستی پێشنیاركراوی بۆ كوردستان لێكەوتەوە كە لەكۆنگرەی فێبرایەری 2011 پێشكەشكراو چاوەڕێ دەكرێت لەلایەن سەرۆكایەتی حكومەتی هەرێمەوە جێبەجێ بكرێت، ئامانج لەم پێشنیارە سیاسییە هۆشیاركردنەوەی خەڵكییە لەسەر پابەندبوونیان بەرەفتاری شارستانیانەی رۆژانەوە هەروەها دروست بەكارهێنانی سامانی سروشتی بەشێوەیەك كە خۆشگوزەرانی و پێشكەوتنی كۆمەڵگەی كوردستانی بخوڵقێنێت.