دەبا زیاتر لە جاران بایەخ بەجەژنی نەورۆز و تەواوی بۆنە نەتەوەییەكانی ترمان بدەین، تیایاندا شانازی خۆمان بە كوردستانی بوونمان دووپات بكەینەوە كە ناسنامەیەكی خواكردە، خۆی پێی بەخشیووین.

هەموو ساڵێك، وەكو پیشەی سەدان ساڵی لەمەوبەری گەلەكەمان، لەسەر لوتكەی چیاكان و گردو تەپۆڵكەو شوێنە بەرزەكاندا، لە ئێوارەی رۆژی پێش نەورۆزدا، ئاگری سەركەوتن دەكەینەوە، بۆ یادی سەركەوتنی شۆڕشی كاوەی ئاسنگەرو، كۆتایی هاتنی لاپەڕەیەكی زوڵم و زۆرداری لە مێژووی نەتەوەكەماندا، ئەو نەتەوەیەی لەم رۆژەو لەم جەژنەدا بۆ تەواوی دنیا ئاشكرای دەكات كە گەلێكی سەربەخۆی خاوەن ناسنامەی تایبەتی خۆیەتی.
هەر لەبەر ئەمەشە رژێمە دەسەڵاتدارەكان و دامودەزگا سەركوتكەرەكانیان هەمیشەو بەتوندی رووبەڕووی ئەم ئاگرە بوونەتەوەو لەهەركوێیەك كرابێتەوە، هەوڵی كووژنەوەیان داوە.
ناحەزانی گەل و نەتەوەكەشمان، كاتێك لەم هەوڵە ناڕەوایەیاندا سەركەوتنیان بەدەست نەهێنابێت، پەنایان برۆدتە بەر (ئایین) و لەپەنای (ئایین)دا ویستوویانە، جۆش و حەماسەتی گەلەكەمان بۆ بۆنەو جەژنە نەتەوەییەكانی سارد بكەنەوە لە رێگەی هەندێ قسەی ناڕەوای وەك ئەوەی كە ڕواجیان پێ دەدا گوایە نابێت بە نەورۆز بووترێت جەژن و، نەورۆز لەمێژووی ئیسلامدا نەبووەو، نەورۆز ناشێت بۆ ساڵنامەو رۆژژمێرو، ئاگر كردنەوەی نەورۆز داهێنراوەو، زۆرشتی ناڕەوای تری وەك ئەم قسەو قسەڵۆكانە!! ئەمەش لەكاتێكدا لەسەرتاسەری جیهانی ئیسلامییدا تەواوی وڵاتان، رۆژێكیان بۆ ئاهەنگ گێڕان تەرخان كردووەو، ناویشیان لێناوە (جەژنی نیشتمانی).
بەڵام بۆ ئێمەی كورد، كە نەتەوەیەكی دێرینی جیهان و ناوچەكەین، كوردستانیشمان لانكەی دووەمی مرۆڤایەتییە، هێشتا لێرەولەوێ لەگەڵ داهاتنی جەژنی (نەورۆز)دا، كە جەژنی نەتەوەیی گەلی كوردستان و سەری ساڵی تازەی كوردیمانە، گوێمان لە هەندێ قسەی وەك ئەوانەی ئاماژەمان بۆ كردن، دەبێت.
جا بۆ رەواندنەوەی ئەو تۆمەت و هەڵەو گومانانە سەبارەت بەم جەژنە نەتەوەییە گرنگەمان، وا چاكە یەكە یەكە وەڵامیان بدەینەوە:
یەكەم: هێشتا هەندێك لە مەبەستی ئەو فەرموودەیەی پێغەمبەر نەگەیشتوون كە دەفەرموێت:
(إن لكل قوم عیدا وهذا عیدنا) رواه البخاری ومسلم
بۆیە وا بڕیار دەدەن كە جگە لە هەردوو جەژنی (رەمەزان) و (قوربان) رۆژێكی تر نیيە پێی بڵێن جەژن، ئەمەش لە راستیدا وا نیيە، چونكە ئەگەر بڕوانینە ئەو سەرچاوانەی كە شەرحی (صحیح البخاري) دەكەن، وەكو (فتح الباري) و (عمدة القاري) و (ارشاد الساري)، ئەوا لە راڤە كردنی ئەم فەرموودەیەدا دەڵێن: (فی قوله هذ عیدنا: وهو یوم الاضحی)، واتە: لە هەر ئايینێكدا جەژنێك هەیە كە بە ناوێكەوە ناو دەنرێت، بەڵگە بۆ ئەمەش ئەوەیە كە وشەی (ملة واتە (دین)، واتە جەژنی (رەمەزان)و (قوربان) بەم پێیە ئەو دوو جەژنەن كە ئاینەكەمان بۆی داناوین، (جەژنی ئایینی) نەتەوەكەمانە، ئەو بۆنەو یادو ڕۆژانەش كە تیایاندا گەل و نەتەوەكەمان لە زوڵم ستەم رزگار بووە یان دەبێت، دەچنە ریزی جەژنە نەتەوەییەكانمانەوە.
(نەورۆز)یش كە لەدروست بوونی دەوڵەتی (ماد)ەوە، كردوومانەتە سەرەتای ساڵی كوردیمان، گەورەترین جەژنی نەتەوەییمانە.
بۆیە لە ئایينی ئیسلامدا دەتوانرێت بەهەر بۆنەیەكی تر بوترێت جەژن، وەك جەژنی لەدایك بوون و جەژنی دایك و جەژنی ئافرەتان و جەژنی نەتەوەیی و نیشتمانیی. لەم بارەشەوە مامۆستا (عەبدولكەریم حومادی ئەلدیان) لە گۆڤاری (التربیة الاسلامیة)دا لە وەڵامێكدا دەڵێت: (اما تسمیته عیدا فلیست حراما ولا مكروهة، الا اذا اعتقدوا ان ذلك الیوم عید وضعه الشارع). واتە: ناولێنانی بە جەژن حەرام نیيە (مكروه)یش نیيە، تەنيا لەو كاتەدا نەبێت كە ئەو جەژنە بەجەژنێكی ئاینیی خوا كرد بزانرێت.
لێرەوە ئەوە روون دەبێتەوە كەهەردوو جەژنی (رەمەزان) و (قوربان) جەژنی ئاینین، چونكە خوای گەورە بۆ موسڵمانانی قەرار داوە، بەم پێیەش ئێمەی كورد، وەكو گەلێكی موسڵمان ئەو دوو رۆژە دەكەینە جەژن، (نەورۆز)یش جەژنی نەتەوەییمانەو وەكو نەتەوەی كورد، ئەو رۆژە دەكەینە جەژن، چونكە رۆژی سەركەوتنی گەلێك، لەدایك بوونی ئیرادەی نەتەوەیەك و، سەربەخۆبوونی بڕیاریەتی، بۆیە هەموو ساڵێك لەم رۆژەدا یادی دەكەینەوەو دەیكەینە جەژن.
هەر ئەمەشە پێناسەی زانای بەناوبانگ (ابن تیمیة) لە كتێبی (اقتضاء الصراط المستقیم)دا بۆ وشەی (العید)، كە دەڵێت: (العید: اسم لما یعود من الاجتماع العام علی وجه معتاد عائد اما بعود السنە او بعود الاسبوع او الشهر او نحو ذلك).
دووەم: زۆربەی كات، لەماوەی حوكمڕانی ئیسلامیدا، ئەم بۆنەیە هەر زیندوو بووە، لە پاڵ هەردوو جەژنە ئاینییەكەدا بایەخێكی زۆری پێدراوەو، لە رۆژی (نەورۆز)یشدا خەڵكی خواردن وشیرینیان بەسەریەكتردا بەخشیوەتەوە ئاهەنگی گەورەشیان بۆ سازداوەو، رۆژێكی ئەوەندە خۆش بووە، تا ئەو رادەیەی كە (ئیمامی عەلی كوڕی ئەبو تالیب) حەزی كردووە هەموو رۆژێك (نەورۆز) بێت، وەك لە بەرگی دووەمی كتێبی (التراتب الاداریة او نظام الحكومة النبویة)ی (عبدالحي الكتانی)دا هاتووە كە:
(جيء الی علي بفالوذج، فاكل منه، وقال ما هذا ؟ قالوا، نور النیروز، فقال: نوروزنا في كل یوم).
لە سەردەمی ئومەویەكانیشدا، (نەورۆز) كراوەتە سەرەتای ساڵ و باج و دەرامەتی دەوڵەتیش بە پێی سەرەتای ساڵ و لە نەورۆزدا كۆكراوەتەوە.
هەر لێرەشەوە، ئەو ناوچانەی كە لە وەرزی بەهاردا، بەروبوومیان نەدەهاتە بەرهەم و ئامادەی باجدان نەدەبوون، دەیانویست (نەورۆز) نەكرێتە سەری ساڵ یان دوا بخرێت بكەوێتە كۆتایی بەهارو سەرەتای هاوینەوە، كە داواكەشیان جێ بەجێ نە دەكرا، ئەچوون تۆمەت و قسەی ناڕەوایان بۆ (نەورۆز) دەهۆنیيەوەو هەڵدەبەست.
ئەم راستی یەش ئاماژەی بۆ كراوە لە لایەن ئیمامی (البیرونی)یەوە لە لاپەڕە (216 – 217)ی كتێبی (الاثار الباقیة)دا، كە دەڵێت: (ان الملاك اجتمعوا فی عهد هشام بن عبدالملك الاموي، وشكوا الی عامله (خالد بن عبدالله القسري) و شرحوا له ما یجدوه من الصعاب و سألوه ان یؤخر (النوروز) شهرا فأبی).
هۆی ئەم داوایەشیان ئەوەبوو كە باسمان لێكرد، (د. حسن ابراهیم حسن) لە لاپەڕە (355)ی (تاریخ الاسلام)دا دەڵێت: (لان التقویم الجدید قدم یوم النوروز، فكان یجيء، والزرع اخضر فی الوقت الذی یجب ان یدفع فیه الضرائب).
لەسەردەمی عەبباسیەكانیشدا، نەورۆز كراوەتە گرنگترین جەژنی رەسمی، لەم بارەیەوە لەبەرگی دووەمی (تاریخ الاسلام)ی (د.حسن ابراهیم)دا، دەربارەی نەورۆزەوە دەڵێت: (اصبحت من اهم اعیادهم الرسمیة فی العصر العباسي الاول).
بۆ دڵنیابوونیش لەوەی كە هەردوو جەژنی (رەمەزان)و (قوربان)مان ناونا بەجەژنی ئاینیی موسڵمانان، لە لاپەڕە (354)ی هەمان سەرچاوەدا دەڵێت: (وكان الخلفاء یحتفلون بالعیدین احتفالا دینیا، فیؤمون الناس في الصلاة ویلقون علیهم خطبة في فضایل العید و ما یجب علی المسلمین اتباعه للمحافظة علی شعائر الاسلام).
دەبا ئێمەش زیاتر لە جاران بایەخ بەم بۆنە نەتەوەییە، تەواوی بۆنە نەتەوەییەكانی ترمان بدەین، تیایاندا شانازی خۆمان بە كوردستانی بوونمان دووپات بكەینەوە، كە ناسنامەیەكی خوا كردەوە، خۆی پێی بەخشیوین.
سێیەم: جێگەی خۆیەتی لێرەدا، لەبەر زۆر هۆی زاتی و بابەتی، جەخت لەسەر ئەوە بكەینەوە كە ساڵنامەی كوردی و بەكارهێنانی لە فەرمانگەو دامودەزگاكانی هەرێمی كوردستان، لە ژیانی رۆژانەی كاروئیشدا، هەنگاوێكی مێژووییەو پێویستە كاری بۆ بكرێت، چونكە ساڵنامەی كوردی زیندوو كردنەوەی مێژووی سەدان ساڵەی لەمەوبەری نەتەوەكەمانەو، لە ڕووی ئاوو هەواو كەش و بارودۆخیشەوە بۆ كوردستان زۆر گونجاوەو، بەكارهێنانیشی ئاسایی و ئاسانترەو، ناوی مانگەكانیشی دەلالەت لەبارودۆخی ئەو چەند رۆژە دەكەن، بۆ نموونە:
(نەورۆز) و (گوڵان) و (جۆزەردان) مانگەكانی بەهارن و، (پوشپەڕ) و (خەرمانان) و (گەلاوێژ) مانگەكانی هاوینن و، (ڕەزبەر) و (گەڵارێزان) و (سەرماوەز) مانگەكانی پایيزن ، (بەفرانبار) و (رێبەندان) و (ڕەشەمە) مانگەكانی زستانن.
شەش مانگی یەكەمی ساڵەكەش، رۆژەكانی هەر مانگێكی (31) رۆژەو، شەش مانگی دووەمی ساڵەكەش، رۆژەكانی هەر مانگێكی (30) رۆژە، جگە لە (ڕەشەمە) كە (29) رۆژەو، چوارساڵ جارێك دەبێتە (30) رۆژ.
چوارەم: بۆ ئەوانەش كە دەیانەوێت بەرگێكی نا شەرعی بكەن بە بەری بۆنە نەتەوایەتیەكانماندا، وەك ئەوەی كە هەندێك كەس دەڵێن ئاگری نەورۆز رەهەندێكی ئاینیی هەیەو بۆ پەرستن كراوەتەوە، كە ئەمەش بۆچوونێكی هەڵەیەو دوورە لە راستییەوە، چونكە دۆست و دوژمن لەو راستیە دەگەن كە كردنەوەی ئاگری نەورۆز تەنيا رەهەندێكی سیاسی هەیە، نیشانەو هێمایەك بووە بۆ گەیاندنی هەواڵی سەركەوتنی شۆڕشەكەی (كاوە) بە ناوچەكانی دەوروبەری، ئێستاش هەر هەمان ئەو رەهەندە سیاسیەی جارانی هەیە، تەنانەت بێگانەیەكی وەكو (د.كۆنتەر وشنەر) لە كتێبی (احفاد صلاح الدین الایوبي)دا كە لەلایەن (عبدالسلام مصطفی)وە كراوەتە عەرەبی دەڵێت: (لكن عملیة اشعال النیران عند الكورد، هی عملیە سیاسیة بحتە، فهي اشارە واضحة علی رغبە الكورد في اعلان كونهم شعبا مستقلا بذاته. ولذلك المغزی السیاسي تتم مراقبة عملیة اشعال النیران و منعها ومطاردة القائمین بها من قبل اجهزة الشرطة والامن فی البلاد المعنیة).
لێرەوەو لەهەموو ئەمانەی پێشەوە، بۆمان دەركەوت كە:
ئاگری نەورۆز رەهەندو ئاماژەیەكی سیاسییە، هێمای سەربەخۆیی ناسنامەی نەتەوایەتیمانە، (نەورۆز)یش جەژنی نەتەوەیی گەلەكەمانە، هەردوو جەژنی (رەمەزان) و (قوربان)یش جەژنی ئاینیی نەتەوەكەمانەو، (ساڵنامەی كوردی)یش بەرجەستەكردنی خواستێكی مێژوویی نەتەوەییمانە.

نەورۆز لە دیدی زانایانی ئاینیی ناوداری كوردستانەوە
گەلی كوردی موسڵمان لەهەموو زەمان و سەردەمێكدا، كارو كردەوەو رەفتارو گوفتارو بۆنەو ئاهەنگ و شین و شایی و خۆشی و ناخۆشیەكانی خۆی دەخاتە ژێر پرسیاری شەرع ، لە رێگەی زانایانی لێزان و خوێندەواریشەوە، وەڵامی پرسیارەكانی وەرگرتۆتەوە.
(مامۆستا مەلا عەبدوڵڵا ساڵح) نامیلكەیەكی (19) لاپەڕە (14-19)یشی بەزمانی عەرەبییەو، ژمارەی سپاردنی (517)ی ساڵی (1971)ی زایینی دراوەتێ، لە چاپخانەی (كامەرانی) لەسلێمانی چاپكراوە.
نووسەر لە پێشەكی كتێبەكەیدا دەڵێ : (هەر لەزووەوەو لە كاتێكی كۆنەوە، وتەو باسی ئاگری نەورۆز كە هاتبێتە پێشەوەو، پرسیاری دروستیی و نادروستیی بەجێهێنانی یاسای نەورۆز كرا بێ، بەشێكی كەم لەخوێندەوارە زانا بەڕێزەكانمان وەڵامی راستەقینەی دروستیان داوەتەوە، بەڵام بەداخەوە كەوەڵامەكە یان هەر بەدەم بووە، نەخراوەتەوە سەر كاغەز تا دەنگی دروستیی بەناو گەلدا بڵاو بێتەوە، خەڵك بەتایبەتی هۆزی كورد بە بڕیارەكەیان، بیروباوەڕی روون بوو بێتەوە، دڵ دامەزراو بوو بێ) *(بڕوانە ل3).
پاشان دەڵێت: (دوای گەڕان و لێكۆڵینەوە لە پەڕاوە ئاینییەكان، سوپاس بۆ خوای مەزن، بە یارمەتی ئەو، ئەوا بڕیاری ئاگر كردنەوەو شادی كردنی جەژنی نەورۆزم لە پەڕاوە ئاینیەكاندا بە مەزهەبی شافیعی و مەزەبی حەنەفی دەرهێنا، وە بەزمانی كوردی و عەرەبی بڵاو كردەوە، تا كەس، چی كوردو، چی برا عەرەبە بەڕێزەكانمان سوودو كەڵكی لێ وەربگرن). (ل4-5).
پاشان هەر لە بەشە كوردییەكەی نامیلكەكەدا دەڵێت:
(ئەم جەژنەش وەكو هەموومان دەیزانین جەژنی یاد كردنەوەی رۆژێكە كە رۆڵەی كوردی نەبەز كاوەی ئاسنگەری دلێر قەومێكی رزگار كرد لە جەوری زوحاكی خوێنمژی بەدناو...). (ل6)
پاشان دەڵێت: (بۆ ئەوەی ئەو هەواڵە خۆشە كە بەزووترین كات بڵاوبێتەوە بە هەموو وڵاتانا، لە هەموو جێگایەكدا بەتایبەتی لە شوێنە بەرزەكاندا ئاگر كرایەوە، هەتا دێ دوورەكانیش گورج پێ بزانن). (ل7)
پاشان دەنووسێت: (بەم رەنگە تێگەیشتین كە ئەم ئاگرەی كە ئێستا لە نەورۆزدا دەكرێتەوە، یادی ئەو ئاگرەیە كە لەو كاتەدا هەواڵی پێ بڵاو كراوەتەوە، ئاگرپەرستیی و ئاگری مەجوسیەت نییە، بەو ناوەوە ناكرێتەوە...). (ل7)
پاشان دەڵێت: (1-ئەڵێن ئاگر كردنەوە لە نەورۆزدا مەجوسیەت و ئاگرپەرستییەو ئەمەش كوفرە.)
2-جەژنكردن لەرۆژی نەورۆزدا چونكی رێكەوتی جەژنی مەجوسیەكان دەكات، ئاگر كردنەوە پەیڕەوی كردنە بۆ مەجوسیەكان...). (ل9)
3-تێكەڵ بوونی ژن و پیاو). (ل9)
پاشان دەڵێت: (بێینە سەر وەڵامدانەوەی ئەو سێ هۆیە كە جەژنی نەورۆزی پێ كفر یان حەرام كرا بوو:
1-ئاگركردنەوە خۆی بۆ خۆی لە هیچ كاتێك و لەهیچ شوێنێكدا نەكفرە، نەحەرامە، چونكی ئەگەر ئاگركردنەوە لە حەددی زاتی خۆیا كفر یان حەرام بوایە، ئەبوو دیانەتی ئیسلامیی ئەو ئاگرەی كە برا عەرەبە بەڕێزەكانمان چەنای چەن ساڵە لە پێش ئیسلامەتيەوە تا ئێستا لەسەر جێگا بەرزەكان كردویانەتەوە بۆ میوانداریی، تا خەڵك بەدەم ئاگرەكەوە بچێت، ببێ بە میوانیان، دەبوو دیانەت ئەو ئاگرەی حەرام بكردایە، مەنعی بكردایە، دووبارە دەبوو دیانەتی ئیسلامیی ئەو ئاگرانەی حەرام بكردایە، كەلەسەر كێوەكان ئەكرانەوە لەجێگای بەرز بۆنیشانەی بینینی مانگی یەكشەوە یان بۆگەیاندنی هەواڵی جەژنەكان، وەكو لەكێوی (گڵەزەردە)ئاگردەكرایەوە بۆ بینینی مانگ، لەسلێمانی بەو ئاگرە رۆژوویان دەگرت یان جەژنیان دەكرد)(ل9)
2-(دەڵێی جەژنی نەورۆز رێكەوتی جەژنی مەجوسیەكان دەكات. من دەڵێم جارێ جەژنی مەجووسی لە یەكەم رۆژی ئەوەڵی بەهارا نییە، بەڵكو بەلانی كەمەوە (دە) رۆژ لە پێش جەژنی نەورۆزایە. لەلایەكی ترەوە با بڵێین جەژنی نەورۆز رێكەوتی جەژنی مەجووسی دەكات. رێك دەكەوێ كەجەژنی دینی خۆشمان جەژنی رەمەزان یانقوربان رێكەوتی نەورۆز دەكەن، ئەبوو دیانەتی ئیسلامیی خۆشیی لەو جەژنانەدا كە رێكەوتی نەورۆز دەكەن حەرام بكردایە، قەت لە هیچ پەڕاوێكی ئاینیدا شتی وات دیوە، یان لە هیچ زانایەكی ئاینی وتەی وات بیستووە؟). (ل11)
3-(هۆی سێیەمت تێكەڵ بوونی ژن و پیاوە، بەڵێ منیش لەگەڵتام كە تێكەڵبوونی ژن و پیاو بەو چەشنە حەرامە، بەڵام ئەم تێكەڵبوونە حەرامێكی (عارضي)یە واتە لەولاوە پەیدا دەبێ و دێتە سەر جەژنەكەمان، ئەگینا جەژنەكەمان لەخۆیا حەرام و ناڕەوا نیيە، ئەمە لەلایەكەوە، لە لایەكی ديكەوە ئەگەر تۆ شتی (عارضي) واتە لەولاوە پەیا بوو دەكەی بە بەهانەی حەرامیی ئیشێ كە لەخۆیا حەڵاڵە، دەبێ جەژنە دینیەكانی خۆشمان وەكو جەژنی رەمەزان و قوربان و جەژنی خەتەنەكردن و ژنهێنان و مەولودكردن، هەموویان حەرام بكەی لە بنەڕەت بەخوات سوێند دەدەم كام جەژن و شادییەك لەم جەژنە دینییانەمان تێكەڵ بوونی ژن و پیاوی تیا نیيە؟ . لەگەڵ ئەمیشدا بیستووتە لە زانا دینییەكان كە (فتوی) بڕیاری حەرامی ئەم جەژنانەیان دابێ؟..). (ل11)
ئینجا (مامۆستا مەلا عەبدوڵڵا ساڵح) ئەم قسانەی خۆی لەدەقێكی عەرەبیدا دادەڕێژێ بەم شێوەیە لەسەر كاغەزێك (كە وێنەیەكم لە لایە) دەڵێت:
(اذن فخروج شعب الی یوم النوروز و اظهار الفرح والسرور فیه للسبب الذی بینناه بدون وجود ای قصد من المقاصد السیئة وبدون وجود كفار یدخل معهم ویتحاببهم او یتهادی معهم او یدخل متعبداتهم وبدون ان یجيء ببال احد، احدی هذه المنكرات، كیف یكون كفرا وقد قال (صلی الله علیه وسلم) (إنما الاعمال بالنیات وإنما لكل امريء ما نوی) ولا سیما ان الشعب الكردی بصورە عامە لیس معروفا بسوء العقیدە، بل انه اكثر تمسكا بالدیانة الاسلامیة من باقی الشعوب والقومیات الاخری، فكیف یكون احتفالهم بعیدهم النوروز، الخالي من تلك المنكرات، اثما فضلا عن كونه كفرا.؟.
هذا ما استنتجته من الكتب وارجو من سادة العلماء الكرام لفت نظري اذا یرون مخالفة شرعیة فیما ذكرته، وتأییدی فیما اذا كنت مصیبا ولكم الاجر والثواب).
31/3/1970
عبدالله صالح اسماعیل
الكاتب الاول الاضافي فی محكمة جزاء كركوك
فەرموون با بزانین وەڵامی زانایانی بەڕێز چۆن بوون (وێنەی وەڵامەكانم بە خەتی دەستی زانایان لە لایە).
1 – شێخ محەمەدی خاڵ: بەدەستخەتی خۆی لە بەرواری 16/4/1970 نووسیویەتی بۆی:
(خوێندەوارانی خۆشەویست: ئەمەی جەنابی مەلا عەبدوڵڵا نووسیویەتی ڕاستە، ڕێكی ئاراستەی زانایانی ئیسلامە).
2 – شێخ مستەفا شێخ نەجیب قەرەداغی، مامۆستا لە مزگەوتی (مەلا عەبدولرەحمان عازەبانی) نووسیویەتی:
(ان ماجی علیه الفاضل (الملا عبدالله) من عدم الكفر والاثم والحرمة الذاتیة حق لاریب فیه، نعم ان موافقته دائما لشعار عباد المجوس یقضی الی كونه مكروها كما تكره الصلاة فی الاوقات لموافقة عباد الشمس، والعلە المذكورە موجودە هنا، هذا ما لدي والله تعالی اعلم).
3 – عەبدول حەمید ئەتروشی (قازی یەكەم) لە بەغدا دەڵێت: (لقد اطلعت ما كتبه الاستاذ ملا عبدالله، فوجدته موافقا للاصول الشرعیة فأهنؤه علی ذلك، وفقه الله لكل خیر).
4 – شێخ محەمەد قەرەداغی بەڕێوەبەری (معهد)ی سلێمانی ئەوساو، مامۆستا لە مزگەوتی گەورەی سلێمانی، ئەوسا، دەڵێت: (ان ما حرره الاستاذ الفاضل عبدالله صالح اسماعیل هو الموافق للحق المطابق لواقع الدین الاسلامی الحنیف السمح. هذا الدین الذي جاء للعرب والعجم والاحمر والاصفر والابیض والاسود. انه دین یسر وسرور ودین علم وعقل یبشر الناس ولا ینفرهم یقربهم ولا یبعدهم، یوحدهم ولا یفرقهم، دین واضح المعالم سهل التقبل، فطرة الله التی فطر الناس علیها، هذا الدین ارفع من ان یعتبر امثال هذه الامور (الاحتفال بالاعیاد القومیة والوطنیة) كفرا، بل وحتی اثما و حراما، ومن یقول خلاف ذلك فانه لم یفهم روح الاسلام ولا تعالیم شریعته السمحاء).
5 – مەلا سەید حەسەن ئیمامی مزگەوتی (نائب اوغلی) كەركوك لەو زەمانە، نوسیویەتی: (ان ما حرره الملا عبدالله موافق لدین الاسلام وغیر موجب للكفر والاثم، ولا نكفر احدا من اهل القبلە، ولذا وقعت علیه).
6 – مامۆستا حاجی مەلا (عبدالله)ی چرۆستانی مامۆستا لە مزگەوتی (مەولانا خالد) لەو كاتە (13/4/1970) دەڵێت:
(ان ما حرره الفاضل الملا عبدالله افندي من التفصیلات الرائعة والتحقیقات الفائقە لا غبار علیها..).
7 – مەلا (عبدالرحیم میرزا) مامۆستا لە مزگەوتی (شیخ سەلام) لەو زەمانە لە بەرواری (2/4/1970) نووسیویەتی: (ما حرره الملا عبدالله، حفضه الله، موافق للكتب المعتمدة في مذهبي الشافعي والحنفي، وینبغي الاعتماد علیه..).
8 – حاجی مەلا (معروف عبدالكریم) مامۆستای ئەوسا لە مزگەوتی (بن تەبەق) دەڵێت: (ان ما حرره الفاضل الملا عبدالله، وفقه الله، موافق للكتب المعتمدە في مذهبي الشافعي والحنفي فیلزم الاعتماد علیه لكن قد یترتب علیه الاثم فی سائر الحفلات والسرورات بأمر خارجي، اعاذنا الله من الكفر والعصیان وحفظنا من سائر الذنوب).
9 – حاجی مەلا (عبدالسلام)ی مامۆستای ئەوسا لە مزگەوتی مامۆستا (مەلا حوسینی پیسكەندی) ئەو زەمانە، نووسیویەتی: (ان ما حرره الفاضل الملا عبدالله، وفقه الله، موافق للكتب المعتمدە...).
ئەمانەی لە پێشەوە ئاماژەمان بۆ كردن، رای زانایانی بەڕێزی ئەو سەردەمەی ساڵی (1970) بوون لەبارەی ئەو روونكردنەوەی مامۆستا (مەلا عەبدوڵڵا ساڵح) سەبارەت بەوەی كە نەورۆز بۆنەیەكی نەتەوەیی كوردەو، ئاگری نەورۆزیش، ئاماژەی سەركەوتنی شۆڕشی كاوەی ئاسنگەرە بەسەر زوڵم و ستەمداو، نەورۆزیش سەری ساڵی نوێی كوردییە، خۆی لەخۆیدا بۆنەیەكی رەوایەو، ئەگەر شتی نائاسایی و ناپەسەندیش – خوا نەخواستە – لەهەر بۆنەیەكدا رووبدات، نابێت بەو هۆیەوە، بۆنەو جەژنێكی نەتەوەیی گەلەكەمان لەكەدار بكەین.
لە كۆتاییدا حەز دەكەم ئاماژە بەوە بكەم كە هەندێك لە خوێنەران لەنێو كتێبە كۆنەكاندا رێیان لە هەندێ (فتوی) دەكەوێت كە دژ وەستاوەتەوە لەگەڵ نەورۆز، ئەوانە دێن هەمان ئەو قسانە دەڵێنەوە، بەڵام لەراستیداو لەشەریعەتی ئیسلامدا (الفتوی تقدر زمانا و مكانا و اشخاصا) بنەمایەكی زۆر رەسەنە.
بۆ نمونە: راستە (ابن تیمیە) لەگەڵ ئاهەنگی نەورۆزو میهرەجان و ئەوانی تردا نییە، لە كتێبی (اقتضاء الصراط المستقیم.)دا ئاماژەی وای كردووە، بەڵام با بپرسین: بۆچی لە زەمانی ئیمامی عەلی، ماوەی حوكمی ئەمەویەكان و عەباسییەكاندا، گرفتیان لەگەڵ نەورۆزدا نەبووەو، بۆچی لە زەمانی (ابن تیمیە)دا، نەورۆز بە (سلب) قسەی لەسەر هەبووە، لە كاتێكدا دەڵێن (ابن تیمیە) خۆی بە ڕەچەڵەك كوردە!!
لەوەڵامدا دەبێت بزانین كە ئەو (دوو) سەردەمە لەیەكدی جودا بوونە، بۆیە دوو هەڵوێستی شەرعیی جیاواز هەبووە لە زەمانی ئیمامی عەلی و ئەمەوییەكان و عەباسییەكاندا، ئیسلام دەوڵەت بووە، بەهێز بووە، رێگە نەبووە بۆ (بدعە و خورافات) بۆیە كەس لەوە نەترساوە بەهۆی نەورۆزەوە خەڵك ئاگر بپەرستێت.
بەڵام (ابن تیمیە) كوڕی زەمانێكی دییە،كاتێك دەوڵەتی عەبباسی ڕووخا ساڵی (656)ی كۆچی بەرامبەر (1258)ی زایینی بووە، واتەمەغۆل هات و هۆلاكۆ هات، دەوڵەت نەماو، عەقیدە كەوتە خەتەرەوە، (ابن تیمیە) دوای شەش ساڵ لە رووخانی دەوڵەتی عەباسی لە دایك دەبێت، لەسایەی سەردەمە تاریكەكانی مەغۆلدا پێدەگات لەو سەردەمەدا راستی كردووە، كە پێویستە عەقیدە بپارێزرێت و ئاگری نەورۆزو عەقیدەو عیبادەتی مەجوس نەبادا تێكەڵ ببن لای خەڵكی سادەی سەردەمی مەغۆل، بۆیە (فتوی)ی ئاوای داوە بۆ ئەو زەمانە.
پەراوێز:
*ئەو دەستەواژانەی كە لەنێو كەوانەدا هاتوون، قسەكانی مامۆستا (مەلا عەبدوڵڵا ساڵح)ن، لەنامیلكەكەیەوە وەرگیراون.