دیارە ڕفاندن، ئازارو ئەشكەنجەدان و دواتر كوشتنی كاكە سەردەشت و فڕێدانی لە شارێكی دی، تاوانێكی (مركب) و قێزەون و لێسەندنەوەیەكی ناشەرعیی مافێكی بنچینەیی هەر مرۆڤێكە كە ئەویش مافی ژیانە. ئەم تاوانە، لەبەر قێزەونیەكەی، خەم و پەژارەیەكی زۆری لەناو خەڵكی سەرانسەری كوردستاندا نایەوەو بەشێوازی جیا-جیا هاتنە وەڵام. دیارە كارێكی ئێكجار راستە، كە هاوخەمی و هاوسۆزی لەگەڵ كەسوكاری كاكە سەردەشت نواندرا، بۆ ئەوەی متمانەی ئەو خێزانە بەو كۆمەڵ و دەوروبەرەی خۆی بێتەوە كە تیایدا دەژین. مسۆگەر، ئەو متمانەیە ئەو دەمە بە تەواوی جێگەی خۆی دەگرێت كە "بكەرانی تاوانەكە ئاشكراكران و گیران و درانە دادگە".
دیارە خەڵك هەقی خۆیەتی لەسەر ئازادییە فەردی و دەستەجەمعیەكانی خۆیان، بەشێوازی مەدەنی و ئاشتیخوازانە و قانونیانە كە دەستووری وڵات رێگەی پێداوە، بكەنەوە. لەبەرانبەریشدا، هەم سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان، هەم حكومەت و هەم لایەنی تری پێوەندیدار هاوخەمی و بەپەرۆشی خۆیان دەرببڕن و لیژنەی تایبەت بۆ بەدواداچوون و لێكۆڵینەوە دابمەزرێنن و لە پەرلەمانیشدا، بەشێكی كارنامەی كۆبوونەوەی 12ی مانگ بۆ قسەكردن لەسەر ئەو تاوانە ویژدانهەژێنە تەرخان بكرێ و لیژنەی هەمیشەیی تایبەت بەكاروباری ناوخۆو ئاسایش، بەوردی بەدوای ئەو رووداوەی هەولێرو رووداوەكانی تری سلێمانی بكەوێت.
تا ئێستا، بكەری ئەو تاوانە دیار نییە. هەموو مرۆڤێكی خەمخۆر و بەپەرۆشی ئەم كوردستانە، چاوی لەوەیە رۆژێك زووتر ئەنجامدەرانی ئەو تاوانە بدۆزرێنەوەو بدرێنە دادگا. ئێستا، ئەو لیژنەیەو دەزگا پێوەنددارەكان كەوتوونەتە بن فشارێكی زۆرەوەو دەبێ زوو یان درەنگ وەڵامێك بدەنەوە، چونكە بەشێكی زۆری بەرپرسیارێتیی تەناهی كۆمەڵایەتی دەكەوێتە ئەستۆی ئەوانەوە. بەڵام هەر یەكێك كە زانیاریی پشتراستكراوەوەی پێیە، پێویستە هاوكاری ئەو لیژنەیە بكات، چونكە لە سیاسەتی جیناییدا، هاووڵاتی وەكو هۆكارێكی پۆزەتیڤ سەیر دەكرێ كە لێرەدا نامەوێ لەو ئاماژە خێرایە زیاتری لەسەری بڕۆم.
ئەركی راگەیاندن چییە؟
وەزیفەی میدیا ئەوەیە سەبارەت بەو تاوانەو هەر رووداوێكی تر، زانیاریی دروست و بابەتیی لە زمانی سەرچاوەی باوەڕپێكراوەوە بۆ خەڵك بگوازێتەوە، بەمەرجێ كاریگەریی نیگەتیڤی بۆ سەر لێكۆڵینەوەكان نەبێت. میدیا دەبێت خۆی لەوە بپارێزێت لەبری دادگا قەزاوەت بكات. نابێت خۆی لێ ببێتە قازی و بیبڕێنێتەوە، ئەوە ئەركی دەسەڵاتێكی سەربەخۆی ترە ئەویش، دەسەڵاتی دادوەرییە.
لەهەمانكاتدا، هەقە میدیا (حزبی بێت یان ئەهلی) ئەگەر میللەتەكەی خۆی خۆشدەوێ و دەیەوێت خزمەتی بكات، دەبێت بە زمانێك چیرۆكی رووداوەكان بگێڕێتەوە كە كاریگەریی چەوت بەسەر خانە (نسیج)ی كۆمەڵایەتیدا بەجێ نەهێڵێت و بێ متمانەیی بە بنەماكانی ژیانی كۆمەڵایەتی و بەتوانستی دەسەڵات و لایەنە پێوەنددارەكان لە پاراستنی هاووڵاتیاندا، بڵاونەكاتەوە. ئاخر، پاراستنی تەناهی و ئاشتی كۆمەڵایەتی و رەوشی گشتیی وڵات، كە تەناهی و سەقامگیری و بووژانەوەو .. دەگرێتەوە، یەكێكە لە ئەركەكانی میدیا. لەكاتی رووداوە دڵتەزێنەكاندا، بەنموونە تاوانی كوشتنی كاكە سەردەشت، دەبێت میدیا زۆر بە وریاییەوە مانشێت و چیرۆكەكەی بگێڕێتەوەو خۆی لە وروژاندن و دنەدان و تۆمەتبەخشینەوەی بێ بنەما بەدوور بگرێ، بەتایبەتی كە هێشتا بكەری تاوانەكە نەگیراوە، یان نەزانراوە بكەرەكە كێیە، تا میدیا نەبێتە مایەی ئەوەی كە كەس متمانەی بەكەس نەمێنێ و تەنانەت ژیانی ئابووریی وڵاتیش تووشی بچێتەوە یەك. ئەوە هەم لەگەڵ قانوونی رێكخستنی كاری رۆژنامەگەری و هەم لەگەڵ ئیتیكی رۆژنامەگەریدا ناگونجێت و پێچەوانەیە. بەشێكی میدیای كوردی لەو تاقیكردنەوەیە سەرنەكەوت. نابێت بەپەرۆشبوونمان بۆ دەركەوتنی راستییەكان و هاوخەمی نیشاندان، رووەكەی تر كە پاراستنی رەوشی گشتییە هەوڵ بۆ شیرازەترازانی بدرێ.
پێم وانییە كەسێك كە شارەزای گەمەی دیموكراسی و بنەماكانی بێت، بكارێت بڵێت ئەم دەسەڵاتەی لەسەركارە و بەرپرسە لە هەرێمی كوردستاندا، دەسەڵاتێكی نیشتمانیی و شەرعی نییە. چونكە شەرعیبوونەكەی لەئەنجامی هەڵبژاردنێكی گشتییەوەیەو خەڵكی متمانەی خۆی پێداوەو هەر ئەویش دەكارێ موحاسەبەی بكات. واتە وەك هەر دەسەڵاتێكی نیشتمانی خۆی لەبەرانبەر خەڵكدا بەبەرپرسیار دەزانێت. پێ لە كەموكوڕی و تەنانەت ئەگەر كەمتەرخەمییەكیشی بووبێت، دەنێت. بەڵام چ رەوای هەقە، رووداوێكی دڵتەزێن بكرێتە دەسكەلایەكی سیاسی بۆ ناوزڕاندن و بۆ بێ هەیبەتكردنی ئەو دەسەڵاتە، یان تاوانباركردنی پارتی. ئەوە گریمان دەسەڵات بێ هەیبەت كراو رووخا، ئەرێ كێ جێگەی ئەم دەسەڵاتە دەگرێتەوە؟ ئەی شەرعیەتی سیاسی چی لێدێ!
كاری میدیای سەر ڕاست لەباری وادا ئەوەیە خەڵكی بەتایبەتی گەنجان وا ئاراستە بكات كە لەسەر نەزم و چالاكیی مەدەنی و قانوونی، دوور لە هەر توندوتیژی و پەرچەكردارێكی سۆزەكی، رابهێنێت. ناكرێ لە خۆمان بپرسین، ئەرێ لەو چەند رۆژەدا ئەوەمان كرد! ئەرێ ئەگەر میدیا و غەیری میدیا كارێك بكەن، متمانەی خەڵك بە پۆلیس، بە ئاسایش، بە پێشمەرگە، بە دادگا، بە پارتی و بە حزبەكانی تر، بە سەرۆكی هەڵبژێردراوی كوردستان كەمبێتەوەو شك و گومان و دڕدۆنگی جێگەی بگرتەوە، هاووڵاتی كوردستان قازانجی لێدەكات؟ ئایا چ رەوشێكی بێ سەروبەر دێتەئاراوە لەكاتێكدا كە هێشتا زۆر كێشەو دۆزی گرنگ و چارەنووسسازمان هەن بە هەڵواسراوی ماونەتەوە....
كەواتە ئێمە، هەقمانە دووجار نیگەران بین جارێ بۆ كاكە سەردەشتی جوانەمەرگ و جارێكی تریش بۆ باری گشتیی كوردستان كە ناحەزان لە ناوچەكەدا لێی پڕبوون.