ساتێك بێدەنگی.. تا یەكتر بناسینەوە، تا لە یەكتر تێبگەین!
(( گەمەی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن، بارێكی تەندروستە، جێی مەترسیی نییە))
نەریمان تاڵیب
2. ئەوەی ئەمڕۆ لەكوردستان بەڕێوەیە، لەمانا گشتیەكەیدا، زۆر سروشتی و ئەرێنیە. بەمەرجێك دەست بە وتووێژكردنەوە بگرین، پێشهاتەكان بەلاڕێدا نەبرێن و یەكڕیزی نەتەوەییمان لەسەرووی بۆچوونی جیاواز بێت. ئەوەی ڕوودەدات ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە كۆمەڵگەیەكی زیندوومان هەیە، لە 1991ەوە،ڕاپەڕی و قۆناغێكی یەكلاكەرەوەی بڕی، هەرچەند بەمانای بوونی كیانی سەربەخۆ بە تەواوی ڕزگاری نەبووە، بەڵام ئازادە، قۆناغی ئەمڕۆ پێویستی بەوەیە (ئەگەر گریمانەش بێت، ئیتر) بڕوا بەوە بهێنین، كە هەموومان دڵسۆزین و، نیازمان پاكە، با لەو دەروازیەوە بەئارامی وتوێژبكەین، چونكە لەیەك نەتەوە و یەك كۆمەڵگا و یەك زمان و یەك نیشتمانین و یەك مێژوومان هەیە بە هەموو زام و سەكەوتنەكانەوە، یەك چارەنووس و ڕابردوومان هەبوو، یەك ئایندەشمان دەبێت، كەواتە با دووبارە ئیرادەی بوونمان یەكخەینەوە، مەینەتیەكانی زوحاكەكان یەكیان خستین، زامەكانی ئەنفال و هەڵەبجە بۆچوونی جیاوازی هەڵنەگرت مەینەتیەكان زمانی واقعن وەرگێڕان و تەئویل هەڵناگرن، ئێرنست رینان لەبارەی مەرجی بەنەتەوەبوون لە یەك ئیرادی بەنەتەوە بوونەوە مەرجداری كردووە، كەواتە با ئیرادەی بەنەتەوەبوونمان وەك بەرەی كوردستانی و سەردەمی ڕاپەرین دوبارە و باشتر و پتەوتر یەكخەینەوە، باهەموومان بزانین كە دەتوانین وتووێژ بكەین.
3. بۆ ئەوەی ئەمڕۆ لە كوردستان بەڕێوەیە، لە مانا گشتیەكەیدا، زۆر سروشتی و ئەرێنیە؟! چونكە هەرساتێكی مێژوویی نەتەوەیەكی دیاریكراو لە سەیرورەی زەمەندا ساتێكی گواستنەوەیە، بەڵام كەی ئەو ساتەوەختە پێی دەوترێ قۆناغی گواستنەوە؟ دیارە زۆربەی زانایانی كۆمەڵناسی سیاسی و بەتایبەتی قوتابخانەی پۆست مۆدێرنیزم لەو دەروازەوە پێوەندی یا كارلێكردنی كۆمەڵگا و دەسەڵات لەوەوە دەیبینن كە (دەسەڵات ڕەنگدانەوەی كۆمەڵگایە، نەك بە پێچەوانەوە). واتا كۆمەڵگە وەك ڕاستییەكی پێویستیەكان و شێوازی پێوەندی و شێوازی بیركردنەوە و ڕوانینی لە سۆنگەی پێشكەوتنە ئابوری و هزری و سیاسی و كۆمەڵایەتیەكان دەگۆڕێت، لەوێوە كۆمەڵگە بەنیگایەكی تر دەڕوانێتە شێوازی دەسەڵات و هەمواری دەكاتەوە. بەلام دەسەڵات لەبەر ئەوەی گۆڕاوی وابەستەیە یا كارتێكراوە درەنگ تر وەڵامدەرەوەی گۆڕانەكانی كۆمەڵگە دەبێت، ئەوەش لە ڕاستێنەی ئەو واقعەیە كە پێشتر كۆمەڵگە نەخشی خۆی بەسەر دەسەڵاتەوە داڕشتووە.
4. بەشێوەیەك لەشێوەكان ئەم شیكردنەوەیە لەگەڵ دیالێكتی هیگڵی تێكدەكاتەوە، كە لە تێز و ئەنتی تێز و سانتێز پوخت دەبێتەوە. تێز بەواتای «بیركردنەوەی باو»، و ئەنتی تێز «بیركردنەوەی دژە باو» سانتێز بە واتای «بیركردنەوەی ناوەڕاست» دێت، كە لە كارلێكی یا سازشی تێز و ئەنتی تێزدا سانتێز دێتەئاراوە، بەڵام ئەم سانتێزەش هەر كە سەقامگیر دەبێت بە پێناسەی سانتێز نامێنێت بەڵكو دەبێتەوە تێز، ئینجا دیسانەوە لەخەوشی بیركردنەوەی باودا «بیركردنەوەی دژەباو» دێتەوە ئاراو، دوبارە لەكارلێكی هەردووكیان لەنێو ڕاستێنەی كۆمەڵگادا بیركردنەوەیەكی ناوەڕاست دێتەوە ئارا و لەهەر خولگەیەكدا كۆمەڵێ خەوش دركی پێدەكرێت و چاك دەكرێت، لێرەوەیە هیگل پێمان دەڵێت مێژوو ڕەوتێكی ئەقڵانی هەیە كە بەحەتمیەت بەرەو پێشەوەیە،كشانەوەی بۆ نییە كۆمەڵگەكانی ئەوروپی باش لەو چەمكەی هیگڵ گەیشتون بۆیەش دژ بە چەمكی گۆڕانی ڕیشەیین، چونكە گۆڕانە ریشەییەكان چ لەمیانە كودەتا یا شۆڕشەكانەوە، دەرفەت نادات سانتێزەكان دروست ببن و خولگەی پێشكەوتن كۆسپی تێدەكەوێت، زۆربەی جاریش دەكشێتەوە.
5. لەسەرەوە وتمان ئەوەی ئەمڕۆ لەكوردستان بەڕێوەیە، لەمانا گشتیەكەیدا، زۆر سروشتی و ئەرێنیە. بەمەرجێك دەست بە وتوێژكردنەوە بگرین، پێشهاتەكان بەلاڕێدا نەبرێ و یەكڕیزی نەتەوەییمان لە سەرووی بۆچوونی جیاواز بێت. بەڵام ئەو ئەگەرە مەترسیدارەو و پێویستە بەبایەخەوە لێی بڕوانین، وابكەین وەچەرخانەكان بەهەنگاو و تەندروست بن،سانتێزەكان بێنە ئارا. بەڵام مەترسیەكە لەوەدایە، راستە كە دەسەڵات و ئۆپوزیسیۆن ئەمڕۆ سیماكانیان دەركەوتوون، بەڵام لەیەك دەترسن! باش یەكتریان نەناسیوە، ئەوكاتەی باش گوێیان لەیەكتر گرت، ئەوكات دەتوانن باشتر یەكتر بناسن، باشتر لەیەكتر تێبگەن. بەواتایەكی تر، وادێتە بەرچاو پارتەكانی پێكهێنەری دەسەڵاتی كوردستان و پارتەكانی ناو ئۆپۆزێسیۆن باش یەكتری بناسن، هەریەكەیان باش لە هێزو توانستی ئەوانیتر شارەزان، بەڵام بۆ دەڵێم ئەمڕۆ یەكتری ناناسن، چونكە بەفەرهەنگی كۆن یەكتری دەناسن و لەو سۆنگەوەش لە یەكتر دەترسن! با دان بەوەدا بنێین كە دەسەڵاتیش ترسی لە ئۆپۆزیسیۆن هەیەو، ئۆپۆزیسیۆنیش لە دەسەڵات دەترسێت، جا هەریەكەیان بیانوو هۆكاری خۆیان هەیە، سەرچاوەی ئەم ترسە، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، كە ئەم دوو هێزە (دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆن) یەكەم جارییانە لە گۆڕەپانێكی زۆرانبازی سیاسی مەدەنی و جیاوازدا رووبەڕووی یەكتر بونەتەوە، بەڵێ پێشتر یەكتریان تاقیكردۆتەوە، بەڵام لە رێگەی بەكارهێنانی هێزەوە بووە، لە ناو بەرەكانی شەڕی ناوخۆ بووە، بەلام بۆیە ئەمڕۆ یەكتر ناناسن و بۆیە لەیەكتر نامۆن، چونكە بنەماكانی ئەم زۆرانبازییە تازەیە، لەبنەماكانی شەڕ و بەكارهێنانی هێز جیاوازە و فەرهەنگێكی ترە كە ئەم قوناغە پێویستی كردووە.
6. رەنگبێ هیچ كاممان لە ڕێساكانی یارییەكە شارەزایی تەواومان نەبێـت، لەگەڵ ئەوەشدا پاش تێپەڕبوونی مانگێك بەسەر ئەو رووداوانەی سلێمانی، كە راستەوخۆ دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆن كەوتنە بەرانبەری یەكتری، لە شەقام و لە ناو هۆڵی پەرلەمانی كوردستان و لە شاشەی كەناڵە ئاسمانییەكان و لە رووپەری ماڵپەرو لە لاپەرەی رۆژنامەكانەوە، بەریەك كەوتن، ئەوەی نەیهێشت لە یەكتر تێبگەین و باشتر یەكتری بناسین، ئەزموونی تاڵی رابردووی رووبەڕوو بوونەوەكانی پێشوومانە، هەربۆیە لەسەرەتای ئەو بەریەك كەوتنەدا، با نەیشارینەوە، رەنگبێ هەمووان ئەو فكرەیەی كە لەیەكەم ساتدا بەخەیاڵماندا هات بێت، دووبارە بوونەوەی شەڕی ناوخۆ بووە، ئەم ترسەیە كە لە راستیدا (ترسێكی ئەرێنی و نەرێنییشە)، ئەرێنییە چونكە هەموومان ئامادەی دوبارە بوونەوەی شەڕی ناوخۆیی نین، نەرێنیشە چونكە وای لە هەردوو بەرە كردووە، لەیەك نامۆببن. هەربۆیە ئەمڕۆ دەبینین لە هەردوو بەرەوە، بە دەنگێكی زۆر بەرزو بە مانشێتی زۆر قەڵەو بە وشەی زۆر گەورە، قسە دەكەین، بەڵام كەس لە كەس تێ ناگات، هەردوو لا ترسیی ئەوەی هەیە كە بەرەكەی تر ئەو بسڕێتەوە، ئەو دەنگ بەرزكردنەوەیەش، بۆقسەكردن نییە، تەنیا بۆ دووپات كردنەوەی بوونە. بۆ نموونە زۆر جار كە مرۆڤ لە تەنیایدا دەترسێت، دێت بە دەنگی بەرز گۆرانی دەڵێت، لە گۆرانییەكەدا، خودی كەسەكە، خۆشی نازانێ چی دەڵێت! بە هیچ ئامانجێك نییە، تەنیا بۆ خۆسەلماندن و ڕەواندنەوەیەكی دەروونیە بۆ ترس. هەربۆیە كاتێك مرۆڤ بە تەنیایە كە رێگایەك یان كەسێكی تر دەدۆزێتەوە، ئیتر لە گۆرانی وتنەكە دەوەستێت.
7. ئێمەو ئەوان یەكتر دەناسین بەڵام لە شوێنێكی ترو لە رەوشێكی ترو لە هەلومەرجێكی ترو بە جلوبەرگێكی ترو بە عەقڵێتییەكی ترەوە، كەفەرهەنگی قۆناغی پێشوو بوو. بەڵام ئەگەر ئێستا بمانەوێت یەكتری بناسینەوە، دەبێت، بە جلوبەرگێكی ترو بە عەقڵێكی ترەوە بێینەوە بەردەم یەكتری و یەكتری بناسینەوە، بۆ ئەم یەكتری ناسینە دەسەڵاتی كوردستان لە زاری بەڕێز مسعود بارزانییەوە، زۆر پێشنیارو دەسپێشخەری نوێی خستۆتە مەیدانەكەوە، كە هەمووی نیشانەن بۆ ئامادەبوون بۆ قۆناغێكی نوێ و فەرهەنگێكی تر، بۆ یەكترناسینێكی نوێ. ئایا ئەو دەسپێشخەری و پەیامانەی بەڕێزیان، ئامادەبوونی دەسەڵات نییە بەوەی كە ئامادەیی هەیە بەشێوەیەكی تر ئۆپۆزیسیۆن بناسێتەوە و مامەڵەیان لەگەڵدا بكات.
8. هەربۆیە پەیامەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە یادی نەورۆزدا، ئەو ساتە بێدەنگییەی ڕەوینەوەی ترسی دروست كردووە، یا بە تیۆرەكەی هیگڵ بێت ئامادەی و زەمینەی سانتێزەكەی هێناوەتە ئارا، لانیكەم لەبەرەی دەسەڵاتەوە، ئێستا نۆرەی ئۆپۆزیسیۆنە بیسەلمێنێت كە بە راست دەیەوێت مێژوویەكی نوێ دروست بكات، چونكە ئەو مێژووە یا ئەو قۆناغە نوێیەی ئۆپۆزیسیۆن باسیدەكات، بەتەنیا دروست ناكرێت، ئەگینا گۆرانیەكەی ئەوان بەردەوام دەبێت و هەر بە ئەنتی تێز دەمێنێتەوە، ئەوە دەسەڵات هەنگاوی روونی هاویشتووە بۆ چاكسازی، ئەرێ ئێوە چاكسازیتان دەوێت؟ چونكە دەسەڵاتیش لەڕەوشێكی ئاوا و لە بوونی ئەو شێوازەی ئێوە ناتوانێ بەتەنیا چاكسازی بكات، ئەوكات ئێوەن بەرپرس لەبەردەم مێژوو و ئێوەن رێگرن لەبەردەم بیركردنەوەی ناوەند یا سانتێزەكەی هیگڵ و ئێوەن دەبنە كۆسپ لەبەردەم پێشكەوتن، ڕۆشنبیرانی بەرەی ئۆپۆزسیۆنیش لەو هەڵەو لەو لەكە مێژووییە بەشدار دەبن. دەزانن بۆ؟ چونكە تەنیا ئەو كاتە ئەنتی تێز (بیركردنەوەی دژە باو) شەرعیەتی گۆڕانی ریشەیی و كودەتا و شۆڕشی دەبێت كە تێز (بیركردنەوەی باو) ئامادەی سازش نەبێت بۆ دروستبوونی سانتێز (بیركردنەوەی ناوەند)! .
