ئەوەی لە عێراق روودەدات، بەتایبەتی نێوان حكومەتی فیدڕاڵ و حكومەتی هەرێمی كوردستان، شتێكی رێكەوت نییە، بەڵكو بەرهەمی پلانێكی ستراتیژی وردە.
ئەو پلانە لە رابردوو ئێستا چەند لایەنێكی ناوخۆو ئەقلیمی و نێودەوڵەتی لە پشتە كە هەر یەكێكیان بەپێی بەرژەوەندی و ئەجێندای خۆی دەجوڵێتەوە كە كەس ناتوانی پشتگوێیان بخات.
راستە ئەو لایەنانە لە نێو لاگیر و دژ دابەش بووینە، بەڵام هەر یەكێكیان بەو ئاراستەیە كار دەكات كە خزمەت بە دیدەكەی بگەیەنێ.
هەتا چاودێرانی سیاسی وایان دەزانی كە ئەو مەسەلەیە تەنیا بۆ یەكلاكردنەوەی حیساباتە و بە كشانەوەی یەكێكیان گەمەكە كۆتایی پێ دێ، بەڵام ئێستا هەر ئەو چاودێرانە پێیان وایە گشت مەسەلەكە جیاوازبوو لەوەی پێشوو، ململانێیەكەش هیچ كاتێك لەسەر گۆڕەپانی عێراق بۆ پاكتاوی كۆن و نوێ نەبووە، بەڵكو لە زۆربەی قۆناخەكانیدا جولەیەكی توند بووە بۆ دابەشكردنی دەسەڵات و بەدەستهێنانی دەستكەوتی سیاسی و ئابووری و هەوڵی لایەنێك بووە بۆ ئەوەی دەسەڵاتەكە بە تاكڕەوی بەڕێوەببات و لایەنەكانی دیكە خۆیان بە شەریكی دەزانن پشتگوێ بخات.
ورووژاندنی هەندێ تەنگژە یان بەرزكردنەوەی ئاستی ململانێیەكە هیچ كاتێك بۆ ئەوە نەبووە نیكایە بە بەرامبەر بكرێ، بەڵكو لە زۆربەی بارەكاندا هۆیەك بووە بۆ ئەنجامدانی مەسەلەیەكی تر یان وەدەستهێنانی دەستكەوت بەبێ ئەوەی ئەوانی تر هەستی پێ بكەن، ئەم بارە شتێكی نامۆ نییە بۆ هەندێ لایەن كە بە درێژایی خەت هەر خەریكی پیلانگێڕی بووینە و ئەو پیلانگێڕییەش بەشێكە لە مێژووی ئەو لایەنانە كە دەبێ لایەنی بەرامبەر حیسابێكی وردی بۆ بكات.
یان دەبێ یاریزانێكی موحتەریف بی و بتوانی چۆن سەركەوتن وەدەست بێنی یانیش ببیتە ئالەتێك لە دەست ئەو لایەنانە و بە تەواوی گوێڕایەلیان بیت، وەك ئەوەی كە ئێران و وڵاتانی تری دراوسێ دەیانەوێ، هەموومان دەزانین ئێران بوونێكی چڕی هەیە لە عێراقدا، بەتایبەتی لە رووی ئەمنی و عەسكەریدا، ئەمە بێجگە لە رووی ئابووری و بازرگانی و كۆمەڵایەتی و ئایینیەوە، پێشتر و ئێستا بە هەر شێوەیەك بێ دەستی لە كاروباری ناوخۆی عێراق تێكەڵە، جا ئەو دەست تێكەڵیە بە شێوەیەكی راستەوخۆ بێت یان لە رێی نێوانبەرەكانیەوە كە سەر بە ئێرانن، جا ئەوانە عێراقی بن یان غەیرە عێراقی ، یانیش بەهۆی تۆڕ و دەستە و دامەزراوی ئایینی كە گشت شیعەكانی ناوچەكە بەیەك گرێ دەدەن و هەروا بەهۆی رێكخراوە چەكدارییەكان و نیمچە سەربازییەكان و میلیشیاتی ئێرانی و عێراق وەك پاسیج و پاسداران و بەدر و سوپای مەهدی و حزبوڵڵای عێراقی.
لێرەدا دەكرێ بڵێین كاریگەری ئێران لەسەر رووداوەكانی ئایندەی عێراق لە كاریگەری ئەمەریكا زیاترە و لەهەندێ باردا وا هەست دەكرێ كە ئەگەر ئەمەریكا خێرا و بەهاوكاری هەندێ لایەنی عێراقی، بەتایبەتی كورد، نەجوڵێتەوە و رادەیەك بۆ ئەو پێشڤەچوونەی ئێران دانەنێ، ئەوا دوا رۆژی بوونی لەوناوچەیەدا دەكەوێتە مەترسییەوە.
ئێران، عێراق بە گۆڕەپانی شەڕ و قوڵایی ستراتیژی دادەنێ لەو ململانێ مەیدانییەی كە لەگەڵ ئەمەریكادا هەیەتی، واتە عێراق تەنیا گۆڕەپانە كە تیایدا ئێران دەتوانێ ململانێی ئەمەریكا بكات، ئەویش بەهۆی پەیوەندییە مێژوویی و باوەڕ و مەزهەبییەكانیان لە دیدێكی جیۆ- سیاسییدا.
هەر لە شۆڕشی ئیسلامییەوە، ئێران لە هەوڵی ئەوەدایە دەست بەسەر ناوچەی كەنداودا بگرێ، ئەویش لە رێی كلیلە عێراقییەكە و تەنیا بەربەستیش لە بەردەم هێنانە دی ویستە ئەقلیمییەكانی بوونی هێزی ئەمەریكایە لە عێراق ، ئێران بەو شێوەیە سەیری ئەو مەسەلەیە دەكات كە هەڕەشەیەكی راستەوخۆیە بۆ خاكی ئێران و لەوانەیە گورزێكی كتوپڕی پێ بكەوێ لەمەودایەكی دیاردا.
لەم سیاقەدا دەتوانین كاریگەری فایلی ئەتۆمی ئێران بخوێنینەوە و ئەو مەترسیانە دەست نیشان بكەین كە لەوانەیە وا لە واشنتۆن بكەن كارێكی سەربازی دژ بە تاران ئەنجام بدات، چونكە لە بەردەم ئێراندا هیچ بژاردەیەكی ئەوتۆ نییە و سەرۆكی سوریاش بەشار ئەلئەسەد لە دوا سەردانیدا بۆ تاران هۆشداری ئەوروپا- ئەمەریكای رادەستی بەرپرسانی ئێرانی كردبوو كە یان دەبێ رازی بێ بە سەبەتە هاندەرەكەی نێو دەوڵەتی یانیش بەرگەی ئەو كارەی خۆی بگرێ.
بە تەئكیدەوە ئێران بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەو وەزعە ئیستغلالی هەندێ شت بۆ خۆی دەكات:
1- كەموكوڕییەكانی ئەمەریكا لە عێراق
2- مژولی هێزەكانی ئەمەریكا بە یاخیبووە ناوخۆییەكان.
3- هەڤڕكییەكانی رێكخراوی قاعیدە
كە ئەمانە گشتیان ئەگەری هێرشكردنە سەر ئێران كەمتر دەكەنەوە، بەمەیش ئێران دەتوانێ كات و شوێنی رووبەرووبوونەوەكەی لەگەڵ ئەمەریكا دیاری بكات و بە دووریش نازانرێ كە هەر خۆی ئەمەریكا و ئیسرائیل بوروژێنێ و هانیان بدات بۆ ئەوەی هێرشی بكەنە سەر، بۆ ئەوەی تووشی زەلكاوێكی وایان بكات كە نەتوانن لێی دەرچن و بەمەیش دەتوانێ كاریگەری زیاتری هەبێ لەسەر رووداوەكانی عێراقدا بەشێوەیەك كە خزمەت بەستراتیژییەتە باڵاكەی بكات.
ئێران وا سەیری كورد دەكات كە هاوپەیمانی ئەمەریكایە و لە هەندێ شوێن بەربەستە لەبەردەم بەجێهێنانی ئەو ستراتیژییەتەی، بۆیە ماوەیەكە دەستی كردووە بە پلانێكی خێرا بۆ ئەوەی ئەو بەربەستە لاواز بكات و رێنوێنی خۆیشی داوە بە لایەنەكانی خۆی كە هەر جارێ كێشەیەكیان بۆ دروست بكەن، بەشێوەیەك كە نەتوانن سەری خۆیان بەرز بكەنەوە، وەك ئەوەی كە لەگەڵ بەرەی تەوافوقدا كرا، واتە هەمیشە لە ژێر رەحمەتی لایەنە عێراقییەكەی خۆی بێ كە مالیكی سەرۆكایەتی دەكات.
ئێران پێی وایە كورد توانای روخاندنی حكومەتیان نییە، ئەویشی بەهۆی بوونی تەوافوق لەگەڵ مالیكیدا هەروا بەهۆی نەبوونی هاوپەیمانێكی بەهێز لەگەڵ هاوپەیمانی كوردستانیدا.
وروژاندنی مەسەلەی كەركووك و ماددەی 24 و هەروا خانەقین بەشێكن لە پیلانێكی گەورە كە ئێستا دژ بە كورد بەڕێوە دەچێ، خۆ مەسەلەی خانەقین هەر زۆر روونە و پلانێكی تارانە كە بەدەستی مالیكی جێبەجێ دەكرێ.
خانەقین هێزی چەكداری كوردی تێدایە و دەستیشی باڵایە و تەنسیقیشی لەگەڵ هێزە هاوپەیمانەكاندا هەیە، كە ئەم كارەش رێگرە لەبەردەم پلانە هەواڵگرییەكانی ئێران لە ناوەڕاستی عێراقدا، بۆیە هەر وەك مەسەلەی كەركووك ویستی هەڵایەكیش لە خانەقین دروست بكات و وابكات بەهۆی سوپای عێراقییەوە كە دارودەستەكەی مالیكی بەسەریدا زاڵە ئاسۆی كارە هەواڵگرییەكانی فراوانتر بكات.
وا دیارە مالیكی لەو پەڕی مەزاجدا بێ، بۆ نا؟ لە چوارمانگی رابردوو توانی بەسەر سوپای مەهدی زاڵ بێ و كۆنترۆڵی بەسرە و شاری سەدر و عمارە بكات و پاش ئەویش قایل نەبوو رێككەوتنە ئەمنییەكە لەگەڵ ئەمەریكا مۆر بكات كە سەرۆك بووش دەیویست لە كۆتایی مانگی تەمموزدا ئەنجامی بدات و لە چەند هەفتەی رابردووشدا رووبەڕووی كوردە هاوپەیمانەكانی بووەوە دەربارەی دوا رۆژی كەركووك و شاری خانەقین.
هەموومان دەزانین مالیكی زیادەڕۆیی دەكات سەبارەت بەهێزی مستەكەی، بەڵام بێ شك كە ئەمەیش هەقیقەتە و ناكرێ نكۆڵی لێ بكرێ دەوڵەتی عێراق بەهێزتر بووە، بەرامبەر بەلاوازی سوپای مەهدی و ئەمەریكیەكان و كورد بەبێ جیاوازی.
ئەمەریكییەكان واهەست دەكەن كە ئەو كابرایە زیادەڕۆیی دەكات بەمەودای قەوارەی سەركەوتنەكەی دژ بە سوپای مەهدی و گوایە سوپای عێراق ئەو سەركەوتنەی وەدەست هێناوە، بەڵام لە راستیدا ئەم سوپایەی مالیكی ئەدایەكەی زۆر خراپ بوو، تا ئەو كاتەی كە ئەمەریكییەكان فریای كەوتن.
سەرەڕای ئەم راستییە، هەڵوێستی ئێستای مالیكی بەهێزە، راستە پێویستی بە ئەمەریكایە، بەڵام ئەمەركیاش ناتوانی بەبێ ئەو شتێك بكات و توانای ئەوەشی نییە بیگۆڕێ وەك ئەوەی كە لەگەڵ جەعفەریدا كردی.
نووسەری بەریتانی باتریك كوكبێرن پێی وایە ئەو سەركەوتنەی مالیكی بەهۆی پاڵپشتی ئەمەریكییەكانەوە نەبوو، بەڵكو بەهۆی ئێرانەوە بوو كە توانی میلیشیاتی سوپای مەهدی سڕ بكاتەوە.
رووداوەكانی ئەم چەند مانگەی رابردوو سەلماندیان كە هاوپەیمانیەكەی مالیكی لەگەڵ تاران لە هاوپەیمانیەكەی لەگەڵ واشنتۆن زیاترە و لەماوەی دووساڵی رابردوودا توانی سوود لە مانۆڕەكانی دژ بە هێزەكانی ئەمەریكا و سەدرییەكان و هەتا سیاسەتكارە سوننەكان وەرگرێ و لە ئاخریشدا بە هەمووان پێبكەنی بە ئەمەریكییەكانیشەوە، بووش كە دیتی مالیكی دژ بە سیاسەتی سەربازیی ئەمەریكا دەجوڵێتەوە، خۆی لێ دوورخستنەوە و ویستی بیگۆڕی، بەڵام نەیتوانی و ئیتر گەڕایەوە سەر سیاسەتی هەڵسوكەوتكردن لەگەڵیدا، بەڵام ئەمجارە بە وریاییەوە.
مالیكی سەرۆك بووش بە مردوو حیساب دەكات و پێی وایە كە كۆتایی بەسەردەمەكەی هاتووە، بۆیە بە دوای بیرۆكەكەی ئۆباما كەوتووە دەربارەی كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لە عێراق و پێشی وایە ئۆباما سەرۆكی داهاتووی ئەمەریكایە.
بەپێی زانیارییەكی ورد تا ئێستا حكومەتی عێراق بەسەرۆكایەتی مالیكی خەریكی خۆئامادەكردنە بۆ رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا وەك ئەوەی كە لەگەڵ سوپای مەهدی كردی.
شیكارە سیاسییەكان پێیان وایە ئەگەر مالیكی لەو هەوڵەی خۆی سەركەوێ حەتمەن لە هەڵوەشاندنەوەی میلیشیاتی سوننەش سەردەكەوێ، بەتایبەتی ئەگەر زانیمان ئێستا گروپە تایبەتییەكانی شیعە سەر بە ئێران لە بەغدا زۆر چالاكن، بەتایبەتی لە ناوچەی ئەعزەمیەی سوننەنشین.
ئەوەی جێی سەرنجە، لێدوانە دژ بەیەكەكانی حكومەتی عێراق و كوردە سەبارەت بە كێشەی خانەقین، لە كاتێكدا كورد دەڵێ گەیشتۆتە رێككەوتن لەگەڵ حكومەتی بەغدا، كەچی وتەبێژی حكومەت دەڵێ هێشتا رێككەوتن نەكراوە و مالیكیش داوای كۆبوونەوەیەكی ئەنجوومەنی سیاسی كردووە بۆ لێكۆڵینەوەی ئەو كێشەیە، كەواتە حكومەمەت بەتاكتیك دەجوڵێتەوە و دوا جولەشی ناردنی تیمێكی وردبوونەوە بوو بۆ خاڵی سنووری نێوان عێراق و توركیا كە كورد پێی وایە ئەم هەڵسوكەوتەی حكومەت مەبەستێكی سیاسی لە پشتەوەیە و دەیەوێ لە كاتی پێویستدا وەك فشار بۆسەر كورد بەكاری بێنێ، كورد مالیكی بەوە تۆمەتبار دەكەن كە درێژەپێدەری سیاسەتی رژێمی پێشووی عێراقە، واتە دەیەوێ حوكمی شمولی بگەڕێنێتەوە و وەك دیكتاتۆر هەڵسوكەوت بكات، كە ئەم تۆمەتەش لەلای رەوتی سەدر و نێوەندە سوننیەكان دووپات دەكرێتەوە و ئەمەریكییەكانیش لەم دواییەدا بەزەقی باسی لێوە دەكەن.
پرسیار ئەوەیە: تا كەی مالیكی بەو شێوەیە هەڵسوكەوت لەگەڵ كورد و سوننە و سەدرییەكان و ئەمەریكییەكان دەكات؟ ئایا ناكرێ ئەوانە پێكەوە كار بكەن بۆ رووخاندنی؟ ئەو نەرمییەی كە ئەو لایەنانە بەرامبەر بە مالیكی بەكار دێنن بە راستی بووەتە جێی پرسیار...!!