شەپۆلێكی ناڕەزایی جەماوەری هەر لە ئۆقیانووسەوە تا كەنداو، هەموو وڵاتانی عارەبی گرتۆتەوەو ڕووداوەكانی ئەم شەپۆلەش خەریكە هەموو جیهان دەتەنێتەوە، خەڵكی ناوچەكە بوونەتە دوو بەشەوە لە نێوان لایەنگریی كردن یان بەرهەڵستكاریی رەوابوونی داواكارییەكاندا لەسەر ئاستەكانی ڕاگەیاندن و سیاسەت و ئابووری و هەندێك جار سەربازیش، هەندێك خەڵكیش دوودڵن و چاوەڕێی یەكلابوونەوەی ڕووداوەكان و سەقامگیربوونی بارودۆخەكان دەكەن و خۆیان یەكلا نەكردۆتەوە!

سووریا بێبەش نەبووە لە كاریگەرییەكانی ئەو ڕووداوانە؛ شەپۆلەكانی تووڕەیی شارو شارۆچكەكانی باشوورو باكووری ئەو وڵاتەی گرتەوەو جەماوەر دەرفەتیان دۆزیوەتەوە بۆ دەرچوون لەو بێدەنگییەی زەمەنێكە تێیكەوتوون، ئەم شۆڕشە لەدایكبوونێكی نوێ بوو بۆ مێژووی سوریا، جەماوەر بازیان دا بەسەر هەموو هۆكارەكانی جیاوازیبوون لە نەتەوەو ئایین و هۆزگەرێتی دا، لە پێناوی ئەوەی بگەن بە سیستەمێكی دیموكراتی و پەرلەمانی و فرەیی، هیچ عەیبی تێدا نییە كە سووریا وڵاتێكی فرە نەتەوە فرە ئایینی بێت، چونكە موسڵمان و مەسیحی و یەزیدی تێدا دەژین هەروەها لەپاڵ عەرەبدا كوردو توركمان و ئەرمەنیش هەن، بەڵام عەیبە لەوەدایە كە رژێمی حوكمدار سیاسەتێكی رەگەزپەرست لەسەر خاكی سووریا بۆ حسابی لایەن و تایەفەیەكی دیاریكراو تەرجومە بكاتەوە؛ یا نەتەوەیەك لەسەرمافی نەتەوەكانی تر سەربخات. ئەم هۆكارە بوو پاڵی نا بەكوردەكانی ئەو وڵاتەوە كیان وبوونی خۆیان رابگەیەنن و گوزارشت لە ناسنامەی نەتەوەیی بزركراویان بكەنەوە . كاروانی گەلی كورد لەسوریا بەكۆمەڵێك شەهیدەوە گەشایەوە، كە لەگۆڕەپانەكانی قامیشلی و حەلەب حەسەكە شەهید بوون، هەروەها چەند كوردێكی تر لە دیمەشق و دێرزوور گەیشتونەتە كاروانی نەمران، لەكاتێكدا داوای مافە رەواكانی نەتەوە بوونی خۆیان دەكرد، هەروەها رەفزی سیاسەتی رەگەزپەرستی و پاكتاوكردنی نەتەوەییان دەكردەوە، كێشەی نەتەوەی كورد لە سوریا لەوەدا خۆی دەبینێتەوە كە لە 12-15%ی كۆی دانیشتووانی ئەو وڵاتەن و بەبێ ئەوەی هیچ ڕۆڵ و مافێكیان پێ درابێت، یا لە ڕووی دیموگرافییەوە هیچ خزمەتێك كرابن، لەكاتێكدا لە دێر زەمانەوە لەسەر ئەم خاكە ژیان دەبەنە سەرو بەشدارییان لەگەڵ توێژەكانی تری گەلی سوریا كردووە چ لە خۆشی و یان ناخۆشیدا بەشدار بوون، هەروەها بەرگرییان لە خاك و سەروەری وڵات و سەربەخۆیی بوونیدا دژ بە داگیركارانی پێشوو كردووە، كەچی لە ئاكامدا سیاسەتی پاكتاوكردنی رەگەزی دژیان بەكارهێنرا، ئەوەش لە ئەنجامەكانی ئاماری ساڵی 1962 رەنگی دایەوە، كاتێك گەلی كوردیان كردە سێ گرووپ( یەكەم: گرووپی ئەو كوردانەی خرانە قاڵبی هاووڵاتییانی عەرەبی سوریاییەوە، ئەوانەش بەپێی كەلتوورو مێژوویان بەعەرەب كراون. دووەم : گرووپی بێگانەكان بەو كوردانە دەڵێن كە لەدەرەوەی وڵات دەگەڕێنەوە . سێیەم : گرووپی بێدەنگكراوو شاردراوەكان كە لەهیچ شوێنێكدا ناویان نایەت و مافی رەگەزایەتی و ناسنامەی نیشتمانێتییان پێ نادرێت .

بەمشێوەیە خەڵكانێكی زۆریان لە نەوەكانی گەلی سوریا لە مافی هاوڵاتیبوون دابڕاندووە، هەروەها ناسنامەی نەتەوەییان سڕیونەتەوە، ئەمەش بە بۆچوونی محەمەد تەڵەب هیلال كە یەكێكە لە جەمسەرەكانی حزبی فەرمانڕەوا لە سوریاو هەروەها خاوەنی پرۆژەی پشتێنەی عەرەبییە كە ناوبانگێكی خراپی هەیە بەكوردان دەڵێت: كورد نەتەوەیەكی بێ مێژوو بێ ناسنامەو بێ شارستانییەتن.

سیاسەتی بەعەرەبكردن كە تا ئێستاش لە سووریا بەردەوامن بەئامانجی نەهێشتنی بوونی كورد و توانەوەیانە لە چوارچێوەی كۆمەڵگای عەرەبی دا ئەم سیاسەتە تەنیا دواكەوتن و وێرانەیی بۆ سوریا دێنێت. بێگومان دروستكردنی پشتێنەی عەرەبی بەدرێژایی سنووری باكوری سوریا لوتكەی رەگەزپەرستێتی دژ بە بەشێكی گەلی سوریا نیشان دەدات كە بەهۆیەوە دەیان گوندو شارۆچگەی كوردستان خراونەتە كۆمەڵگای زۆرە ملێ و بەدرێژایی سنوورەكانی سوریاو توركیاوە دوورخراونەتەوەو لەشوێنی ئەوانیش هۆزە عەرەبییەكانیان نیشتەجێكردووە ئەمەش بەبیانووی پاراستنی سنووری وڵاتەوە، هەروەها داپۆشینی دەیان لادێ بە ئاوی رووباری فورات بەبیانووی بەرفراوانكردنی پرۆژەی ئاودێرییەوە. كە ئەم سیاسەتەش وایكردووە بەعەرەبكردن لە بەرژەوەندی دانیشتووانی عەرەبدا بشكێتەوە لەسەر حسابی مافەكانی دانیشتووانی كوردی ناوچەكە .

رووداوەكانی ئەم دواییەی سوریا كۆمەڵێك ڕێگامان نیشان دەدات، یا دەبێت رژێمی سوریا چاوبخشێنێتەوە بە هەڵوێستە رەگەزپەرستییەكەی جارانیدا و ئازادی و عەدالەتی كۆمەڵایەتی و فرەیی سیاسی قبووڵ بكات؛ یا ئەوەتا چارەنووسێكی تاریك چاوەڕێی دەست و پێوەندی ئەو رژێمە دەكات، كە كەمتر نابێت لەو حاڵەی رژێمە فەرمانڕەوا شمولییەكانی ناوچەكە بەسەریاندا هات، بەمشێوەیە كێشەی كورد لە سوریا ئێستا كەوتۆتە پێشەوەی ئەو ئەجندانەی كە گۆڕانكارییان لە داهاتوودا بەسەر دێت، بەروانینێكی واقیعی نوێ هەمووان وای دەبینن ئیرادەی گەلی كورد لە دیاریكردنی مافی چارەنووسدایە بۆیە پێویستە چارەسەری لۆژیكی و یاسایی بەپێی بوونی نەتەوەیی و قورسایی دانیشتووانەكەی و هەروەها بە پێی ئەو قوربانییانەی بە درێژایی مێژوو پێشكەشیان كردووە لە پێناوی سەلماندنی بوونی نەتەوەیی خۆیاندا بكرێت ..

گۆڕانكارییەكانی ئەم دواییە كە رەتكردنەوەی جەماوەریی دژ بە ڕژێمی ئێستا لێ كەوتۆتەوە بە درێژایی پانتایی جیۆگرافیانەی وڵاتەكەوە زەنگی گۆڕینێكی نوێی لێداوە كە پێویستە بە هەند وەربگیرێت و پلانی پێشوەختەی بۆ دابنرێت تا لەگەڵ مەترسییەكانی قۆناغی داهاتوو بگونجێت هەروەها چاوخشاندنەوەی دەسەڵاتی فەرمانڕەواش بە هەڵوێست و كردەوە هەڵەكانی پێشوویی چاككردنەوەیان لەوانەش قبوڵكردنی پێدانی ڕەگەزنامە بۆ گەلی كورد لە سووریا و ئازادكردنی گیراوەكان و بانگهێشتكردنیان بۆ دیالۆگ و دانوستاندن، كۆمەڵێك گۆڕانكاری سەرەتاییە بۆ داهاتوو نەك لەسەر ئاستی كێشەی گەلی كورد بە تەنیا بەڵكو لەسەر ئاستی هەموو گەلی سووریا بەگشتی و بە پێی ئەو پەندە بەناوبانگەی كە دەڵێت :
((ئەوەی ڕۆژگار هەرەسی پێهێناوە، عەتارباشی ناتوانێت چاكی بكاتەوە))