بەپێی لێدوان و قسەكانی هەردوو لایەنی ئەمەریكی و عێراقی بە دیار دەكەوێ ئەو رێككەوتنەی كە پێویستە بوونی هێزەكانی ئەمەریكا لە عێراق رێك بخات لەلایەن ئەمەریكییەكانەوە بەشێوەیەك راڤە دەكرێ كە پێچەوانەی راڤەكردنی عێراقییەكانە، گرنگترین خاڵی ناكۆكیش دەربارەی مانەوەی هێزەكانە بۆ ماوەیەكی نادیار یان دیار، واتە دەربارەی بە خشتەكردنی كشانەوەی لە خاكی عێراق یان بە خشتە نەكردنی.
بۆ نموونە كۆشكی سپی دەڵێ هیچ رێككەوتنێك دەربارەی كشانەوەی هێزەكانمان لە عێراق لە كۆتایی ساڵی 2011 لە ئارادا نییە، لە كاتێكدا حكومەتی عێراق دەڵێ رێككەوتنەكە بەندێكی تێدایە كە لە ساڵی 2011 دا دەبێ ئەمەریكا هەموو هێزەكانی خۆی بكشێنێتەوە.
هەر بەپێی قسەیەكی كۆشكی سپی ئەوانەی دانوستان دەكەن لە هەردوولا كۆتاییان بە ئەركەكەی خۆیان هێناوە و لە سەر ئەوە رێككەوتوون كە گشت یەكە شەڕكەرەكانی ئەمەریكا بەر لە مانگی حوزەیرانی 2009 لە شارەكان دەكشێنەوە، بەڵام ئەو هێزانەی كە لە دەرەوەی شارەكانن یان لە بنكەكانیانن، ئەوا ئەو رێككەوتنە نایانگرێتەوە.
لێدوانە دژ بە یەكەكانی كۆشكی سپی و حكومەتی عێراقی، ئەوە دەسەلمێنێ كە كۆشكی سپی دەیەوێ رێككەوتنێك بسەپێنێ كە حكومەتی عێراق پێی رازی نییە، یان دەیەوێ هەر پشتگوێی بخات.
عەلی دەباغ وتەبێژی حكومەتی عێراق رۆژی پێنچ شەممەی رابردوو رایگەیاند كە لە پرۆژەی رێككەوتنی واشنتۆن و بەغدا هیچ وادەیەكی دیاریكراو بۆ كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لە عێراق دانەنراوە، بەڵام بەغدا دەیەوێ لە كۆتایی ساڵی 2011 دا هێزە شەڕكەرەكانی ئەمەریكا لە عێراق بكشێنەوە و پاش سێ ساڵی دیكەش گشت هێزەكان عێراق بەجێ بهێڵین..!!
بەڵام دەباغ هەر زوو قسەكەی خۆی راستكردەوە و گوتی: ئەمە دیدی حكومەتی عێراقە، دەقێك نییە كە لەسەری رێككەوتبین!
لە بارێكدا ئەگەر عێراق لەگەڵ ئەمەریكییەكان بگاتە رێككەوتنێك ئەوا ئەو رێككەوتنە دەخرێتە بەردەم ئەنجوومەنی نوێنەران بۆ ئەوەی بەر لە بەرزكردنەوەی بۆ دەستەی سەرۆكایەتی كۆمار دەنگی لەسەر بدرێ، ئەمە لە كاتێكدا كۆشكی سپی ئەو جۆرە رێككەوتنە رەوانەی ئەنجوومەنی پیران ناكات نەوەكو رێگری لێ بكرێت بە هەنجەتی ئەوەی كە پێویستە ئیدارەی نوێی ئەمەریكا رەزامەندی لەسەر بدات.
بەپێی سەرچاوە عێراقییەكان تا ئێستا بڕیاری ئەوە نەدراوە كە ئەنجوومەنی سیاسی ئاسایشی نیشتمانی عێراق كە بەرزترین دەستەی سیاسییە لە وڵات و لەسەرۆكەكانی كۆمار و حكومەت و پەرلەمان و جێگرانیان و سەرۆكەكانی گەورەترین قەوارەی ناو ئەنجوومەنی نوێنەران پێك دێت، دانیشتنێك بكات بۆ لێكۆڵینەوە لە هەر شێوازێكی رێككەوتنی نێوان واشنتۆن و بەغدادا، پرسیار ئەوەیە: ئایا تەنیا كێشەی بە خشتەكردنی كشانەوە رێگرە لە بەردەم ئەنجامدانی ئەو رێككەوتنە؟ راستە كێشەیەكی دیكەش لە ئارادایە، بەتایبەتی ئەوەی پەیوەندی بە پارێزی هێزە ئەمەریكییەكانەوە هەیە، بەڵام ئەو كێشەیەش خەریكە چارەسەر بكرێ ئەویش بە پێدانی پارێزی بەهێزە ئەمەریكییەكان كاتێ بە پرۆسەی سەربازی هەڵدەستن یان كاتێ لە ناو سەربازگەكانی خۆیاندا دەبن، بەڵام لە باری تردا ئەوا رەوانەی لیژنەیەكی قەزائی عێراقی و ئەمەریكی هاوبەش دەكرێ بۆ ئەوەی دوا بڕیاری لەسەر بدرێ.
بەپێی زانیارییەكی ورد ئەوەی عێراق و مالیكی دڵ ساردكردبێ لە ئەنجامدانی ئەو رێككەوتنە پەیوەندی بە هەرێمی كوردستانەوە هەیە.
حكومەتی مالیكی دوو دڵە لە ئەنجامدانی رێككەوتنی ستراتیژی لەگەڵ ئەمەریكادا نەوەكو لەو رێككەوتنەدا ئاماژە بە باری كورد بدرێ، یانیش نەهێڵێ بەهیچ شێوەیەك ئەمەریكا بەشێكی هێزەكانی لە هەرێمی كوردستاندا بهێلێتەوە، مەبەستیش لەو بنكانەیە كە ئەمەریكا نیازی دروستكردنیانی هەیە لە هەموو عێراقدا كە هەرێمی كوردستان بەشێكە لێی و حەتمەن بیریشی لەوە كردۆتەوە.
بەپێی زانیاری هێزەكانی ئەمەریكا دەیانەوێ لە كاتی كشانەوەدا چەند بنكەیەكی سەربازیی لە عێراق دروست بكەن، كە یەك دووەكیان بە بەر كوردستان دەكەون كە ئەمەیش مالیكی نیگەران كردووە.
مالیكی بەر لە زیاتر لە ساڵێك رێگر بوو لە بەردەم بڵاوكردنەوەی هێزێكی هاوبەشی ئەمەریكی و كورد لەسەر سنووری توركیا، لە كاتێكدا ئامانجی بوونی ئەو هێزە هاوبەشە قەدەغەكردنی چەكدارانی پارتی كرێكارانی كوردستان بوو لە دزەكردن بۆ ناو خاكی توركیا، مەبەستیشی لەو رێگرییە ئەوە بوو كە كورد زۆر نزیكی ئەمەریكا نەبێتەوە و سبەی رۆژیش بوونی ئەو هێزە ئەمەریكییە لە هەرێم بەردەوامی نەبێت.
هەموومان دەزانین لەوەتەی سەددام حوسێن رووخاوە هێزەكانی ئەمەریكا بوونیان لە هەرێمی كوردستاندا نییە، ئەو هێزە بیانییەی كە ئێستا لە هەرێمدایە پێكهاتووە لە لیوایەكی سوپای كۆریای باشوور كە ژمارەكەی نزیكەی 3000 سەربازە و لەسەر بازگەیەكی نزیك هەولێر گیرساوە و ئەركیشی پاراستنی سنوور نییە لە بەرامبەر هەر دەستدرێژییەكی سەربازی.
شاراوە نییە مالیكی دەیەوێ بە توركیا و ئێران شەڕی هەرێمی كوردستان بكات، ئەم هەوڵەشی هی ئێستا نییە، بەڵكو ماوەیەكە پەیڕەوی دەكات و مەبەستیشی ئەوەیە كە هەرێم بەلاوازی بهێلێتەوە و هەمیشە ئاتاجی بەغدا ببێتەوە.
كەواتە هەڵوێستی فەرمی و نا فەرمی عێراق رەتكردنەوەی بوونی هەر هێزێكی ئەمەریكییە لەسەر خاكی هەرێمی كوردستان، هەتا ئەگەر نرخی ئەو رەتكردنەوە دەستدرێژی سەربازی و ئەمنی بێ لە لایەن توركیا و ئێرانەوە بۆ سەر سەروەری عێراق، كە ئەمەیش شێوەیەك لە شێوەكانی ترسی نا دروستی عێراق دەگەیەنێ لە هەر ئەگەرێكی دوا رۆژ كە ببێتە هۆی پەرەسەندنی پەیوەندی هاوپەیمانی نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا، نەوەكو كورد هەست بە هێزێكی سەر لەبەر بكات و وای لێ بكات بەرەو ئاراستەی جیابوونەوە بچێ بەسوود وەرگرتن لە بوونی هێزێكی وا لەسەر خاكەكەیدا. كە ئەم ترسەش لە جەوهەردا هەمان ترسی وڵاتانی ئەقلیمییە، رێك توركیا و ئێران.
سەیرەكە لەوەدایە زۆربەی هێزە سیاسییەكانی عێراق كە ئێستا عێراق بەڕێوە دەبەن ئەو ترسەیان لێ نیشتووە، بۆیە بە هەموو توانایەك دەیانەوێ ئەو پێگەیەی كە كورد هەیەتی لاواز بكەنەوە.
بەپێی سەرچاوەیەكی باوەڕپێكراو حكومەتی عێراق توركیا و ئێرانی كردۆتە بیانوو بۆ رەتكردنەوەی دروستكردنی بنكەیەك یان سەربازگەیەكی ئەمەریكی لە هەرێمی كوردستاندا و ئەوەی تێبینیش دەكرێ مالیكی لە وتووێژەكانیدا لەگەڵ ئەمەریكییەكان بە تێبینی ئێرانییەكان و سوننەی عێراقی و غەیرە عێراقی خۆی پڕ چەك كردووە. ئێران سەری ما لە رووبەڕووبوونەوەدا لەگەڵ ئەم رێككەوتنە، حیساباتیشی لەو رووبەڕووبوونەوەیەدا تەنیا ئێرانییە، ئەگەرچی هەندێ جار بوعدێكی عێراقی و هەندێ جاریش بوعدێكی شیعی دەداتێ.
لە دوا سەردانیدا بۆ تاران، مالیكی هەوڵی ئەوەی دا ئێران دڵنیا بكاتەوە لەوەی كە عێراق رازی نابێ ببێتە خاڵی هێرش بردنە سەر ئێران، ئەویش بە تەئكید كردن كە ئەو رێككەوتنە خاڵێكی تێدا دەبێ كە بە هیچ شێوەیەك رێ بە سوپای ئەمەریكا نادرێ شاڵاو بباتە سەر ئێران لە رێی خاكی عێراقەوە، بەڵام ئێران ئەوەشی رەتكردەوە هەتا لە وەڵامدانەوەی مالیكی بەرپرسانی ئێران لە لیاقەی دبلۆماسی خۆیان بەرامبەر بە مالیكی دەرچوون.
ئەوەی ئاشكرایە ویستی ئێران لە عێراق تەنیا پابەند نییە بەو جۆرە دڵنیاییە، چونكە تاران عێراق بە دەروازەیەك دادەنێ بۆ گشت ناوچە عەرەبییەكان و رێككەوتنە چاوەڕوانكراوەكەش رادەیەك بۆ ئەو ویستەی ئێران دادەنێ، بە تایبەتی ئەگەر ئەو گریمانەیەمان لەگەڵ رووداوەكانی بەر لە چەند مانگێك بەراورد كرد، واتە ئەو شاڵاوانەی كە كرانە سەر ئەو گرووپانەی كە سەر بە ئێرانن كە لە لایەن ئەو هێزانە ئەنجام دران كە حزبە شیعییەكانی دەعوە و ئەنجوومەنی باڵا پشتگیریان لێ دەكەن و سەرۆكی حكومەتیش سەركردایەتییان دەكات كە ئێران بە هیچ شێوەیەك تانە لە شیعەبوونیان و هەروا پەیوەندیان بە رژێمی ئێرانەوە نادات.
راستە كورد تا ئێستا بە فەرمی داوای دانانی بنكەیەكی سەربازی ئەمەریكای لەسەر خاكی هەرێمی كوردستان نەكردووە و ئەو كارەش پەیوەندی بە پلان و ستراتیژییەتی سەربازی ئەمەریكاوە هەیە كە ئایا ئەو بنكانەی خۆی لە كوێ دادەنێت، بەڵام بە قسەی شیكەرەوەیەكی سیاسی ئەمەریكا عێراق دەیەوێ لەو مەسەلەیە قسەی خۆی هەبێ، واتە ئەمەریكا پێشوەخت ئەو شوێنانە دیاری بكات كە ئەو بنكانەی لێ دادەنێت و مەبەستیشی لەمە رێگرتنە لە دانانی هەر بنكەیەكی سەربازی لە هەرێمی كوردستاندا.
ئەوەی ئێستا حكومەتی عێراقی زۆر تەنگەتاو كردبێ، بۆ ئەوەی پێداگیری زیاتر لەسەر ئەو مەسەلەیە بكات، دوو هۆكارن:
1- هەڵبژاردنی جۆزێف بایدن بۆ پۆستی جێگری سەرۆك كۆماری ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا لە لایەن ئۆباماوە.
2- لێدوانەكەی باڵیۆزی ئەمەریكا لە عێراق ڕایان كرۆكەر بۆ سەتەلایەتی كوردستان.
هەموومان زۆر بە وردی ئەوە دەزانین كە جۆزێف بایدن خاوەن بیرۆكەی دابەشكردنی عێراق بوو بۆ سێیەكەی فیدراڵییەت، كورد و شیعە و سوننە، لەگەڵ بوونی مەركەزێكی لاواز لە بەغدا و ئەو نەخشەیەی كە لەگەڵ بیرۆكەكەشیدا بڵاوی كردبۆوە كەركووكی خستبووە ناو هەرێمە كوردییەكەوە.
بایدن پەیوەندییەكی باشی هەیە لەگەڵ سەركردایەتی كورد و بەرچاوترین لاگیری كوردیشە لە ئەنجوومەنی پیراندا، كە ئەمەیش وای لە عروبەوییەكانی عێراق كردووە كە بە چاوێكی پڕتر سەیری ئەم هەڵبژاردنە بكەن، بۆیە ئێستا لە هەوڵی ئەوەدان كورد خەریكی شتی لاوەكی بكەن و گیروگرفتی بۆ دروست بكەن و بە هەموو توانایەكیش لە ئەمەریكا دووری بخەنەوە و رێگری بكەن لە هەر نزیك بوونەوەیەك.
رایان كرۆكەریش باڵیۆزی ئەمەریكا لە بەغدا لە لێدوانێكی تایبەت بۆ كوردستان تی ڤی و لە وەڵامی پرسیارێكدا كە گوایە لەم قۆناخەی ئێستادا ئەمەریكا پشتی لە كورد كردووە، ئەوەی راگەیاند كە بەر لەوەی پرۆسەی ئازادی عێراق دەست پێ بكات ئەمەریكا پاڵپشتی لە هەرێمی كوردستانی كردووە و بە هیچ شێوەیەكیش لەم قۆناخەدا و لە قۆناخەكانی دوایش ئەمەریكا پشتی لە هەرێمی كوردستان نەكردووە و ناشیكات، لە هەمان كاتیشدا دەستبەرداری نابێت.
هەندێ لایەن هەتا وڵاتێكی ئەقلیمی ئەو لێدوانەی رایان كرۆكەریان بە هەڵوێستی فەرمی حكومەتی ئەمەریكا زانی و میدیاكانی ئەو وڵاتەش ئەو لێدوانەیان وا وەسفكرد كە ئەمەریكا هەنگوینی خستە دەمی باكووری عێراق یان پەیامێكی پشتگیری سەیر لە لایەن ئەمەریكاوە بۆ بارزانی یانیش ئەمەریكا بارزانی دڵنیا كردووە كە پشت لە كورد ناكات.
نوری مالیكیش لە دوا كۆبوونەوەی ئیئتیلافی یەكگرتوودا كە بۆ تاوتوێكردنی رێككەوتنە ئەمنییەكەی نێوان واشنتۆن و بەغدا تەرخان كرابوو، ئاماژەی بەو لێدوانەی كرۆكەر كردبوو، داواشی كردبوو كە ئەو بابەتە دەبێ لە مەودوا بە هەند وەربگیرێ و هەوڵیش بدرێ كە ئەو رێككەوتنە لەسەردەمی حوكمڕانی بوشدا مۆر نەكرێ، چونكە مۆركردنی رێككەوتنێكی وا چەند مانگێك ناخایەنێ، بە تایبەتی رێككەوتنەكە رەزامەندی ئەنجوومەنی پیرانی پێ وەرناگیرێ و ئیدارەی نوێش مەرج نییە پێی پابەند بێ.
ئەم هەڵوێستەی مالیكی ئێستا بووەتە جێی نیگەرانی ئیدارەی ئەمەریكا و بە دروستی لێی تووڕەیە و پێی وایە مالیكی زیاتر پەرۆشی جێبەجێكردنی ئەجێندای وڵاتانی دراوسێیە و هەندێ لە میدیاكانی ئەمەریكا ئاماژە بەو راستییە دەكەن و هۆكاری تووڕە بوونی ئەمەریكاش لە مالیكی بۆ ئەو ئاخاوتنانەی دەگەڕێننەوە كە لە كۆنگرەی هەردوو تیرەی بەنی لام و بەنی كەعب كردبووی و هەر ئەو میدیانەش ئاماژە بەوە دەكەن كە لەوانەیە كێرڤی كورد لە لای ئەمەریكا لە بەرزبوونەوەدا بێ و لە سەردانی ئەم دواییەش شاندێكی باڵای باڵیۆزخانەی ئەمەریكا بۆ لای سەرۆك بارزانی و ئاخاوتنەكەی سەرۆكی شاندەكە كە ئەمەریكا پشتگیری لە جێبەجێكردنی ماددەی 140ی دەستووری عێراق دەكات و پێی وایە كوردستانێكی بەهێز لە چوارچێوەی عێراقدا، عێراق بە هێزتر دەكات نەك لاواز و دووپات كردنەوەی كە لە كاتی ئەنجامدانی هەر كردەوەیەكی سەربازی لەو شوێنانەی كە ناكۆكیان لەسەر دەبێ بە هەماهەنگی نێوان حكومەتی فیدراڵ و حكومەتی هەرێمی كوردستان بێت، وەك نموونە دەهێننەوە و پێشیان وایە كە لە رۆژانی داهاتوودا، ئەو مەسەلەیە روونتر دەبێتەوە كە ئایا ئەم لێدوانەی بەرپرسانی ئەمەریكا وەك كارتی فشارە بۆ سەر مالیكی، یان پەشیمانبوونیەتی لە هەڵوێستی پێشووی و گەیشتنیەتی بەو باوەڕەی كە ئەگەر تەنیا دۆستی لە عێراقدا هەبێ ئەوا كوردە.