وەك دەزاندرێ، بە دەسپێشكەریی سەرۆك بارزانی و باوەگۆی لایەنە براوەكانی هەڵبژاردنی 7/3، فراكسیۆنی لیستە كوردستانییەكان لە (گۆڕان، یەكگرتوو، كۆمەڵ، یەكێتی و پارتی) پێكهات و كەشێكی ئیجابیی بۆ لێكحاڵیبوون بەدوای خۆیدا هێنا. ئەم فراكسیۆنە، بۆ دانوستاندن لەگەڵ لیستە براوەكانی عێراقیدا (عێراقیە، ئیئتلافی دەوڵەتی قانوون، ئیئتلافی نیشتمانی و ئەوانی دی)، چوارچێوەیەكی هاوبەشی دانا و داخوازییەكانی لە (19) خاڵدا چڕكردەوەو بەو لایەنانەی سەرەوەی دان. دیارە ئەو بەرنامەیە ئیرادەو خواستی هەموو لایەنەكانی ناو فراكسیۆنەكەی لەسەر بووە، پێموانییە هیچ لایەنێ لەبەر خاتری لایەنێكی تر ئیمزای لەسەر كردبێ. بەمانایەكی تر، دەكرێ بڵێین ئەو بەرنامەیە، تا رادەیەكی زۆر دەربڕی خواست و ویستی خەڵكی كوردستانیشە. ئەگەر فراكسیۆنی ناوبراو لە دانوستاندن لەگەڵ لایەنە عێراقییەكاندا شیا قەناعەتیان پێبكات بە ئەجێنداو بەرنامە (19) خاڵییەكە رازی ببن، ئەوە لەكۆتادا، سەركەوتنێكە بۆ هەمووان لەم ساتەوەختەدا و لە هیچ كامێكیشیان قبوڵ ناكرێ، بەتەنێ ئەو «سەركەوتن»ە، بداتە پاڵ خۆی، یان بۆ خۆی بقۆزێتەوە. ئەگەر نەخوازە بەپێچەوانەش كەوتەوە، دیسان هەق نییە، هیچ لایەنێ خۆی لە بەرپرسیارەتییەكە لابدات و بەملی لایەنەكانی تری دا ببڕێت. لەكاری هاوبەشدا، هەق نییە، هیچ لایەنێكی بەشداربوو، منەت بەسەر ئەوانی ترەوە بكات، چونكە لەكۆتادا، هەر لایەنە ئەدای ئەرك و ئیلتیزامی بەرانبەر بە گەلەكەی خۆی كردووە. میللەت هەر چاوەڕێی ئەوە دەكات لەو لایەنانەی كە دەنگی پێداون و بۆ بەغدای ناردوون.
بەهەرحاڵ، پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا، بەبێ بەشداریی كورد وەكو نەتەوەو پێكهاتەیەكی سەرەكیی عێراق، پرۆسەیەكی ئیفلیجەو سەرناگرێت. هەم شیعەو هەم سوننەش بەشداریی كورد بە پێویست دەزانن. بۆ ئەمڕۆ كە باس لە بەشداریی كوردیش دەكرێ، باس لە بەشداریكردنی ئەو نوێنەرانەیە كە لە هەڵبژاردنی گشتیدا، هەریەكە بەگوێرەی قەبارەو سەنگ و قورسایی خۆی دەنگی هێناوە. كەوابێ، ناشێ كورد لە بەغدا، ئۆپۆزیسیۆن بێت و ئەمە بڕاوەتەوە. بەڵكە لە بەغدا، نوێنەرانی كورد لەسەر چەند و چۆنی شەراكەت لەگەڵ لایەنەكانی عێراقیدا دانوستاندن دەكەن و كەمو زۆریش بەپێی هەواڵەكان، جۆرە رازیبوونێك لەبەرانبەر (19) خاڵەكەی وەفدی وتووێژكاری كوردستاندا هەیە. تا ئێرە وتووێژكارانی كورد لە بەغدا بەهەر پێوەرێك بێت، سەركەوتوون و سەنگ و قورساییشیان لە دانوستان و هاوكێشەكاندا، بەبەراورد بە سەرەتای چوونە بەغدایان، بەرەوسەر چووە، یەكەم لەبەر ئەوەی نوێنەرایەتی نەتەوەو هەرێمێك دەكەن، دووەم لەبەر بەرنامە واقیعبینییەكەیان و سێیەم لەبەر یەكگرتوویی هەڵسوڕانیان لەكاتێكدا پێكهاتەكانی تر پچڕ پچڕ و نایەكگرتوون...
لەم سەروبەندەدا، كە جۆرێ لە تێگەیشتن لەبەرانبەر داخوازییەكانی كورد لەئارادا هەیە، لە هەلومەرجێكدا كە خەریكە ریزبەندییەكی نوێی عێراقی، بەموبارەكەی ئەملا و ئەولا، سەبارەت بە پێكهێنانی حكوومەتێكی تر دێتەگۆڕێ و ئەگەری بەلاداكەوتنی ئەو تەنگژە سیاسییە روونترو خویاتر دەبێت، بە بیانووی پرسێكی تەواو كوردستانی وەك «دەستەی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن و راپرسییەكان لە هەرێمی كوردستان» و بوونی تێڕوانینی جیا-جیا بۆ هەندێ پرسی تر، هەر سێ لایەنی ئۆپۆزیسیۆنی ناو پەرلەمانی كوردستان: (گۆڕان، یەكگرتوو، كۆمەڵ) لە 9ی ئەم مانگەدا لە راگەیەنراوێكی هاوبەشدا، هەردوو لایەنی سەرەكیی دەسەڵاتی كوردستان (پارتی و یەكێتی) یان ئاگادار كردەوە كە ئەگەر لەسەر ئەو دەستەیە لەگەڵیان نەسازێن، هەڵوێست وەردەگرن تا رادەی كشانەوە لە فراكسیۆنی لیستە كوردستانییەكان لە بەغدا.
من لێرەدا، قسەم لەسەر ئەوە نییە كە داخوا نیگەرانییەكانی هەر سێ لایەنی ئۆپۆزیسیۆن چەندە لە جێگەن، یان داخوا تا چەند رەوتاری دەسەڵات لەبەرانبەر ئەواندا بەجێیە. شایەت، لە هەردوو لاوە، كەموكورتی و رەقەكاری هەبێت. بەڵام ئەوەی روون و خویایەو دەبێ بگوترێ كە هەر سێ لایەنی (یەكگرتوو، كۆمەڵ و گۆڕان) بە ئارەزووی خۆیان بەرەی ئۆپۆزیسیۆنی پەرلەمەنییان هەڵبژاردووەو بەشداریی حكوومەتی هەرێمیان نەكردووە، ئەوەش مافێكی خۆیانە. لەهەر جێگەیەكیش، بەرەی حوكمڕان و بەرەی ئۆپۆزیسیۆن هەبوو لەناو پەرلەماندا، بۆ ساغكردنەوەی هەر ناتەباییەك بێتە گۆڕێ، بێ لە پەنابردن بۆ دەستاوێژی دەنگدان كە لە دەستوور، لە قانوون و پێرەوی ناوخۆی پەرلەماندا هاتووە، ئەرێ هیچ (رێگە چارە)یەكی تر هەیە؟ لە وەڵامدا، رەنگە بگوترێ، ئاخر، ئەمە پرسێكی نیشتمانییە و ئایندەی نەخشەی سیاسی پێوە بەندە و بۆیە دەبێت بە (تەوافووق) یان بە(كۆدەنگ) دابندرێ.
یەكەم، پێموانییە كەسێكی بەئاگا هەبێت لە گرنگیی و بایەخی ئەو دەستە باڵا چاوەڕوانكراوە كە مافێكی دەستووریی هەرێمی كوردستانە كەم بكاتەوەو بە هەق پرسێكی نیشتمانیی كوردستانییە، بەڵام ئەی دامودەزگاكانی تری وڵات، داخوا حكوومەتی هەرێمی كوردستان، حكوومەتێكی نیشتمانیی نییە و پێوەندیی بە یەكە-یەكەی هاووڵاتییانەوە نییە؟ لە كوێی دنیادا پرسێك هەیە هەرچەندە گرنگیش بێت، كۆدەنگیی هەمووانی لەسەر بێت؟ داخوا پرسێك هەیە لە پرسی دەستوور نیشتمانیی تر و هەستیارتر، كەچی بە زۆرینەو كەمینەی دەنگی دەنگدەران دەبڕێتەوە و هەمووانیش دوایە ئیلتیزامی پێوە دەكەن. ها لە مێژ نییە لە توركیا پاكێجە ریفۆرمەكەی دەستووری توركیا كە حزبی عەدالەت و بوژانەوە لە پشتی بوو، بە 58% پەسندكرا.
دووەم كە دەگوترێ بە تەوافووق و بەكۆدەنگی فراكسیۆنەكانی ناو پەرلەمان ( هەڵبەت 14 لیست و نوێنەرایەتی لە پەرلەمانی كوردستان هەن)، ئەندامانی ئەنجوومەنی ئەو دەستەیە دابندرێ، ئەرێ تا چەند ئەمە كارێكی كردە نییە؟ تۆ بڵێی بەمشێوەیە ئەو دەستەیە رووناكی ببینێ؟ حاشا من ناڵێم سازان و كۆدەنگی ئەو هەموو لیستە خراپە، بەڵام كردەنی نییە. كێ دەستەبەری ئەو كۆدەنگییەمان بۆ دەكات! ئەرێ ئەوە تا چەند راستە ڤیتۆ بە هەر لیستێ بدرێ كە لە پەرلەماندا یەك یان دوو نوێنەری هەیە لەگەڵ رێزم بۆیان! ئەرێ باشتر نییە، لەسەر مەرجەكانی بوون بە ئەندام لە ئەنجوومەنی دەستەكە قسە بكرێ، لەسەر شێوازی بڕیاردان لەناو ئەنجوومەنەكە، لەسەر چاوەدێری و لێپرسینەوەی ئەنجوومەنەكە و بەرێوەبەری ئیدارەی ئینتیخابی، لەسەر شێوازی دانانی بەڕێوەبەری ئۆفیسی پارێزگاكان .. قسە بكرێ. دیارە، سازان دانوستاندن و سازشە، پێنگاڤێ لە تۆ و دووان لە منی دەوێ.
سێیەم، گرێدانی بەشداری لە فراكسیۆنی لیستە كوردستانییەكان بەم پرسە یان پرسێكی تر. دیارە ناكرێ بڵێین، هەرگیز هیچ بەنددیوارییەك لەنێوان رەوشی كوردستان و بەیەكەوەبوون لە بەغدا نییە، نا هەیە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا دوو پرسی لێكجیان. بوونی (یەكێتی و ململانە) لەنێوان لایەنەكانی دەسەڵات و لایەنەكانی ئۆپۆزیسیۆندا، بارە ئاساییەكەیە. نە یەكێتییەكە رەهایە لە بەغدا و نە ململانەكەش لە كوردستان. لە بەغدا سەرەرای جیاوازییەكان، بۆ بەدیهێنانی چەند خاڵێكی هاوبەشی ئیتیفاق لەسەركراو بەیەكەوەین، لەبەر خاتری چاوی رەشی یەكتر بەیەكەوە نین، ئەوە میللەتەكەمان و بەرژەوەندیی باڵای كوردستان، ئەو داخوازیی بەیەكەوەبوونەمان لێدەكات، كە ئەوە دەكەین ئەدای ئەركی خۆمان كردووەو بەس، لە بەغدا دیوی (یەكێتی- الوحدە) زاڵە بەسەر (ململانە- الصراع)دا. كە دێینەوە كوردستانیش، دیوی (ململانە) زەق دەبێتەوە لەسەر حیسابی (یەكێتی- الوحدە)یەكە. هەڵبەت راگرتنی ئەو هاوكێشە وردو هەستیارە تەنیا بە ئەستۆی لایەنەكانی ئۆپۆزیسیۆنەوە نییە، بەڵكە ئەوە ئەرك و بەرپرسیارەتیی لایەنەكانی دەسەڵاتیشە، هەر لە سۆنگەی ئەمەشەوە بوو كە نێچیرڤانی بارزانی لەگەڵ هەر سێ فراكسیۆنی ئۆپۆزیسیۆن كۆبۆوە و داوا رێككەوتنی لێكردن و سەرۆك بارزانی-یش لە كۆبوونەوەی لەگەلا نوینەرانی لایەنەكانی ناو (فراكسیۆنی لیستە كوردستانییەكان) جەهتی لەسەر هەمان پرەنسیپ كردۆتەوە.