لە ساڵی 1945 لە بری كۆمبینی نەتەوەكان كاتێك نەتەوە یەكگرتووەكان دامەزرێنرا، بارەگاكەشی لە جنێفەوە بۆ نیۆیۆرك گواسترایەوە، گەلانی جیهان هەناسەیەكیان وەبەرهاتەوەو كاتێ لەناو گێژەنی دوو جەنگی جیهانییوە وەدەرهاتن كە ماوەی هەڵگیرسانیان هێندە نەدەبوو، وێرانكاری و داڕمانیان خستە نێو هەموو دنیاوە، زۆر گۆڕانی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی دەرهاویشتەی ئەو دوو جەنگەبوو …تا ئێستاش كەم نین ئەو وڵاتانەی بەدەست دەرهاویشتەكانیەوە دەناڵێنن .
بێگومان دەركەوتنی نەتەوەیەكگرتووەكان لەو كاتانەدا هیوای گشت گەلان بوو تا ئاستێك دابنێت بۆ ململانێ هەرێمایەتیەكان وكێبەركێ دەوڵەتیەكان،گەلان پێكەوە كۆبكاتەوە لەسەر كاری ئاوەدانكردنەوەی ئەو وێرانییەی بەهۆی جەنگەكانەوە دروست بوو بوو، ئەو تێڕوانینەش كەسانی بیرمەندو سیاسەتمەداری وەك سپایكمانی هاندا لە كتێبی جوگرافیای ئاشتەواییدا بۆ زامن بوونی ئاشتی و ئارامی جیهانی تەبەننای سێ خاڵ بكات ..
1 ـ پێكهێنانی هێزی زاتیی دەوڵەت و پەرەپێدانی
2 ـ هاوكاری هاوبەش لە نێوان دەوڵەتاندا
3 ـ دامەزراندنی ڕێكخراوێكی نێودەوڵەتی نزیك بە كۆمبینی نەتەوەكان ..
بەڵام رێڕوەی رووداوەكانی دوای جەنگە گەورەكان دنیای راپێچ كردە ناو جەنگی ساردەوە و چەندین كارەساتیان بۆ گەلانی دنیا هێنا بە تایبەتیش لە ناو وڵاتانی تازەپێگەیشتوودا، لە بری رووبەرووبوونەوەی تەوەرە گەورەكانی شەڕ لە بەرانبەر یەكتر، شەڕەكایان خستە ماڵی وڵاتانی ترەوە، هەندێك وڵاتی ئەوروپیشی گرتەوە
نەتەوەیەكگرتووەكان لەبری كوژانەوەی فتیلەی ئەو شەڕانەی بوو بوونە هۆی تەنگژەی گورە كەچی گرفتەكانی ئاڵۆزتر دەكرد و تەمەنی درێژتر دەكردنەوە و وڵاتە یەكگرتوەكان گرفتەكانی بۆ یەكلانەكراونەتەوە بە نموونە گرفتی هەردوو كۆریا وكشمیر ئەفغانستان و فەلەستین ولوبنان و ئێرانی گڕگرتوو وەك خۆیان ماونەتەوە
گرفتەكانی نێوان وڵاتانی ئەمریكای لاتین و خۆرهەڵاتی ئەوروپا لە هەڵایسانی بەردەوامدان و نەتەوەیەكگرتووەكان لە ئاستیاندا دەسەوسانە و چارەسەری كۆتایی لا نییە، هەرێمی كوردستانی عێراق بەپێی ئەوەی بە بشێك لە عێراق حسابی بۆ دەكرێت لەو ئاكامانەی un وە بە دوور نەبووە بەتایبەت كە لە دوای 2003 عێراق پابەندی بەندی حەوتەم كراوەو هێڵێكی گەرمی بۆ دروست بووە لەسەر ناوچە جێناكۆكەكانی نێوان حكومەتی ناوەندی و حكومەتی هەرێم، بەهۆیەوە لە ساڵی 2005 لە كاتی دانان و دەنگدان بۆ دەستووری عێراقی مادەی 140ی بۆ تەرخان كرا، مادەی ناوبراو لە دوای مادەی 58ی تایبەت بە بەرێوەبردنی دەوڵەتی عێراقی هات كەلەساڵی2004 دانرابوو، تێیدا هاتبوو (( گێڕانەوەی دەركراوان و كۆچپێكراوان بۆ شوێنەكانی خۆیان پێویستە، هەروەها گەڕانەوەی عارەبە هاوردەكانیش بۆ ئەو جێگانەی لێوەی هێنراون و، قەرەبووكردنەوەی زیان لێكەوتووانیان )) و ((چارەسەری ئەو گۆڕانكارییانەی لە سنووری خۆجێی كراون و ئاماری گشتی جێبەجێبكرێت ))و راپرسی بۆ وەرگرتنی رای خەڵكی ئەو ناوچانە بكرێت و لە هەمان مادەدا هاتووە لە كاتی دەركەوتنی ناكۆكی لە جێبەجێكردندا هانا دەبرێتە بەر دادگایەكی بێلایەن یان داوا لە ئەمینداری گشتی نەتەوەیەكگرتووەكان دەكرێت كەسایەتیەكی نێودەوڵەتی پایەبەرز بۆ ناوبژیوانی دیاری بكات ))
ئەوەش یەكەمین ئاماژەبوو بۆ رۆڵی پێویستی unلە دۆزینەوەی چارەسەر بۆ ناوچە جێناكۆكەكان، لە راستیدا دوای ئەوەی مادەی 58 خرایە دەستوورەكەی ساڵی 2005لە ژێر ناوی بەندی 140 روونی زیاتری بەخۆوە دیت كە لە سێ قۆناغدا دیاری كرا لەوانەش ((ئاساییكردنەوە، ئامار، راپرسی ))هەموو ئەمانەش لە بنبانێكی زەمەنی دیاریكراو كە كۆتاییەكەی تا ساڵی 2007 ە، زۆربەی پێشبینیەكانی ئەو كات وابوون كە هەر لە ساڵ 2005 ەوە مادەی 140 جێبەجێ دەبن، بە تایبەت لە دوای لێدوانەكانی نووری مالیكی كە ئاماژەی دا بە جێبەجێكردنی خاڵەكان تا تەمووزی 2006كە قۆناغی ئاساییكردنەوە كۆتایی دێت، مانگی تشرینی یەكەمیش بۆ سەرژمێری هەر وەك بڕیار وابوو لە دوای تێپەڕینی 10 ساڵ بەسەر دوا سەرژمێری پێشوودا ئەمە بكرێت و ئاماری كەركوك و ناوچەكانی كە لەسەرین بۆ مانگی تشرینی دووەمی هەمان ساڵ ئەنجام بدرێت ..
بەو شێوەیە حساباتی خانەكان هاوكوفی حساباتی نەردەكان نەبوون، بۆیە سەرژمێری گشتی دانیشتووان دواخرا، هەموو ئەو كاتانەش كە بۆ جێبەجێكردنی مادەی 140 دیاری كرابوون شكستیان پێهێنران و ئومێدێك لە ئاسۆدا نەمایەوە بۆ جدییەتی دەسەڵاتی جێبەجێكار لە وەفای خۆی بەرانبەر بەڵێنەكانی كە دابوونی ..
لەگەڵ سووربوونی لایەنی كوردی (لە كاتی بە فیڕۆدراودا ) لەسەر پێویستێتی پابەندبوون بە دەستوورەوەو جێبەجێكردنی ماددەكە لە ئان و ساتی خۆیدا كەچی گرژی كەوتە نێوان هەردووحكومەتی هەرێم و ناوەندەوە . رێگەی خۆش كرد بۆ un تا ببێتە لایەنی ناوبژیوان بۆ هەردوو لایەن . لایەنی كوردی بەم دیفاكتۆیە رازی بوو، بۆ یەكەمین جاری لە دوای رووخانی رژێمی رووخاوی پێشوو ساڵی2003، بە دەستنیشان كردنەوەی ماوەیەكی زەمەنی شەش مانگی وەك دوا مۆڵەت و پەرلەمانی كوردستانیش ددانی پێدا نا، حكومەتی ناوەندیش هەناسەی ئۆخەی دایەوە چونكە باش دەزانێت هاتنەناوەوەی un لەسەر ئەم گرفتە واتە دەروازە كردنەوە بۆ درێژبوونەوەی ماوەی زیاتر و زیاتریش، بە تایبەت لەم كاتانەدا كە عێراق بەناو تەنگژەكانی سیاسی و ئابووری و ئاسایشی زۆردا تێدەپەڕێت و ئەوانەش هاندەری چارەسەر نین بۆ یەكلاكردنەوەی گرفتەكان لەگەڵ جەمسەری كوردیدا، وەك چاوەڕوانیش دەكرا شەش مانگەكەی كە پەرلەمانی كوردستان رەزامەندی لەسەر دابوو تەواو بوون بێئەوەی un هیچ هەنگاوێكی كردارەكی بنێت ! ساڵانی پێشووش گەواهیدەرن لەسەر ئەوەی قۆناغی یەكەمی مادەكەش نەبڕدراوە ! ئەمە وێڕای دواخستنە بەردەوامەكانی ئاماری گشتی دانیشتووان كە بە بێ سەرژمێری ناگەین قۆناغی راپرسی ..
فشارە هەرێمایەتی و نێودەوڵەتیەكان هاوشانی گۆڕانكارییە ناوخۆییەكانە و رۆڵیان هەیە لە نەخشە دانان بۆ شێوازی پێوەندییەكانی نێوان حكومەتی هەرێم و ناوەند . ئەمەش پاڵی نا بە حكومەتی هەرێمەوە بە بنبانی زەمەنی كراوە رازی بێت بۆ جێبەجێ بوونی مادەی 140 دەستووری، بۆ بە دوادا چوونی رۆڵی un و دۆزینەوەی رێگەچارەی گونجاو بە ناوچە جێناكۆكەكان گونجاوترە رۆڵی ئەم رێكخراوە نێودەوڵەتییە هەڵسەنگێنین بەو گۆڕانانەی لە كاروانی جێبەجێ بوونی مادەی 140 روودەدەن، پێش هەمووشیان هەڵسەنگاندنی هێشتنەوەی سەقفی زەمەنی نادیار و بیانووهێنانەوەو درێژكردنەوەی وادەی جێبەجێكردنی خاڵەكان لەلایەن حكومەتی ناوەندییەوە، بەمانەش لە داهاتوودا نازانرێت پێوەندی نێوان حكومەتی ناوەندی و هەرێم بەرەو كوێدەچێت، ئەنجامەكەشی دەكەوێتە ئەستۆس هەردووئەمیندارە گشتییەكەی دیمستۆرا و دی میلكرت ..