((حاڵی حازر رووداوەكان و هەلومەرجەكە بوونەتەهۆی ئەوەی تەجاوزی ئەم وەسفكردنەی هەرێمی كوردستان وەك نیمچە دەوڵەت بكرێت، لەبەر ئەوەی توركیا كونسوڵگەری خۆی لە هەولێر كردۆتەوە، مسعود بارزانی وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەناسێنێت و بانگهێشتی كرد بۆ ئەوەی سەردانی توركیا بكات. رەنگە بیرۆكەكەی نەتالی كە حكومەتی هەرێمی كوردستان تەنیا نیمچەدەوڵەتە و سەربەخۆیی بەدەست ناهێنێت لە كتێبی داهاتوویدا ئاڵوگۆڕی بەسەردابێت)).
دەنیز نەتالی شیكردنەوەیەكی كورت و وردبینانەمان دەداتێ دەربارەی بەرەوپێشچوونی پڕ لە گەشەكردنی ئەوەی ئەو پێی دەڵێت نیمچە دەوڵەتی كوردی لەباكووری عێراق، كە بە رەسمی بە حكومەتی هەرێمی كوردستان ناسراوە. نەتالی دەستەواژەی نیمچە دەوڵەت بەم شێوەیە وەسفدەكات كە بریتییە لەو «قەوارە سیاسییانەی خاوەنی سەروەری ناوخۆیی نەك دەرەكین و هەوڵی بەدەستهێنانی شێوەیەك لە ئۆتۆنۆمی یا سەربەخۆیی دەدەن. ئەم قەوارانەش بەشێكن لە دەوڵەتێكی شكستخواردو یان دەرئەنجامی سنووركێشانە ناڕەواكانی دوای رۆژگاری ئیمپریالین»(ل xxi)، بیرۆكە سەرەكیەكەی بریتییە لەوەی ئەو هاوكاری و یارمەتیە دەرەكیەی كوردەكانی عێراق بەدەستیان هێناوە، ئەوە دیاری دەكات كە كوردەكان چ قەوارەیەكی سیاسی، كۆمەڵایەتی و ئابووری بنیاد بنێن.» ئەم كتێبە.. هەوڵدەدات ئەوە بخاتەڕوو لە كاتێكدا بونیادە دێرینەكان و تەقلیدە ئیتنییەكان كە لەرووی مێژووییەوە پێوەندی نێوان كوردەكان و حكومەتی مەركەزیان داڕشتووە، ئەوا هاوكاریە دەرەكییەكان سەربەخۆیی گەلێكی نوێی و پشتبەیەك بەستنێكی نوێیان خوڵقاندووە، لەهەمان كاتدا رێگەیان بۆ ناكۆكی و هاوكاری كردنیش لەگەڵدا یەكدا كردۆتەوە». (لاxx)
كتێبەكەی نەتالی شایستەی سەرنجدانە، لەبەر ئەوەی خۆی لە ناوچەكەدا ژیاوە و كاری كردووە، سەرەتا لەگەڵ فریاگوزاری بۆ لێقەوماوانی كارەساتەكان و دواتر لە بەرنامەی دووبارە بنیادنانەوەی كۆمەڵگەی دوای شەڕ و ناكۆكی كاری كردووە و لە كۆتاییدا وەك پرۆفيسۆرێك كە لەساڵی 1992ـەوە لە زانكۆ جۆراوجۆرەكاندا وانەی وتۆتەوە. ئەم كارانە بوونەتەهۆی ئەوەی دەرفەتێكی دەگمەن بۆ نەتالی بڕەخسێت بۆ ئەوەی پەرە بە پێوەندییەكانی لەگەڵ كاربەدەستانی ناوچەكەدا بدات و بكەوێتە كاری مەیدانی لەگەڵ دەسەڵاتێكدا، كە دروستكردنی پێوەندیەكی لەمجۆرە بۆ چاودێرێكی دەرەكی یان ئەو كەسانەی ناو بەناو سەردانی ناوچەكە دەكەن، كارێكی زەحمەتە. هەروەها نەتالی خاوەن وزە و توانایەكی خێرا و روانێنێكی پەرۆشانەیە كە سووودێكی باشی پێدەگەیەنێت. ئەو شیكردنەوەكانی بە بناغەگەلێكی پتەو لەنێو ئەدەبیاتە ئەكادیمیە پێوەندیدارەكاندا پشتڕاستدەكاتەوە، ئەگەرچی ئەو هەندێ كاری گرنگی لەم رووەوە لەبەرچاو نەگرتووە كە لەم دواییانەدا بڵاوكرانەوە، وەك كارەكانی براندن ئۆلێری و ئەوانی دیكە. داهاتووی كوردستانی عێراق، 2005، و دەیڤید رۆمانۆ، بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی كوردی، دەرفەت، خۆسازدان و ناسنامە، 2006.

دوای دەروازیەكی پڕ لە وردەكای كە تێیدا هەڵدەستێت بە روونكردنەوە و خستنەڕووی بیرۆكەكانی، نەتالی هەڵدەستێت بە دابەشكردنی شیكردنەوەكەی بۆ پێنج بەش لەگەڵ بەشی دەرئەنجامەكاندا. چاپتەری یەكەم تاوتوێی ئەوە دەكات چۆن پاشماوە مێژووییەكان و دامەزراوە بونیادییەكان لەپێش جەنگی یەكەمی كەنداوی ساڵی 1991 ئاستەنگ بوون لەبەردەم بەرەوپێشچووندا. لە میانەی ئەم قۆناغەدا، كۆمەكی دەرەكی بە هەرێمی كوردستانی عێراق» لە راستیدا بوونی نەبوو» (لا1). « لە كاتێكدا ئابووری عێراق سوودی لە گۆڕانە داینامیكییەكان وەرگرت كە بوونە پاڵنەری بەرەوپێشچوون......، ئەمەش دەرفەتی بۆ دروستكرد سەرمایەی دەرەكی بەدەست بهێنێت و بگاتە بازاڕە جیهانییەكان، ئەویش بەهۆی داهاتی نەوتەوە، هەرێمی كوردستان دابڕواو بوو لە سیاسەت و بازاڕە جیهانییەكان» (لا28). « سرووشتی كۆمەكە دەرەكییەكان بە چەشنێك بوون، بووونە مایەی بەدەستهێنانی ئیعتیرافی نێودەوڵەتی، نەبوونە هۆی بەدەستهێنانی سەروەری ناوخۆیی بۆ هەرێمی گوندنشینی كوردستان، ئەمەش سەریكێشا بۆ ئەوەی گۆشەگیری، ناسەقامگیری و دواكەوتوویی باڵادەست بێت» (لا.4).

چوار چاپتەرەكەی دیكەی كتێبەكەی، بەرنامە جیاوازەكانی كۆمەكی دەرەكی لەدوای جەنگی كەنداوی ساڵی 1991 شیدەكەنەوە، لەگەڵ خستنەڕووی كاریگەرییەكانی ئەم بەرنامانە لەسەر بەرەوپێشچوونی حكومەتی هەرێمی كوردستان. چاپتەری دووەم كە ناونیشانەكەی بریتییە لە «قۆناغی فریاگوزاری (1991-1996)،» ئەوە پیشان دەدات چۆن یارمەتی دەرەكی هانی پێكهێنانی دەوڵەتی نیمچە سەربەخۆی دا. « هەرچۆنێك بێت، ئەم كۆششانە بۆ بەهێزكردنی ئۆتۆنۆمی كوردی، بەهۆی سرووشتی بەرنامەی هاوكاریكردنەوە چاودێری كرا، كە زەمانەتی لەیەكپارچەیی خاكی عێراقی كرد نەك هەرێمی كوردستانێك كە ئیكتیفای زاتی هەبێت،واتە بتوانێت خۆی سەرچاوە و داهاتی بەردەوامبوونی خۆی دابین بكات» (لا29). « بیرۆكەی دەوڵەتی عێراقی خاوەن سەروەری وەك بیرۆكەیەكی پیرۆز مایەوە»(لا xxii).

قۆناغی بەرنامەی نەوت بەرامبەر بە خۆراك (1996-2003) بووهۆی ئەوەی نیمچەدەوڵەت لە «فریاگوزارییەوە بگۆڕێت بۆ دووبارە بنیادنانەوە»، كە ئەمە ناونیشانی چاپتەری سێیەمە. «لەگەڵ ئەوەشدا، مەرجەكانی بەرنامەی یارمەتی، كە پەیوەست بوون بە سیاسەتی عێراقێكی یەكگرتووەوە، بەردەوام بوون لە سنوورداركردنی توانای نیچمە دەوڵەتی كوردی و هەوڵەكانی بۆ بەدەستهێنانی ئیكتیفای زاتی- واتە بتوانێت خۆی سەرچاوە و داهاتی بەردەوامبوونی خۆی دابین بكات-» (لا 74). چاپتەری چوارەم «ئەركی دیموكراسی (لە 2003ـەوە تاوەكو ئەم ساتەوەختە)» ئەوە روون دەكاتەوە چۆن هاوكاری دەرەكی بە شێوەیەكی گرنگ ئاڵوگۆڕی بەسەرداهاتووە. كە «چیتر تەوەری ئەم هاوكاریانە بریتی نییە لە دابینكردنی كەلوپەل و خزمەتگوزاری تەقلیدی، بەڵكو پتر جەخت لەسەر بنیادنانی توانا و بەرەپێشچوونی درێژخایەن دەكاتەوە. هەروەها حكومەتی هەرێمی كوردستان وەك قەوارەیەكی سیاسی شەرعی دەناسێنێت لە عێراقی فیدراڵیدا، كە بەپێی دەستووری عێراق ماف و داهاتی تایبەت بەخۆی هەیە» (ل75). وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا جەختی لەسەر كۆنترۆڵكردنی نەوتی عێراق، تێكشكاندنی تیرۆریزم و بنیادنانی عێراقێكی دیموكراتی، لیبراڵی و دۆست بە رۆژئاوای كردەوە. دەوڵەتی نیمچە سەربەخۆی كوردی بوو بە میانگیری دابەشكردنی دەسەڵات لە بەغدا. لە لایەكی دیكەوە، دەرئەنجامی نەخوازراو لەنێویاندا كەلێن و دابەشبوونی نێو ئەم دەوڵەتە نیچمە سەربەخۆیە بەهۆی ئابووریە سیاسییە نوێیەكەوە هاتنە ئاراوە.

«نیمچەدەوڵەتی پشتبەست و- پشتبەست و بە لایەنێكی دیكە، لێرەدا مەبەستمان ئەوەیە ناتوانێت سەربەخۆبێت» بابەتی چاپتەری پێنجەمە. بەلەرچاوگرتنی ناسەقامگیری سیاسی و ئەو سستبوونە ئابووریەی لە ئەنجامی ئەم ناسەقامگیریەوە كەوتۆتەوە لە بەشەكانی دیكەی عێراقدا، حكومەتی هەرێمی كوردستان وەك «عێراقەكەی دیكە» گەشەی كرد، «ئەوا هەلومەرجی ئەم نیچمە دەوڵەتە كە دەبێت پشتبەستووبێت بە لایەنێكی دیكە، ئەمەش لەرووی ئابووریەوە بە سوود شكاوەتەوە، هاوشان بە كۆت و قەیدە بونیادییە ناوخۆییە بەردەوامەكان، بوونەهۆی خوڵقاندنی پاڵنەر و داواكاری بۆ ئەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان وەك بەشێك لە دەوڵەتی عێراق بمێنێتەوە» (لا103).

دوایین بەشی شیكردنەوەكەی نەتالی لە «دەرئەنجامەكان»دا وردەكاری ئەوە لە خۆدەگرێت چۆن بناغەكانی ئابووری نیمچە دەوڵەتی كوردی ئاڵوگۆڕیان بەسەرداهاتووە لە پشتەبەستن بە كاری قاچاغ بردنەوە بۆ بازرگانی لە سنوورەكانی هەرێمەكەوە كە بڕەكەی دەگاتە چەندەها ملیۆن دۆلار» (لا128). توركیا رۆڵێكی سەرەكی بینیوە لەم سیناریۆ بازرگانییەدا. «ئێستا ژمارەیەكی كەمی كوردەكان لە گوندەكاندا ژیان بەسەر دەبەن، یان فەرش دەچنن، یاخود سەرقاڵی كاری كشتوكاڵین بە چەشنی ئەوەی باب و باپیرانیان دەیانكرد» لەگەڵ ئەوەشدا، پرۆسەی بەرەوپێشچوون بۆتەهۆی دروستبوونی «گرژی نوێ لەنێو كۆمەڵگە و ژیانی سیاسی كوردەكاندا. جیاوازی گەورە هەیە لەرووی سەروەت و سامانەوە....هەروەها شێوەی نوێ ناڕەزایی دەربڕین دروست بووە. هەروەها نەتالی چەند راسپاردەیەكی گرنگ دەخاتەڕوو لە پێوەندیدا بە «شێوازی مامەڵەكردنی لەگەڵ پرسی كەركوكدا، كە مامەڵەیەكی كورتبینانەیە» (لا134) لەگەڵ زەرورەتی رووبەڕبوونەوەی چەندین كێشەدا لەنێویاندا كێشەكانی گەندەڵی.

نووسەر قەناعەتی وایە «تەنانەت دوای پابەندبوون بە بنیادنانی تواناكانەوە لەدوای ساڵی 2003، رێكخراوە كۆمەكبەخشەكان، یاسای نێودەوڵەتی و سیاسەتی ئیقلیمی بەردەوامن لەسەر جەختكردنەوە لەسەر یەكپارچەیی خاكی عێراق، نەك دابینكردنی ئیكتیفای زاتی_واتە بتوانێت خۆی سەرچاوە و داهاتی بەردەوامبوونی خۆی دابین بكات بۆ هەرێمی كوردستان-» (130). ئەو پێوەندی نێوان توركیا و نیمچە دەوڵەتی كوردی بۆ روونكردنەوەی قەناعەتەكەی بەكاردەهێنێت» سەرەڕای پێوەندیە ئابووریە بەربڵاو و بەرفراوانەكان و پێوەندیە سیاسییە بەرەوپێشچووەكان لەگەڵ هەولێردا (حكومەتی هەرێمی كوردستان)، ئەوا حكومەتی توركیا «»بە (ئیدارەی محەلی لە باكووری عێراق) ئاماژە بە حكومەتی هەرێمی كوردستان»» (ل130). هەرچەندە، حاڵی حازر رووداوەكان و هەلومەرجەكان بوونەتەهۆی ئەوەی تەجاوزی ئەم وەسفكردنەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەم شێوەیە بكرێت، لەبەر ئەوەی توركیا كونسوڵگەری خۆی لە هەولێر كردۆتەوە، مسعود بارزانی وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەناسێنێت و بانگهێشتی كرد بۆ ئەوەی سەردانی توركیا بكات. رەنگە بیرۆكەكەی نەتالی كە حكومەتی هەرێمی كوردستان تەنیا نیمچەدەوڵەتە و سەربەخۆیی بەدەست ناهێنێت لە كتێبی داهاتوویدا ئاڵوگۆڕی بەسەردابێت.

هەروەها لێكۆڵێنەوەكەی نەتالی روونكردنەوە، خشتە و لیستی كورتكراوەی ناوەكان، فەرهەنگ، سەرچاوە و پاشكۆ لە خۆدەگرێت. كارەكەی ئیزافەیەكی بەهادارە بۆ مەعریفەی ئێمە و هەر كەسێك بایەخ بە كورد و داهاتووی پێوەندی كوردەكان بە عێراقەوە بدات دەبێت ئەم لێكۆڵینەوەیە بخوێنێتەوە. ئەو راستیەی ناوەندی ئەكادیمی نێودەوڵەتی بایەخ بە كتێبەكانی چەشنی كتێبەكەی نەتالی دەدات، ئەوە روون دەكاتەوە تا چ ئاست و ئەندازەیەك حكومەتی هەرێمی كوردستان گرنگ و سەركەوتوو بووە. لەم روانگەیەوە، ئەو ئەركە دەكەوێتە ئەستۆی كوردەكانی عێراق بەشێوەیەكی ژیرانە ئەم ئازادی و پێگە گرنگەی تازە بەدەستیان هێناوە بەكاربهێنن بۆ ئەوەی بە چەشنی ئەوەی لە رابردوودا روویدا، لە دەستی نەدەن.