ژ رۆژا مرۆڤ ل سەر گۆیا زەمینێ پەیدا بووین و هەتا ئەڤرۆ، چ جاران نە هەمیان ب زمانەكی ئاخفتینە، نە ل سەر دینەكی بووینە و نە ژی نەتەوەیەك بووینە. نەتەنێ ئەڤە بەلكو د هەمی دیرۆكا مرۆڤاتیێ دا دو مرۆڤ ژی وەكی ئێك نەبووینە. ژ ڤێ وێڤەتر ئالیێ راستێ یێ هەمان مرۆڤ ژی نە وەك ئالیێ وی یێ چەپێ یە. ل بەرامبەر ڤێ دیاردەیا گەلەك ئاسایی و سرۆشتی هەر دەم هەلوێستەكێ پاشڤەرۆ و دژی سرۆشتێ مرۆڤاتیێ ئەڤ پڕرەنگی یە ب گەف زانییە و هەردەم هەول دایە كو دویماهیێ ب ڤێ دیاردەیێ بینیت و ژ بۆ ڤێ ئارمانجێ دڕەندەترین مێتۆد ب كار ئیناینە ژ چەوساندن و سەركوتكرنێ هەتا جینۆسایدێ و ب سەدان ملیۆن مرۆڤ بووینە قوربانی و دیرۆكا مرۆڤاتیێ ب خوینێ سۆر بوویە.
هەر خودانێن ڤی هەلوێستی ژ لایەكێ دی ڤە هەول داینە گرۆپێن نە وەك خۆ ببهوژینن و وەك خۆ لێ بكەن.
دەولەتا ئوسمانی ل سالا 1915 جینوسایدا ئەرمەنان راكر. كۆمارا تركیایێ ژی هەر ل سەر وێ شۆپێ هەول دایە و هێشتا ددەت نەتەوەیا كورد ببهوژینیت و بكەتە ترك.
هەلویستێ پێشڤەرۆ و مرۆڤدۆست ڤێ پڕرەنگیێ ب دەولەمەندیەكا كولتووری دزانیت و رێ ددەت هەمی كولیلك ل باغێ وان ببشكڤن و ب راستی ژی وەلاتێن وان باخچەیێن رەنگینن و مرۆڤێن وان ژی ب زمان، دین و بیروباوەرێن جودا، جودا شاد و سەرفەرازن.
كەواتە ئارێشە نە د هندێ دا یە كو د سنۆرێن وەلاتەكی دا پتر ژ نەتەوەیەكێ یان ئایینەكی بژین بەلكو ئارێشە د سەرەدەریكرنێ دا یە.
مخابن ل جیهانا مە و ب تایبەتی ل وێ دەڤەرا دبێژنێ: "جیهانا سێیەم" هێشتا ئەو دیتنا پاشڤەرۆ یا زالە و پێكۆلێن وێ د بەردەوامن كو سرۆشتی بگوهوڕن و بەرێ رۆژێ وەرگێڕن و د ڤێ رێ دا كرێتترین تاوانێن دژی مرۆڤاتیێ ئەنجام ددەن.
لێ ل هەمبەر وان ژی خەبات بەردەوامە و سەركەفتن دێ بۆ پڕرەنگیا مرۆڤاتیێ هێـتە تۆماركرن هەر چەندە هێشتا ڤێ سەركەفتنێ گەلەك قوربانی دڤێت تاكو ئەم جیهانەكێ ئاڤا كەین تێدا هەر مرۆڤەك رێزێ ل مرۆڤێ دی بگریت و د نەوەكئێكیا بەرامبەرێ خۆ دا هەست ب هەبوون و تایبەتمەندیا خۆ بكەت.
ب كەتنا رژێما خوینڕێژا سەددامی، ئێك ژ رەشترین رووپەلێن دیرۆكا مرۆڤاتیا هەڤچەرخ هاتە لادان و مللەتێن عێراقێ و پێ را هەمی ئاشتیخواز و ئازادیخواز و دیموكراتێن جیهانێ چاڤەرێی عێراقەكا تێر و تەنا، ئازاد و ئاڤا دكرن. لێ دیار بوو كو ئەو زێدە د گەشبینبوون و قوناغەكا نوی یا شەڕەكێ كرێت ژ نوو دەست پێ كر و د ڤی شەڕی دا تاوانێن وەسا رویدان و د بەردەوامن كو ب راستی وژدانا هەمی مرۆڤاتیێ هەژاند و د هەژینیت.
مە هەمیا دیت چەوا د داویا سەدسالا بۆری دا، كەلهێن دكتاتۆریێ ئێك ل دویڤ یا دی هەرفتن و د كێمتر ژ سالەكێ دا ئەو وەلات بەر ب دیموكراسیێ چوون و ئەڤرۆكە هندەك ژ وان وەك، پۆلۆنیا، چیك، هنگاریا و گەلەكێن دی، نموونەێن دیموكراسیەكا سەركەفتینە و یێن مایی ژی د كەشوبایەكێ ئارام و هێمن دا گاڤێن فرەه بەر ب دیموكراسیێ دهاڤێژن.
عێراق، ئەو وەلاتێ ئەم تێدا دژین ژ دكتاتۆریەكا پڕهۆڤانە رزگار بوو و د ڤێ رێ دا بێ هژمارا قوربانی دان، لێ هێشتا گەلەكا دوورە ژ وەلاتەكێ ئارام و هێمن. گاڤ بەر ب دیموكراسیێ هاتینە هاڤێتن و ئەم دشێین بێژین كو ئەڤ ئازادی و دیموكراسیا ل عێراقێ هەی ل چ وەلاتێن رۆژهەلاتا ناڤین نینە. لێ د هەمان دەم دا چ وەلات هندی عێراقێ بمەترسی نینن بۆ ژیانێ و هەر هەڤوەلاتیەكێ وێ رۆژێ بیست و چوار سەعەتان د گەفا كوشتن و مرنێ دایە، هەر ژ زارۆكەكێ ئێك رۆژی هەتا پیرەكێ سەدسالی.
ئەڤ رەوشا عێراق تێدا دژیت ب راستی رەوشەكا كێمپەیدا یە ل هەمی جیهانێ. گەلۆ ئەڤە قەدەرا وێ یە؟ سزایەكێ ئیلاهی یە؟ یان ژی ئەگەرێن دی هەنە؟.
ئەگەر ئەم بەرێ خۆ بدەینە نەخشەیا جیهانێ و دەولەتێن ل سەر ئاڤا بووینە، دێ بینین كو یان نەتەوەیەكێ دەولەتا خۆ چێكرییە وەك چەوا فرەنسیان فرەنسا ئاڤا كرییە، ئەلمانان ئەلمانیا دروست كرییە، یان ژی دەولەتەكێ نەتەوەیەك دروست كرییە وەك چەوا سویسرا نەتەوەیا سویسری ژ چار نەتەوەیان چێكرییە كو هەر چار نەتەوە ب زمانێن جودا، جودا شانازیێ ب سویسریبوونا خۆ دكەن.
گەلۆ عێراق ژ كێژا نە؟
دەولەتا عێراقێ، نە نەتەوەیەكێ ئەو دروست كرییە، نە ئەو ژی شیایە نەتەوەیەكێ دروست بكەت.
د سەر هندێ را هەمی هێزێن سیاسی یێن وێ چاڤێن خۆ ل ڤێ راستیێ دادپۆشن و ب زمان هەمی عێراقیێن عەیار بیست و چوارن و ب دل هەر ئێك كوڕێ بابێ خۆ یە و ژ پێكهاتا خۆ یا ئێتنی یان دینی یان مەزهەبی پێڤەتر هەر ئێكێ دی ب گەف ل سەر هەبوون و مانا خۆ دبینیت.
دەولەتا عێراقێ ب سنۆرێن خۆ یێن نوكە ڤە ژلایێ كولونیالزما ئنگلیزی ڤە هاتییە دروست كرن. ڤێ دەولەتێ ژی هێشتا نەشیایە نەتەوەیەكێ ب ناڤێ عێراقی دروست بكەت. بلا ئەم د راستگۆ بین دگەل خۆ و دان ب ڤێ راستیێ دانین دا كو بشێین چارەسەریەكێ ژێ را ببینین ئەگەر مە ب راستی دڤێت ئەم هەمی ب تەناهی و ئازادی ل ڤی وەلاتی بژین و ئەم هەمی د یەكسان بین د ئەرك و مافێن خۆ دا.
تشتەكێ گەلەك بالكێش ژ بۆ من ئەوە كو هەر عێراقیەكێ مایكرۆفۆن دچیتە بەر دەڤی وەسا د ئاخڤیت كو رۆژەكا ب تەنێ ژی ئارێشەیەك د ناڤبەرا پێكهاتێن ڤی وەلاتی دا نەبوویە و نە ژی هەیە و هەر هەمی هەڤوەلاتیێن وی برایێن دایبابینە. لێ پشتی چركەیەكێ ژ نەمانا مایكرۆفۆنێ ل بەر دەڤی ڤەدگەریتە ئینتیمائا خۆ یا ئێتنی یان دینی یان مەزهەبی و هەمی پێكهاتێن دی ب گەف ل سەر هەبوون و مانا خۆ دزانیت و ئامادە یە دەستێ خۆ بكەتە د دەستێ شەیتانی دا دژی وی كەسێ بەری چركەیەكێ دگۆتێ: "برایی منە".
ئەم هەمی گازندا دكەین كو هێزێن بیانی دەستێ، خۆ كرینە د ناڤ كاروبارێن مە یێن ناڤخۆیی دا و هەر ئەون ناهێلن عێراق تەنا ببیت. ئەڤە ژی ب راستی لایەكێ راستیێ یە. لێ لایێ دی ئەوە كێ رێ خۆش كرییە ئەو دەستێ بیانی بێتە ناڤ مە؟ بۆچی ئەو دەست درێژی سویسرا، سوێد، فنلەندا.. نابیت؟
ئەڤە پتر ژ دو هەیڤانە د سەر هەلبژارتنان را دەرباس بووی و هێشتا ئەمێ دەنگان دهەژمێرینەڤە. هێشتا جەدەلا مە یا بەردەوامە كا دەستوور چ دبێژیت بەرامبەر پێكئینانا حكومەتێ.
لیستا "العراقیە" دبێژت: مە ژ هەمی لیستێن دی پتر كورسی ب دەست ڤە ئیناینە و پێكئینانا حكومەتێ ب تەنێ مافێ مەیە و ئەو باش ژی دزانن ژ بۆ كو ئەو حكومەت ژ پرۆژە دەرباسی راستیێ ببیت پێدڤی ب 51% ژ دەنگێن ئەندامێن پەرلەمانی یە و وان ئەڤ دەنگە نینن.
هەر دو لیستێن دەولەتا قانوونێ و هەڤبەندا نیشتیمانی ب هاریكاریەكا بچویك دشێن 51% ژ دەنگان د ناڤ پەرلەمانی دا بینن لێ ئەو ژی باش دزانن كو ئەو حكومەتا ئەڤ هەر دو لیستە پێك بینن ب تەنا سەرێ خۆ نەشێن حوكمی ل عێراقێ هەمیێ بكەت.
كەواتە دیتن و بۆچوونێن هەر دو ئالیان د هەمان دەم دا گەلەك نێزیك و گەلەك دووری ئێكن.
د ئەنجام دا پێكئینانا حكومەتێ ژی د هەمان دەم دا گەلەك هێسان و گەلەك زەحمەتە ژی. ئەم هەمی دزانین ئەركێن هێسان ب ساناهی و ئەركێن سەخت ژی ب سەختی دهێنە كرن. لێ ئەركێن د هەمان دەم دا گەلەك هێسان و سەخت د كارن گەلەك زوو ژی و گەلەك درەنگ ژی بێنە كرن.
ئەز دزانم ب هەر ئاوایەكی بیت. زوو یان درەنگ دێ حكومەتەك ل عێراقێ ئاڤا بیت. ئەڤ حكومەتە ژی مە بڤێت نەڤێت دێ یا فرەئالی بیت و ب كێماسی هەر چوار لیستێن سەركەفتی: العراقیە، دەولەتا قانوون و هەڤبەندا نیشتیمانی و هەڤبەندا لیستێن كوردستانی دێ پشكدار بن. پرس ئەوە هەر ئێك ب چ رێژە دێ پشكدار بیت و هەر ئێكی چەند و كیژ پۆست دێ ب بەر كەڤن.
لێ ئەڤ حكومەتە دێ یا كێ بیت؟
ئەڤ حكومەتە دی یا هەمیا بیت و یا كەسێ نابیت. ئانكو هەر هێزەكا پشكدار د حكومەتێ دا، دێ د هەمان دەم دا حكومەت ژی بیت و ئوپوزسیۆن ژی بیت. دێ حكومەت بیت د وان پۆستان دا یێن ب بەر كەتین لێ دێ ئوپوزسیۆن بیت ل بەرامبەر وان پۆستان یێن ب بەر هێزێن دی كەفتین و خودێ هاریكارێ وی وەلاتی و وی مللەتی بیت یێ حكومەتەكا هۆسا وی ب رێ ڤە ببەت. ئەڤ حكومەتە ب كەڤالەكێ سوریالی ڤە دچیت. كەڤالەكێ سریالی د هونەرێ شێوەكاریێ دا دشێت گەلەكێ جوان بیت و خۆشیەكا رۆحی یا مەزن بدەتە بینەرێ خۆ. لێ حكومەتەكا سوریالی ب تەنێ دشێت ئەو وەلاتێ ب رێ ڤە دبەت كاڤل وێران بكەت و وەكی كورد دبێژن: "ئەگەر مە پەز نەدیتبیت ل رێزێ، مە پشكل دیتینە ل پرێزێ".