تایبەتمەندی زانكۆ لەنامە پیرۆزەكەیدا خۆی دەبینێتەوەو پەیوەستە بە پێگەیاندنی كادیری زانستی بۆ كۆمەڵگا، ئێستا بەرفراوانی زانكۆكانی كوردستان بە شێوەیەكی بەرچاو ویست و پێداویستی كۆمەڵگا دەنوێنێت بۆ مەعریفە و زانست.

لەساڵانی دووری پێشوودا كە باس لەزانكۆ دەكرا بە پلەی سەرەكی جەخت لەسەر گیروگرفتە ئابووریەكانی تایبەت بەمووچە و دەرماڵە و كرێی وانە وتنەوە بەپلەی یەكەم دەكرایەوە. بەڵام لەم چەند ساڵانەی دواییدا كە باس لە زانكۆ دەكرێـت جێگای گەشبینیە كە جەخت دەكرێتەوە لەسەر ئاستی زانستی و دڵنیایی جۆری و پێوەرە ئەكادیمیەكان و گەڕان بە دوای فراوانكردنی بنكەی داڕشتنی بڕیارەكان لە چوارچێوەی فەلسەفەی كاركردن بۆ سیستەمێكی دیموكراسی مۆدێرن و هاوچەرخ بۆ خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی لەشوێنی سیستمێكی ڕۆژهەڵاتی ئاڵۆزو پڕ لەگرێ كوێرە. میكانیزمی هەرە سەرەكی ئەم هەنگاوانە بریتین لەمیكانیزمە یاسایی و دەستووریەكان بەكەناڵە شەرعیەكانەوەو بەپێی دەسەڵاتەكان.
زانكۆ ژینگەیەكی دینامیكیە بۆ (سیستەم، میتۆد، مامۆستا، قوتابی) هەڵبەت لەهەلومەرجێكی مێژوویی، سیاسی، ئابووری، كۆمەڵایەتی تایبەت بەگەلان.

ئەمەی ئاماژەمان پێدا لەسەرەوە دەروازەیەكە بۆ دیالۆگی دیموكراسیانە لەدوای خوێندنەوەمان بۆ بابەتی بەڕێز(د.ئەحمەد دزەیی) سەرۆكی زانكۆی سەڵاحەدین/هەولێر لە ژمارە (831)ی ڕێكەوتی (23/5/2011) لاپەڕە (30-31) لە ژێر ناونیشانی (چاكسازییەكانی زانكۆ بەرەو كوێ؟) كە بەڕێزیان ئاماژەیان بە چەند خاڵێك داوە بۆ نموونە: مەسەلەی سەربەخۆیی زانكۆ، میكانیزمەكانی چاكسازی، ئەڵقەی كارگێڕی و زانستیەكان لەزانكۆ، چی بكرێت باشە، بەراوردی ئاستی زانكۆ حكومیەكان بە زانكۆ ئەهلیەكان، ڕێژەو چۆنیەتی پشتگیری لە زانكۆ حكومیەكان. لە ئەنجامدا دەگاتە پێویستی بەرپابوونی شۆڕشێك بەمەبەستی سەربەخۆیی زانكۆ و وەستاندنی دەسەڵاتی حكومەت لە بواری خوێندنی باڵا.

لە ڕاستیدا ئەم هەموو بابەتانە وەڵامی خۆیان دەبینیەوە لە پڕۆژە یاسایی خوێندنی باڵاوتوێژینەوەی زانستی كە ماوەیەكە لە گفتوگۆدایە لە كەناڵە یاساییەكانی خوێندنی باڵاوە: (ئەنجومەنی كۆلێژ، ئەنجومەنی زانكۆ، ئەنجومەنی وەزارەت) بەشێوازێكی شەفافانە. چونكە ئەوەی زانكۆ جیادەكاتەوە لەدامەزراوەكانی تر لەبواری داڕشتنی بڕیار مەسەلەی مەشورەتكارییە لە ئەڵقە كارگێڕی و زانستیەكان، دەبوایە بەڕێزیان ئاماژە بەم پڕۆژەیە بكات كە لەسەر بنەمای فراوانكردنی بنكەی داڕشتنی بڕیارو میكانیزمەكانی سەنات و ئەنجومەنی ئەمینداریەتی دەبێت، ئەمە بە خاڵێكی نێگەتیڤ ناخوێندرێتەوە بەڵكو ئامانجەكان ئەوەن كەوا زانكۆ تێكەڵاوی كۆمەڵ بكرێت و ببێتە كەناڵێكی ئەكتیڤ و كاریگەر سیاسەتی خۆی هەبێ، ئەم ئەڵقانە دەسەڵات لە ئەنجومەنی زانكۆ و سەربەخۆیی زانكۆكان كەم ناكاتەوە، بەڵكو زیاتر دەرفەت بە مەشوورەتكاری دەدات، سەرۆكی زانكۆ و ئەنجومەنی زانكۆ بە تەنیا ناتوانن بە میكانیزمێكی دیموكراسی زانكۆكان بەڕێوەبەرن، بەڵكو پڕۆژەیاسای نوێی سیستەم و میكانیزمێكی دێنێتە ئاراوە كە ئۆرگانی دیموكراسی لە ستراكچەری كارگێڕی زانكۆكاندا جێگا دەكاتەوە. ئەوانیش بریتی دەبن لە ئەنجومەنی سەنات و بۆردی ئەمینداران، لەم ئۆرگانە نوێیانەدا نوێنەرانی تەواوی توێژەكانی نێو زانكۆ و كۆمیونیتی دەرەوەی زانكۆ دەبنە ئەندام و بەشداری پڕۆسەی بڕیاردان دەكەن و بەپێی یاسا دەبنە ئۆرگانی چاودێری كردنی ڕەوشی زانكۆ. بەبێ بوونی ئەم ئۆرگانە دیموكراسیانە جگە لە بەرهەمهێنانی تاكڕەوی هیچ ئەنجامێكی دیموكراسی لێ ناكەوێتەوە كە بە ئاڕاستەی ئەوەبێت كەوا زانكۆ ببێتە دامەزراوەیەكی سەربەخۆی بەرپرسانە. ئەمەش بەوردی لە پێكهاتەو دەسەڵاتەكانی ئەم ئەڵقانە ئاماژەی پێكراوە لە پڕۆژەیاساكە.

لەڕاستیدا ئاڵۆزییەكان خۆیان دەبیننەوە لە سیستەمە دواكەوتووەكەی دارایی و كارگێڕی زانكۆكان، بۆیە گەڕان بەدوای سەرچاوەی دارایی بۆ دامەزراوەكانی خوێندنی باڵا دەبێـتە پاڵپشتێكی ڕاستەقینە بۆ ئەوەی زانكۆكان تەنیا لە قەوارەی ئەو بودجەیەی بۆی تەرخان دەكرێـت مامەڵە نەكات، بەڵكو بوونی داهاتی دارایی تازە لەژێر دەستیان بێت لەژێر چاودێری دارایی. لەڕووی كارگێڕییەوە مەسەلەی سەركردایەتی ئەكادیمی بە شێوازێكی شەفاف و بۆ ماوەیەكی دیاریكراو بە مەرجی زانستی لە پێشینەی ستراتیژیەكانی چاكسازییەكانە كە بنەمایەكی فەلسەفیانەی ئەم پڕۆژە یاساییەیە .
هەرچۆنێك بێـت هەر زانكۆیەك لە ڕۆشنایی ڕەوڕەوەی مێژووی خۆی بەهاو بنەمای زانستی خۆی هەیە، چ زانكۆی سەڵاحەدین بێت یان زانكۆكانی سلێمانی و دهۆك یاخود زانكۆ حكومیەكانی تر، كە باس لە ئاستی زانستی دەكرێت لەسەر بنەمای پێوەری ئەكادیمی دەكرێت لە بەهاو دێرینیەكەی كەم ناكاتەوە.

سەربەخۆكردن بەبێ رەقیب ناكرێ. ئەگەر ڕۆڵی حكومەت لەسەرپەرشتی و ئیدارە لاچوو، ئەوا پێویستە بۆردی ئەمینداران ئەو بۆشاییە پڕبكاتەوە، چونكە ئەنجومەنی زانكۆ ئەوبۆشاییەی پێ پڕناكرێـتەوە.

هەروەها كە باس لە زانكۆ ئەهلیەكان دەكرێت دیدی مامەڵەكردن لەگەڵیان لەسەر بنەمای هاوسەنگی نێوان بەرژەوەندی نیشتیمانی و نەتەوەیی لەلایەك و ئابووری و كۆمەڵایەتی و زانستی لەلایەكی ترەوە دەكرێت، لە ڕۆشنایی خاڵەكانی پەیوەست بەسیاسەتی وەبەرهەم هێنان و خوێندنی باڵا و بازاری كار.

لەكۆتایی ئەم دیالۆگە دیموكراسیانە دەربارەی ئێستا و ئاییندەی زانكۆكانی كوردستان دەگەینە ئەم دەرئەنجامەی كەوا زانكۆ بنكەیەكی گرنگی ئاسایشی نەتەوەییە، هەردەم و ئێستاكەش ستایشی ڕۆڵەكەی كراوە، بۆ بەڵگەش لە دیدارەكانی بەرێز سەرۆكی هەرێم لە زانكۆكان بەردەوام ئاماژە بەوە دەكات كەوا تەنیا جارێك لە ژیانیدا داوای یارمەتی دارایی لە دەرەوە كردووە ئەویش بۆ زانكۆ بووە، ئامادەیە ببێتە پاسەوانێكی بەردەم زانكۆ بۆ پاراستنی ئەم حەرەمە پیرۆزە. هەر بۆ مێژووش دەڵێم لە كاتی كردنەوەی زانكۆی كوردستان بەشێوازێكی مۆدێرنی یاسایی تایبەت لە ساڵی 2006 بەرێز (نێچیرڤان بارزانی) ستایشی هەڵوێستی مەردانە و ڕۆڵی زانستی و نیشتمانی و نەتەوەیی مامۆستاكانی زانكۆ حكومیەكانی كرد لە ساڵە سەختەكان.
دیسان دەیڵێمەوە بەرپرسیاریەتی نەتەوەیی و مێژوویی گفتوگۆی دیموكراسیانەی بابەتیی لەسەر هەنگاوەكان و پرۆژە یاساكە كە دەبوایە بەڕێزیان بەشێوازێكی راستەوخۆ ئاماژەیان پێ بكات. لەڕاستیدا هەنگاوەكانی پەیوەست بەشەفافیەت لەدامەزراندن و گواستنەوە بۆ دامەزراوەكانی خوێندنی باڵا، سەرلە نوێ دانانەوەی هەیكەلیەتی پێكهاتەی زانكۆكان، بەمەبەستی كەمكردنەوەی خەرجی و پارەبەفیڕۆنەدان و دەست تێوەردانی دەرەكی، بەرنامەی تواناسازی، پێوەندییە ئەكادیمیەكان لەگەڵ دەرەوەی كوردستان،سیستەمی تازەی خوێندنی باڵا(دبلۆمی باڵا، ماستەر، دكتۆرا) لەنێو هەرێمی كوردستان، بەرنامەی زانستخوازی بەردەوام، پێداچوونەوەو گۆڕینی مەنهەجەكانی خوێندن، زانكۆ تازەكانی دەڤەرەكانی: (زاخۆ، هەڵەبجە،گەرمیان، راپەرین، سۆران) پێداچوونەوە بە سیستەمی خوێندنی تەكنیكی بەرەو سیستەمێكی مۆدێرنی پەیوەست بەزانكۆ پۆلیتەكنیكیەكان، ئەمانەش لەبەرامبەر بۆچوونە ئاماژە پێكراوەكان لەبابەتەكەی بەڕێزیان خاڵی گرنگ و وەرچەرخانن، بۆیە دەبێت شاهیدێكی مێژوویی بن و لە هەمان كاتدا هەوڵ و تەقەڵاكانی تری پێشوو لە ڕەوڕەوەی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی لە پاش راپەرینی 1991 جێگای ستایشن، هەنگاوەكان هەموویان تەواوكەری یەكترن و یاساكانی ئەنجومەنی فێركردنی باڵا و توێژینەوەی زانستی ژمارە (12)ی ساڵی (1993) و یاسای وەزارەتی فێركردنی باڵا و توێژینەوەی زانستی ژمارە(33)ی ساڵی 2004 و یاسایی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی ژمارە(10) ی ساڵی (2008) و ئێستاكەش پڕۆژە یاسای خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی هەمووی وەڵام و بەڵگەی ئەم بابەتانەن، دەبێت پێوەری خوێندنەوە و شیكردنەوە بن، بۆیە دەبێت هەردوو دیوی وێنە بخوێندرێتەوە لە ڕەورەوەی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی كەوا بەوەش دەبینین گیروگرفتمان هەیە بەڵام هەموو شتێك قابیلی چارەسەركردنە.