ئەگەر بەزێدەڕۆیی نەژمێردرێ، دەشێ بڕیارەكانی كۆنفرانسی مانگی رابردووی ناتۆ لەشاری لەشبونە لەپورتوگال سەرەتای پەیدابوونی سیستمێكی جیهانیی گونجاوتر و جیهانێكی پارێزراوتر لەهەڕەشەكانی تیرۆر و بڵاوبوونەوەی چەكی ئەتۆمی بن.
ئەوەی كە پاكانە بۆ ئەم گەشبینییە دەكا ئەوەیە كەئەمە یەكەم جارە بڕیارەكانی كۆنفرانسی پەیمانی ناتۆ شتێكی وایان لێ هەڵدەكڕێندرێ كەناتۆ خۆی بەكاركردن بۆ هێنانەدی جیهانێكی بێ چەكی ئەتۆمی پابەند دەكا. بەڵام ناتۆ سەرەڕای ئەم خۆپابەندكردنە هێشتا سورە لەسەر هێشتنەوەی چەكی ئەتۆمی وەك هێزێكی بەرپەرچدانەوە و بەم پێودانگە ناتۆ بەكردەوە بەبێ رێككەوتن لەگەڵ هێزە ئەتۆمییەكانی تردا ناتوانێ دەستبەرداری جبەخانە ئەتۆمییەكەی بێ.
لەئەوروپا هیچ دەوڵەتێك بەقەد ئەڵمانیا سور نییە لەسەر پابەندبوونی ناتۆ بەكۆتایی هێنان بەڕۆڵی چەكی ئەتۆمی. بەڵام ئەڵمانیا لەم روەوە بە تەنیا نییەو لەناو 28 دەوڵەتە ئەندامەكەی ناتۆ ژمارەیەكی باش لایەنگری هەیە. رەنگە ئەم خۆپابەندكردنەی ناتۆ لەسەر داوای ئەڵمانیاو لایەنگرەكانی بووبێ، چونكە ئەم گروپە داوای كردبوو برەودان بەپڕۆژەی قەڵغانی موشەكیی ئەوروپا ببێ بەبارتەقای پابەندبوونی ناتۆ بەنەهێشتنی چەكی ئەتۆمی.
دەبێ ئاماژە بۆ ئەوەش بكرێ كە بڕیارە پەسەندكراوەكانی كۆنفرانسی لەشبونە رەنگدانەوەی ستراتیژی چوار ساڵی داهاتووی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكان كە لەمانگی حوزەیرانی رابردوو راگەیەنرا. لەو ستراتیژەدا بەڕوونی جەخت كراوەتە سەر هەوڵدان بۆ هێنانەدی جیهانێكی بێ چەكی ئەتۆمی و لەوێ بەڕاشكاوی باسی ئەوە كراوە كەئەم ئەركە زەحمەتە لەسەردەمی حوكمڕانیی ئۆبامادا بێتە دی، بەڵام دەبێ ئەمریكا هەوڵی بەدیهێنانی بدا. لەو ستراتیژەدا چانسێكی زۆر بۆ هانا بردن بۆ رێوشوێنی ئاشتییانە دانراوەو مەسەلەكە خراوەتە ئەو قاڵبەی كە كاراكردنی پەیمانی قەدەغەكردنی بڵاوبوونەوەی چەكی ئەتۆمی پێویست بەهاوكێشەیەك دەكا كەتێیدا دەوڵەتانی خاوەنی چەكی ئەتۆمی بكەونە داماڵینی جبەخانەی ئەتۆمیی خۆیان و لەبەرامبەردا ئەو دەوڵەتانەش كەسەرگەرمی بەدەستهێنانی ئەو چەكەن واز لەهەوڵەكانیان بێنن، لەگەڵ دەستەبەركردنی مافی هەمووان لەسوود وەرگرتن لەوزەی ئەتۆم بۆ كاروباری ئاشتییانە.
هەر لەم ستراتیژەدا ئەمریكا دانی بەوەدا ناوە كەناتوانێ بەتاقی تەنیا لێپرسراوەتیی رابەرایەتی كردنی جیهان بگرێتە ئەستۆ. ئەمە خۆی لەخۆیدا پەشیمانبوونەوەیە لەبۆچوونەكانی دە ساڵی لەمەوبەر كەجەخت لەسەر بەئەمریكایی كردنی سەدەی بیست و یەك دەكرایەوە. ستراتیژەكە بەڕوونی ئاماژە بۆ ئەوە دەكا كە نابێ هەموو ئەركەكانی ئەم سەدەیە لەئەستۆی ئەمریكادا بن و لەم بارەیەوە ئەمریكا پێویستی بەهاوكاریی هەندێ وڵاتە لەوانە چین و هیندستان و رووسیا.
لە لەشبونە ئەم ستراتیژە تازەیەی ئەمریكا كرایە كارنامەی ناتۆ و لەوێ یەكەم هەنگاو بۆ هاوبەش كردنی رووسیا و ئاشتكردنەوەی دەستی پێكرد. پێش بەسترانی كۆنفرانسی لەشبونە، ناتۆ هەنگاوێكی گرنگی بەرەو ئاشتبوونەوە لەگەڵ رووسیا هەڵهێنا بوو، كاتێك رەزامەندیی لەسەر پەیمانی كەمكردنەوەی چەكی ئەتۆمیی لەگەڵ رووسیا نیشاندا. سەرۆكی ئەمریكا خۆیشی داوای لەكۆنگرێس كردبوو پشتگیریی ئەم دەستپێشخەرییەی ناتۆ بكا.
یەك رۆژ پاش كۆتایی هاتنی كۆنفرانسەكە، سەرۆكی رووسیا دیمتری میدفیدیڤ بەتایبەتی سەردانی لەشبونەی كردو بەشداریی لەكۆبوونەوەی هاوبەشی پەیمانی ناتۆو رووسیا كرد. بەستنی كۆبوونەوەكە دوای یەك رۆژ پاش كۆنفرانسەكە خۆی لەخۆیدا مانای خۆی هەیەو تێیدا رووسیاو ناتۆ لەسەر دامەزراندنی قەڵغانێكی موشەكی بۆ پاراستنی ئەوروپا بیروڕایان گۆڕییەوە. بەشداریی رووسیا لەم پڕۆژەیە نیشانەی دەستپێكردنی سەردەمێكی تازەی پێوەندییە لەنێوان رووسیاو رۆژئاوا. سەرۆكی ئەمریكا بەڕاشكاوی رایگەیاند كە رووسیا بۆ لەمەودوا نەیار نییە، دۆستە. كۆبوونەوەكە بناغەیەكی بۆ كۆتاییهێنان بەو گرژییە دانا كەساڵی 2008 لەكاتی سەرهەڵدانی جەنگی رووسیا- جۆرجیا دەستی پێكردبوو. بەڵام دیارە ئەم مەسەلەیە هێشتا خۆماندوكردنی دەوێ.
هەم لەكۆنفرانسەكەی ناتۆو هەم لەكۆبوونەوە هاوبەشەكەی ناتۆو رووسیا جەخت لەسەر مەسەلەی ئەفغانستان كرایەوەو ئەو پلانە پەسەند كرا كەدەبێ تا ساڵی 2014 حكومەتی ئەفغانستان بتوانێ ئەركە ئەمنییەكەی خۆی جێبەجێ بكا.
كۆنفرانسی لەشبونە ساغی كردەوە كەئێستا ئەمریكا باشتر لەجیهان دەگات.