1ــ پێكهێنانی حكومەت
تەنگژەی پێكهێنانی كابینەی وەزارەتە تازەكانی عێراق تا ئێستا لەسەرئاستی نێوخۆیدا باسیان لێدەكرێت، بەڵام لەشوێنی خۆی چەقیبەستووە، ئەگەر لایەن و بەرە سیاسییەكانی ئێستای لە گۆڕەپاندان نەگەنە رێكەوتنێك كە زەمینە خۆشبكات بۆ دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران و تێیدا هەڵبژاردن و دابەشكردنی سێ سەرۆكایەتییەكە یەكلانەكرێتەوە، ئەوا گرفتەكە رووی لە ئاڵۆزبوونی زیاترە، وێڕای تێپەڕینی 6 مانگ بەسەر كۆتایهاتنی هەڵبژاردنەكان و تێكچوونی باری ئاسایش و هەڵكشانی ژمارەی كوژراوو برینداران لەبەسرەو بەغداو بەعقووبەو شوێنەكانی تردا.
لەبەرامبەر ئەم چەقبەستنەدا دیمەنەكانی دەستێوەردانی هەرێمی و نێودەوڵەتی بۆسەر هێزە سیاسییەكانی براوە لە هەڵبژاردنەكاندا زیاتر بوون،
لەپێناوی ئەوەی هەركەس بۆ بەرژەوەندی خۆی گوریسەكە بە لای خۆیدا رابكێشێت، ململانێی نێوخۆیی لەنێوان ئیئتیلافی نیشتمانی و رەوتی سەدرییەكان لەلایەك و دەوڵەتی قانوون لەلایەكی ترەوە توندتر بووە، لەچوارچێوەی هاوپەیمانی نیشتمانیدا مالیكی پاساوو هەنجەتەكانی خۆی لەسەر سووربوونی بۆ خۆ كاندیدكردنەوە خستۆتەڕوو تاوەكو ئامانجەكانی لەعێراقدا وەدی بهێنێت، راستەوخۆش عادلعەبدولمەهدی لەچاوپێكەوتنێكی رۆژنامەنووسی تایبەتدا پاساوەكان و هەنجەتەكانی مالیكی شیكردەوە بەو. بەڵام رەوتی سەدر ڕای خۆی لەدژی مالیكی ئاشكراكردووە و لەهەڵوێستەكانیدا پشتی ئیئتلافی گرتووە، ئەم هەڵوێستەش وای لەمالیكی كرد هەڵمەتێكی گەورە بكاتە سەر گرووپە تیرۆریستەكان و میلیشیاكانی سوپای مەهدی لە بەسرە. گەر خوێندنەوەیەكی ورد بۆ هەردوو وتەكانی مالیكی و عەبدولمەهدی بكەین، ئەو كەلێنە گەورەیەمان تیێدا بەرچاو دەكەوێت كە لەنێوان هێزەكانی هاوپەیمانی نیشتمانی نوێدا دروستبووە، كەلێنەكە بۆتە هۆی كۆسپ لەڕێی گەیشتن بەرێككەوتنێك بۆ دانانی سەرۆك وەزیران، وێڕای ئەوەی سیاسەت مەحاڵی تێدا نییە بۆیە دەگونجێت لەدوایەمین چركەساتدا و لەژێر فشاری زۆرو لەبەرسامناكی بارودۆخەكەدا رێكەوتن بێتە ئاراوە، لەم دواییەدا مالیكی بارێكی دڵنەوایی رێژەییانەی بۆ دروست بوو كاتێك سەردانی هەرێمی كوردستانی كردوو لەلایەن هەردوو بەڕێزان سەرۆك كۆمارو سەرۆكی هەرێمەوە بۆیان روونكردەوە كە هێڵی سووریان بۆ مالیكی دانەناوە لەسەرئەوەی دەكرێت جارێكی تر ببێتەوە بەسەرۆك وەزیران بەمەرجێك پابەند بێت بەو خاڵانەی هاوپەیمانی كوردستانی چەسپاندویەتی لەپێناوی دیالۆگ كردن لەگەڵ هەموو هێزوو هەوپەیمانە سیاسییەكان ئەمەش لەپێناوی رەزامەندبوون لەسەر سەرلەنوێ ناودانان بۆ ئەو كەسەی كابینە نوێیەكە پێك دەهێنێتەوە، ئێستاش لەلایەن دەوڵەتی یاساوو عێراقییەو هاوپەیمانێتی كوردستانییەوە پرۆسەیەك خراوەتە واری باسكردنەوە.
بەهۆی ئەو خاڵانەی كەلەدەستووردان بۆ پێكهێنانی ئەنجومەنی وەزیران مالیكی و عەلاوی نەگەیشتنە رێككەوتن، بەربەستەكان لەرووی عەلاوی گەورەن كە بەهۆیەوە ناتوانێت دۆست و لایەنگر لەدەوری خۆی كۆبكاتەوە بۆ دامەزرانی حكومەت، چونكە لیستی عەلاوی كۆمەڵێك گرووپی هەمەچەشنەی ئایینی و سیاسی تێدا كۆبۆتەوە كە لەنێو خۆیاندا خەریكی ململانێ و پاشقوول لەیەكترگرتنن، ئەمەش وادەكات لەهەر ساتێكدا بێت لیستی عەلاوی پەرت و بڵاو بێتەوە، بەڵام لیستی مالیكی بەشێوەیەكی رێژەیی پتەوترە لەم رووەوە . جەماوەرێكی بەرفراوانی گەلی عێراقیش هەستیان بەبوونی رێچكەو ژمارەیەكی زۆری بەعسییە دوورخراوەكان و شۆڤێنییەكانی ناو لیستی عێراقییە كردووە كە تەوەرێكی بێزاركەرن بۆ كەسوكاری قوربانییانی گەلی كوردوو قوربانیانی دەستی بەعسیەكان، كەقوربانیان لەزۆربەی خەڵكی سونەو شیعەو ئاینزاكانی تریش پێك دێن.
گەرچی لەم دواییانەدا مەیلی زۆر هەبوون دژ بە مالكی لە پێكهێنانی وەزارەتەكاندا بە تایبەت لە لایەن هەندێ پاڵێوراوی لیستی رەوتی سەدرییەوە كەچی وڵاتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا مەیلێكی جیاوازی نیشان دا چونكە حكومەتی ئەم دواییەی عێراق لەگەڵ ئەمریكیەكاندا بۆ زامنكردنەوەی كشانەوەی هێزەكانیان هاوڕا بوو بەبێ دروست بوونی بەربەست ئەمەش بە پێی ئەو رێكەوتنانەی لەگەڵ حكومەتتدا مۆر كرابوون .
پێكهێنانی كابینەی تازەی وەزاری بە تەنیا لە نێوان هاوپەیمانی كوردستانی و دەوڵەتی یاسادا ناكرێت چونكە ژمارەیان بەش ناكات، هاوپەیمانی كوردستانیش نایەوێت واز لەو هاوپەیمانییە بێنێ كە لەگەڵ ئیئتیلافی عێراقیدا هەیەتی كە عەمار حەكیم رێبەرایەتی دەكات بۆیە پێویستە هەر سێهێزی دەوڵەتی یاسا و ئیئتیلافی عێراقی و هاوپەیمانی كوردستانی بەبێ لیستی عێراقیەو رەوتی سەدر رێكبكەون، گەر ئەم دیمەنە پێكهات ئەوە ژمارەی گەیشتن بە زۆرینەی ئەنجومەنی نوێنەران تەواو رێك دەبێتەوە بۆ ئەو لایەنەی حكومەت پێكدێنێت ئەو كاتەش دەتوانرێت رێكەوتنی تر لەگەڵ هێزەكانی تریشدا بكرێت لەپێناوی دامەزرانی حكومەتێكی بەرفراوانی وادا كە هەموو لیستە براوەكان لە خۆ بنێت بەڵام ئەو پرسیارە دێتە پێشەوە .
كەی ئەم دیمەنە دروست دەبێ ؟ دوورنییە، رۆژانی دادێت ئەوەی تێدا كەشف بێت، ئەمریكا قورسایی بارەكەی خۆی هاویشتۆتە سەر شانی مالكی، هاوپەیمانی كوردستانیش لە رووی مەبدەئەوە لەگەڵی وا پێكهاتووە كە بە دەستووری عێراقی و مادەی 140 پابەند بێت و چەند بابەتێكی پڕ بایەخی تر .
مالكی لە وتەكانی ئەم دواییەیدا رووی خۆی لە هۆزگەرایی نەشاردەوە كە دەنگێكی بڵندی لە دیالۆگەكان بۆ دروست بووە و ئەم هەستەش وەك پەتایەك گوازراوەتەوە بۆ ناو هێزەكانی پۆلیس و ئاسایشی ناوخۆ. بەڵام دەپرسم ئایا مالیكی بەشێك نییە لەو هاوكێشە خێڵگەرییەی ئێستا دروست بووە ؟؟ مرۆڤ بەئومێدە وانەبێ بەڵام ناتوانرێت لەسەر ئەمە دڵنیا بین بەتایبەت دوای ئەوەی لەلایەن ئەندامانی دەوڵەتی یاساوە تەسریحاتێكی وا دراوە جەختیان لەسەر دەسبەردارنەبوونیان لە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران دەكردەوە گوایە گەر دەست لەو پۆستە بەردەن دەبێتە هۆی ناهاوسەنگ بوونێك لە نێوان پێكهاتەیەكی دیاركراوی ناو عێراق كە ئەویش پێكهاتەی شیعەیە، لەم وتەیەشیاندا هەستیان بە تەریقبوونەوە نەدەكرد و پڕ بە زاریان بە ئاشكرا دەیانوتەوە !
توند دەستگرتن بە سەرۆكایەتی حكومەتەوە لە لایەن مالكییەوە دڵەڕاوكێیەكی زۆری بۆ خەڵكانی ئاسایی دروست كردووە لەبەر ئەو سیاسەتەی لە ماوەی حەوت ساڵی پێشوودا پیادەی دەكرد بەتایبەت لایەنی ئاسایش كە بەرەو خراپییەكی زۆر چوو دواتر بێدەنگ بوون لە گەندەڵی و دەست بە سەرا گرتنی عەقاراتێكی زۆرو زەوەند لە لایەن كەسایەتییە ناسراوەكانی ئیسلامیەكانەوە، هەروەها بەهۆی تاكڕەوێتی لە كاربەڕێوەبردن و لووتبەرزێتی لە رەفتارە سیاسیەكانیدا وخۆدەرخستن بەو شێوەیەی بەهێزترین كەسایەتیەك بێت بتوانێت كاروبارەكانی عێراق بەڕێوەبەرێت..
سامناكترین شتێك بە نیسبەت خەڵكی عێراقەوە لە مالكیدا مەیلە خێڵایەتیەكەیەتی گەرچی نكۆڵی لێدەكاتیش ئەم مەیلە زاڵە ئاستی ململانێكانی ناو عێراق هەڵدەكشێنێت ..
2ــ سەبارەت بە هەڵایسانی كاری تیرۆریزمی لە عێراقدا
رای گشتی جیهانی و گەلانی عێراق بە دڵەڕاوكێی توندەوە لەو كردەوە تیرۆریستیانە دەڕوانن كە لە لایەن گرووپەكانی تیرۆریستی و میلیشیا خێڵایەتیەكانەوە ئەنجام دەدرێن و رۆژانە ژمارەیەكی زۆری خەڵكی بێگوناهی تێدا دەبنە قوربانی جگە لەو وێرانییەی بەسەر دامودەزگاو تۆڕەكانی وزەی كارەباو بازاڕگەكانی بازرگانی و ماڵی هاووڵاتیاندا دێت .
سامناكترینیان لە بەسرە روویدا كە تێیدا زیاتر لە 250كەس كوژران و بریندار بوون كە گوزارشت بوو لەسەر گەڕانەوەی كارەكانی تۆڵەكردنەوەو ئارەزوویەكە بۆ بەرفراوانبوونی نائارامی و بۆ شكست هێنان بەو هەوڵانەی دەدرێن لە پێناوی پێكهاتنی حكومەتتدا .
لەمیانەی حكومەتێكی بەڕێخستنی كاروبارو پەیدابوونی بۆشاییەكی سیاسی هاوكات لەگەڵ هەبوونی هێزی چەكداری ناسەربەخۆ بۆ یەكلاكردنەوەی ململانێكان كە لە بەرژەوەندیاندا نییە ئارامی بكەوێتە عێراقەوە هەروەها هاتنەوەی بنكەكانی زانایانی موسڵمان و چەندین هێزی بەربەرەڵای خێڵایەتی چەكدارو و دواجاریش دەستێوەردانی هەرێمایەتی فرە مەبەست و ئاڕاستە كە بە هەموویان هاوبەشی لە دروست كردنی نائارامی بۆ كاری سیاسی لە عێراقدا دەكەن، ئەمانە وایان لەسەرۆكی ئەركانی سوپای عێراق كرد لێدوان بدات لەسەر باری نائاسایی وڵات و بڵێت سوپا ئامادە نییە بۆ پارێزگاریكردن لەسەروەرێتی وڵات، ناتوانێت بەرگری لەئاسایشی نێوخۆ بكات، هەمان شت لەدوورەوە لەلایەن وەزیری بەرگری ئەمەریكاوە ئاماژەی پێ درا بەڵام باراك ئۆباما بەپێچەوانەی ئەم لێدوانانەوە دەستیكرد بەكشانەوەی هێزە سەربازیەكانی خۆی لەعێراقدا ئەمەش بەپێی ئەو رێكەوتنە عێراقی – ئەمەریكییەی پێشتر لەلایەن هەردوولا مۆركرابوو.
بەردەوامی لەپیادەكردنی سیاسەتی خێڵایەتی بەسەر شانۆی سیاسی عێراقەوە بە زەروورەت ئاوێزان دەبێت لەگەڵ وروژاندنی هەستی خێڵایەتی بۆناو هێزە چەكدارەكانی عێراق ئەمەش سامناكترین كارێك دەبێت بۆ پرۆسەی سیاسی و دەبێتە هۆی پەكخستنی یەكێتی كۆمەڵگای عێراق .
لێرەوە بانگەوازێكی كەم دەبیسترێت بۆ وازهێنان لە رۆحی خێڵایەتی و گۆڕینی بۆ رۆحی هاوڵاتیبوون، گرنگی هۆشیاری خەڵكی رۆڵیان بۆ فشارخستنە سەر هێزە سیاسییەكان لێرەوە دەردەكەوێت تا وازبێنن لە هەڵوێستە سلبییەكانی خێڵایەتی كە دژ بەبەرژەوەندی ئابووری و كۆمەڵایەتی گەلی عێراقە.
3- سەبارەت بەلێدوانەكانی باڵێۆزی ئێران
باڵوێزی نوێی ئێرانی لەبەغدا حەسەن دانائی هەندێك لێدوانی سەیروسەمەرەی داوە كە راستەوخۆ بۆنی دەستێوەردانی لێوە دێت، لەپرۆتۆكۆلاتی نێودەوڵەتییدا ئەمجۆرە لێدوانانە جێگای پرسیارن! لە بنەڕەتدا لێدوانەكەی جەختە لەسەر دەست تێوەرنەدانی ئێران لەناو كاروباری عێراق، بە مافی
ئێرانیشی دەزانێت هەركەسێك بداتە دادگا گەربەپێچەوانەی ئەم لێدوانەیەوە كار بكات؟ بەڵام بەراستی ئێران دەستی لەكاروباری نێوخۆی عێراقەوە وەرنەداوە؟
ئێران یەكەم وڵاتە كە دانی بەم بارودۆخە تازەیەی عێراقدا ناوە ئەویش لەئەنجامی ئەو دوژمنایەتییەی بەرامبەر رژێمی سەدام هەیبوو گەرچی ئەوەی عێراقی رووخاند ئەمەریكایە كە بەلای بەرپرسانی باڵای ئێرانەوە شەیتانی گەورەیە. هەر لەیەكەم رۆژی رزگاركردنی عێراقەوە ئێران دەستی خستنە ناو كاروباری عێراقەوە، چ بەناردنی سیخوورو هەواڵگری بێت یا پاسدارویان بەناردنی پارەو چەك و جبەخانە یا بەڕێگا پێدانی تیرۆرستانی ئەفغانی بۆ هاتنە ناو عێراق یا بەدامەزراندنی رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی تا ژێراوژێر فیتنەو چالاكی سیاسی تووندڕەوانە لەعێراقدا هەڵگیرسێنن و میلیشیا چەكدارە خێڵایەتیەكانیش بۆ پەكخستنی كاری سیاسی لە وڵاتدا هانبدەن، ئەم زانیارییانە لەگیرفانی خۆمەوە دەرنەهاتوون بەڵكو لەو لێدوانە زۆرانەی بەرپرسانی بەغداو بەسراو شارەكانی تری عێراقەوە هاتوون، ئێستاش ئێران بەسەختی بۆردومانی ناوچە ئارامەكانی كوردستان دەكات بەبیانووی ئەوەی ئۆپۆزسیۆنێكی كوردی دژ بەئێران لەو ناوچە شاخاوییانەدا خۆیان حەشارداوە، لە رۆژانی رابردوودا هێزەكانی ئەمەریكا ناراستەوخۆ میلیشیا چەكدارە خێڵایەتییەكانیان زیندوو كردەوە تا فشار بخەنە سەر هێزە سیاسییەكان و حكومەتیان پێ دامەزرێنن بەو ئاراستەیەی خزمەت بەبەرژەوەندی ئەمەریكا بكات.
باڵێۆزی ئێران رەفتاری ئسوڵییەتی دیپلۆماسی تێپەڕاندووە، مافێكی ئاسایی حكومەتی ئێرانە دانوستاندن لەگەڵ حكومەتی عێراق بكات بۆ هەركارێك بیانەوێت بەڵام مافی سەرۆكی دیپلۆماتكارانی ئێرانی نییە دەست بۆ مافەكانی گەلی عێراق ببات و حكومەتی عێراق بخاتە بوارێكی شەرمەزارییەوە، پێویستە لەسەر عێراق داوا لە ئێران بكات باڵیۆزێكی شارەزا لە بنەچەكانی دیپلۆماسییەتدا دابنێت نەك باڵێۆزێك فڕی بەسەر دیپلۆماسییەتەوە نەبێت.
4- حكومەتی بەڕێكردنی كارو خزمەتگوزاری گشتی بۆ گەل
ئێمە لەبەردەم حاڵەتێكی ناوازەداین لەعێراقدا، لەدوای تێپەڕبوونی حەوت ساڵ و نیوی روخانی رژێمی فاشی عێراق، تا ئێستا خەڵك رووبەڕووی ناڕێكی و نادادوەری لەپێشكەشكردنی خزمەتگوزارییە سەرەكییەكانی وەك ئاوو كارەبا دەبنەوە، شارەكانی عێراق بوونەتە زبڵخانەو بەهۆیەوە چەندین نەخۆشی تەشەنەی كردووە پلەی گەرما 50 پلەی تێپەراندووەو مێش و ئەسپێ و كێچ و پیسایەتی بەشێوەیەكی ترسناك باڵیان بەسەر ئاسمانی عێراقدا گرتووە لەناوەندو باشووری عێراقدا شەوانی تاریك و رۆژانی بێكارەبا باری شانی خەڵكی قورسكردووە، ئەمە وای لەخەڵكی كردووە ڕوو لەدەرەوەی عێراق بكەن، یان بڕۆنە هەرێمی كوردستان كە ئاسایش و ئارامی تێدا بەرقەرارەو كارەباو ئاوو خزمەتگوزاری و تەندروستی فەراهەم بووە وێرای سروشتی جوانی كوردستان .
بە تێپەڕینی حەوت ساڵ هەر سێ حكومەتە یەك لە دوایەكەكەی عێراق لە بەغدا تائێستاش نایانتوانیوە وێستگەو تۆڕی بەرفراوانی وزەی كارەبا دامەزرێنن، حكومەت ناتوانێت بەشێوەی گونجاو ئاو بۆ هاووڵاتییان بگەیەنێت، ناتوانێت زبڵی كەڵەكەبووی سەرشەقامەكان لابەرێت، ناتوانێت ئەو ژمارە زۆرەی بێكاران بخاتە سەر كار، وێڕای كەڵەكەبوونیان بەسەر دامودەزگاكانی دەوڵەتەوە كە بێكاری رووپۆشراون بوونەتە بەربەست لەبەردەم راپەراندنی مامەڵەی كاروباری خەڵك، خەڵك لەو بڕوایەدان هەموو ئەم كارە بنبەستبووانە بەهۆی گەندەڵییەوەیە بەرپرسانیش وا دەڵێن، كارگەیشتۆتە ئەوەی سەرۆكی دەستەی نەزاهە لەناسرییە بەهۆی دەستێوەردانی سیاسییەكانەوە لەكارەكانیان بەدوای گەندەڵكارە گەورەكاندا نەچن بۆیە دەستەی نەزاهەش لە كارەكانیدا، لەبەرامبەر گەندەڵیدا شكستی هێناوە، هەمووان بێدەنگیان هەڵبژاردووە هەروەها مافیاكانی تاوانی رێكخراو لەلایەن هێزە باڵاكانی دامودەزگای پۆلیس و ئاسایش هاوكاری دەكرێت، بەكورتی باری ئێستای عێراق بەمشێوەیەی ئێستای كە سیاسییەكان لەبەغدا لەسەر ململانێ و دەستگرتن بەكورسییەكانییانەوە بەردەوامن مژدە بەخش نییەو هیچ دەروازەیەك نەدۆزراوەتەوە بۆ دامەزراندنی حكومەت، هەربۆیە ڕێگا تەخت بووە تا گرووپە تیرۆریستیەكان و میلیشیا چەكدارەكان زۆرترین زیان بەكۆمەڵگا بگەیەنن و كاری سیاسیش پەك بخەن و وڵات بەرەو جەنگێكی خێڵایەتی وا ببەن كە تەڕو وشكی تێدا بسووتێت.