هەندێ لە عەرەبەكان ناوی دەنێن دووەم شۆڕشی عەرەب، بەو پێودانگەی كە یەكەم شۆڕش ئەو شۆڕشەیە كە لەجەنگی یەكەمی جیهاندا شەریفی مەككە حوسەینی كوڕی عەلی لە حیجاز لەدژی تورك بەیارمەتیی بەریتانیا هەڵگیرساندو لەڕووی مێژووییەوە بناغەیەكی گونجاوی بۆ رزگاربوونی وڵاتانی رۆژهەڵاتی جیهانی عەرەب دانا. لەم دیدەوە ئەوەی ئێستا زۆربەی جیهانی عەرەبی گرتۆتەوە، بە شۆڕشی دووەمی عەرەب دادەنرێ. جۆن پیێر فیلیو لە وتارێكدا كە لە گۆڤاری یوو ئیكسپرێس بڵاوكرایەوە، سەرنج بەلای ئەوەدا رادەكێشێ كە شۆڕشەكانی ئەمڕۆی جیهانی عەرەب هەوڵی بەدیهێنانی هەمان ئەو بەهایانە دەدەن كە شۆڕشی ئەمریكا لە ساڵانی 1773- 1783 و شۆڕشی فەرەنسا لە ساڵی 1789دا هەوڵیان بۆ داوە.
لە ڕاستیدا ئەمە یەكەم شەپۆلی لیبرالی نییە لە ناوچەكەدا، چونكە ناوچەكە لە سەدەی رابردوودا شەپۆلێكی لەو جۆرەی بەخۆوە دیوە، بەتایبەتی دوابەدوای جەنگی دووەمی جیهان و یەكێ لە لێكەوتەكانی ئەم شەپۆلە لەكوردستاندا دامەزرانی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران و پارتی دیموكراتی كوردستانە. لەساڵی 1946دا. بەڵام یەكەم شەپۆلی لیبراڵ زۆر سەركەوتوو نەبوو، چونكە مۆدێلەكانی ئەو شەپۆلە وردە وردەو یەك لەدوای یەك پوكانەوە. بەم پێیە، لیبرالیزم لەئێران لەساڵی 1953دا پاش كودەتای شا لەدژی حكومەتی سەرەك وەزیران محەمەد موسەددەق، لە میسر لەساڵی 1954 بەدواوە پاش هاتنە سەر كاری جەمال عەبدولناسر، لە سوریا لەساڵی 1958دا پاش یەكگرتن لەگەڵ میسر، لە عیراق لە ساڵی 1958دا پاش رووخانی رژێمی پاشایەتی شكستی هێنا. لە لوبنانیش بەهۆی ئاڵۆزییەكانی گیروگرفتی فەلەستین و دەستێوەردانی دەرەكییەوە، لیبرالیزم لە ناوەڕاستی حەفتاكاندا، لەگەڵ هەڵایسانی شەڕی ناوخۆدا گورزێكی گورچكبڕی تێسرەوێنراو لەساڵی 2005 بەدواوە، پاش دەرچوونی هێزەكانی سوریا لەلوبنان، دەستی بەبوژانەوە كردەوە. تاكە دوو نموونەی سەركەوتووی لیبرالیزم لە ناوچەكەدا تەنیا لە توركیا لەساڵی 1945 بەدواوە پاش دەستپێكردنی قۆناغی فرە حزبی و هەروەها لە ئیسرائیل لە ساڵی 1948 بەدواوە، دەبینرێن.
سەرەڕای ئەوەی كەزیاتر لە300 ساڵ بەسەر دەركەوتنی چەمكی لیبرالیزمدا تێپەڕیوە، ناوەڕۆكی دەستەواژەكە هیچ گۆڕانێكی بنچینەیی بەسەردا نەهاتووەو وەك چۆن لە سەدەی حەڤدەهەمدا لیبرالیزم مانای ئازادیی دەبەخشی، ئێستاش هەمان مانا دەبەخشێ، تەنانەت پێوەندیی پتەوی ئەم دەستەواژەیە لە ڕووی مێژوییەوە بەشۆڕشی پیشەسازی و پەیدابوونی چینی بورژوازیی ناوەڕاستەوە، رەنگدانەوەی لەسەر ناوەڕۆكی ئەو گۆڕانكارییانەوە هەیە كە ئەمڕۆ لەناوچەكەدا سەر دەردێنن و بەم مانایە ناوەڕۆكی بزووتنەوەكانی ئەمڕۆی ناوچەكە هەوڵی چینی ناوەڕاستە بۆ دابینكردنی پێشكەوتنێكی ئابووری و سیاسی و كۆمەڵایەتیی زۆرتر. لیبرالیزم بە مانا ئابوورییەكەی بە مانای ئازادكردنی بازاڕو نەهێشتنی قۆرخكاری دێ و بە مانا سیاسییەكەی بەمانای پەرەپێدانی رۆڵی تاك لەژیانی گشتیداو فراوانكردنی ئازادییە دیموكراتییەكان دێ. لەم چوارچێوەیەدا دەشێ لیبرالیزم پەراوێزێكی بەرینتر بۆ ئازادیی ئایینی و عەلمانیەت و سەروەریی یاسا و پەیدابوونی دەوڵەتی یاساو خزمەتگوزاری فەراهەم بكات.
ئەگەرچی ئەم شەپۆلە لە ناوچەكەدا زۆرتر جیهانی عەرەبی گرتۆتەوە، بەڵام لە دەرەوەی جیهانی عەرەب دەشێ شەپۆلەكە كاریگەیی قووڵ لەسەر كورد، هەم لە عێراق و سوریا كە هەردووكیان ئەندامی كۆمەڵەی دەوڵەتە عەرەبییەكانن، هەم لە توركیا بەجێ بهێڵێ، هەروەها دەشێ شەپۆلەكە لە قۆناغی دواتر كاریگەری لەسەر وڵاتانی تری هاوسێی جیهانی عەرەبیش بەجێ بێڵێ.
لە ئێستاوە دەتوانرێ پێشبینیی رۆژهەڵاتێكی ناوەڕاستی لیبرال بكرێ كە لیبرالیزمەكەی بەپێچەوانەی لیبرالیزمی شەپۆلی هەوەڵ جارە، هاوردە نییە بەڵكو زادەو هەڵقوڵاوی پێداویستییە ماددییەكانی خودی ناوچەكەیە. هەر ئەمەشە كە چانسێكی زۆرتری سەركەوتن و سەقامگیربوونی، پاش تێپەڕاندنی قۆناغێكی گواستنەوەی پڕكێشمەكێش، پێ دەبەخشێ.