بڕیار بوو پلانەكەی ئەمەریكا لە عێراقدا بەم شێوەیە بێت:
(لە ناوبردنی سەددام حوسێنی دیكتاتۆر و، رزگاركردنی گەلانی چەوساوەی عێراق كە پاشان بە گوڵ و رەیحان و سوپاسبێژییەوە پێشوازیی لە هێزەكانی دەكرێ و، ئەمەریكاش هاوپەیمانێكی نوێی سەر بە رۆژئاوا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا وەدەست دێنێ).
بەم پێشەكییە دانەری ئەمەریكی كۆیل لۆرەنس دەست بە كتێبە گرنگ و پڕ بایەخ و ورووژێنەرەكەی
(نەتەوەیەكی شاراوە(INVISIBLE NATION) دەكات كە دەربارەی كوردی عێراقە، ئەو كوردەی كە هاوپەیمانێكی بەهێز و گرنگی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا بوو لەو شەڕەی كە بۆ لە ناوبردنی رژێمی سەددام حوسێن ئەنجامی دا.
لە راستیدا من ئینگلیزییەكەم زۆرباش نییە بەڵام ئەو برادەرەی كە دانەیەكی ئەو كتێبەی بۆ خۆی لە دەرەوە هێنابووی، زۆر ئیلحاحی لێكردم كە شتێكی لەسەر بنووسم و ئامادەیی خۆشیی نیشاندا بە زارەكی بابەتەكانی بۆم بكاتە كوردی.
ئیتر هەر وامان لێكرد و كەكۆتایشی بە یاداشت كردنیانم هێنا، بۆ بڵاوكردنەوەی زانیارییەكانی من لەو برادەرە زۆر بە پەرۆشتر بووم.
دانەر لە كتێبەكەیدا ئەوە راڤە دەكات كە چۆن پلانەكەی ئەمەریكا لە ناوەڕاست و باشووری عێراقدا سەری نەگرت و تەنیا سەركەوتنیش كە بەدەستی هێنابێ لە هەرێمی كوردستان بووە، ئەو هەرێمەی كە تیایدا كورد بە ورەیەكی بەرز و رژد بوونەوەوە هەوڵی كۆمكرنی خۆی دەدات و خەونیشی بەراگەیاندنی سەربەخۆیی فیعلی خۆی و جیابوونەوەی لە بەشەكانی دیكەی عێراق دەبینێ.
لە كاتێكدا ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا ئازار بەدەستی بەرهەڵستكارە دڕو و تیرۆریستان و داگیرسانی ئاگری دووبەرەی تایفییەوە دەچێژێ، بارەكە لە كوردستان بە تەواوی جیاوازە كە جۆرە ئارامی و جێگیری دەسەڵاتی پێوە دیارە و دەسەڵاتیش لەلایەن گەورە سەركردە كوردەكانەوە بەڕێوە دەچێت كە توانیویانە تا رادەیەكی زۆر سوود لە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا وەربگرن بۆ راكێشانی وەبەرهێنانی رۆژئاوا بۆ ناوچەكەیان و بەهێزكردنی قەوارە كوردییەكەیان.
كتێبەكە زۆر بە وردی راڤەی مێژووی پەیوەندییەكانی كورد- ئەمەریكا دەكات، كە چۆن لە دوا ساڵەكانی فەرمانڕەوایی سەددام حوسێندا ئەو كوردە لەلایەن ئەمەریكاوە لە ناوچەیەكی دژە فڕیندا دەپارێزرا و هەرلە ژێر سەرپەرشتی ئەمەریكاش بوو بە خاوەن مزییەتێكی كارەكی كە ئەمرۆ لەسەر ئاستی عێراق و ئەقلیمی و جیهانیدا حیسابێكی تایبەتی بۆ دەكرێ.
كورد بە درێژایی ماوەی لكاندنی بە عێراقەوەـ، بەهۆی خەباتی بێ وچانی گشت ئەركانی عێراقی هەژاندبوو، هەر جارێ تۆمەتی ئەوەیان دەدرایە پاڵ كە گوایە ئەو خەباتەی بە فیتی بێگانەوە بوو، بەڵام ئەوەی ئەمڕۆ سەیری واقیعی كوردستان بكات بۆی روون دەبێتەوە كە ئەگەر ئەو گەلە تەشقەلەی پێ نەكرێ و وازی لێ بهێنرێ دەتوانێ بە شێوەیەكی ئازاد بژی و بەوپەڕی ئارامییەوەش رەفتار لەگەڵ دەورووبەریدا بكات.
ئەمەریكا رۆڵێكی هەبوو لە پێشخستنی ئەو نیمچە سەربەخۆییەی كە كورد پاش راپەرینی 1991 وەدەستی هێنابوو، ئەو قەوارەیە لاگیری دیموكراتییەت و ئەمەریكایە، راستە ناوچەیەكی موسڵمانە، بەڵام ثیوكرات نییە.
دانەر دەڵێ: لە هەرێمی كوردستاندا هەست بە هیچ یاخیبوونێك ناكەی و سەربازە ئەمەریكییەكانیش لەوێ ناكوژرێن، ئەمە سەرەڕای نەبوونی جیاوازیی تایفی، هەر كەسەو ئازادە لە پەیڕەو كردنی مەزهەب و ئایینی خۆی كە ئەمانەش گشتیان هۆكارێكی سەرەكین بۆ ئەوەی ئەو هەرێمە ببێتە ناوچەیەكی سەركەوتوو لە پرۆژەی بنیادنانی نەتەوە لە مێژووی ئەمەریكادا.
لۆرەنس ئەو پرۆژەیەی كردۆتە بابەتێكی سەرەكی كتێبەكەی و زۆر بە وردیش باسی رووداوەكانی هەرێمی كوردستان دەكات و گلەیش لە میدیاكانی جیهان دەكات كە تا ئێستا بایەخێكی ئەوتۆیان بەو هەرێمە نەداوە و تەنیا بایەخ بەو رووداوە سلبیانەیان داوە كە لەو بەری باشووری عێراقدا روودەدەن.
بە قسەی لۆرەنس رووداوە ئیجابییەكانی هەرێمی كوردستان خۆی لە خۆیدا چیرۆكێكە كە پێویستە بێنە باسكردن، راستە ئەو پەیامنێری رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە لە هەردووكەناڵی PRI و BBC بەڵام دوور لە زمانی رۆژنامەنووسی رووداوەكان بەپێی كات ریزبەند دەكات و چاوێكیش بە مێژووی كورد دەخشێنێتەوە.
بۆ وەڵامدانەوەی پرسیارێكی بێ لە زەتیش كە بە قسەی دانەر كەس ناتوانێ پشتی خۆی لێ بكات، بەتایبەتی ئەوانەی كە بەناوی كوردەوە دەدوێن ئەوەیە: كورد كێیە؟ دانەر بەر لە وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە ئاماژە بەوە دەكات كە چۆن حكومەتێكی وەك توركیا بە درێژایی ئەو هەموو ساڵە چەند ملیۆنێكی كوردی خۆی پشتگوێ خستووە.
لە واقیعدا، دانەر لە وەڵامی پرسیارەكەدا دەڵێ: كورد رەگەزێكی كۆنی ناسراوە، زمانیان كوردییە و لە زمانی عەرەبی و توركی و فارسی جیاوازە و لەسەر خاكی خۆیان دەژین كە پێی دەگوترێ كوردستان، ئەو خاكەی كە ئێستا لە نێوان عێراق و توركیا و ئێران و سوریا دابەش بووە.
لە سەردەمی عوسمانییەكاندا و لە نەخشەیەكی كۆنی وڵاتی عوسمانیدا ناوچەیەك بە ناوی كوردستانەوە هەبووە، بەڵام بەرەبەرە ئەو ناوە هەڵگیراوە و زۆربەی ناوە كوردییەكانیش كراونەتە توركی.
كورد هەر وەكو فەڵەستینییەكان چاوەڕێی ئەوە دەكەن كە رۆژێك لە رۆژان دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان لەسەر خاكەكەیاندا هەر دروست دەكەن.
دانەر پێی وایە هۆكاری نەبوونی كورد بە دەوڵەت خیانەتی رۆژئاوا بووە، بەتایبەتی بەریتانیا، كاتێ ویلایەتی مووسڵی بە عێراق لكاند و پێشی وایە كورد بەهۆی ئازایەتییانەوە توانیان بەسەر خیانەتە یەك لە دوای یەكەكانی هێزە رۆژئاواییەكان زاڵ بن و دەوڵەتێكی مگرتی بۆ خۆیان لەسەر پاشماوەی عێراق دروست بكەن.
دانەر سەرنجی خوێنەرانیش بۆ ئەوە رادەكێشێ كە دەوڵەتی كوردی بە كردەكی نابێ بە واقیع ئەگەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست تووشی ئاژاوەیەك نەبێ، لۆرەنسی دانەر بەشێكی كتێبەكەی بۆ وەسفكردنی بوژانەوەی هەردوو پارتە سەرەكییەكەی كوردستان، پارتی و یەكێتی و مانۆرە بەردەوامەكەیان بۆ وەدەستهێنانی دەستكەوتی زیاتر تەرخان دەكات و هەر بە قسەی دانەریش هەر كەسێك سەیری بەرنامەی ئەو دوو پارتە بكات جیاوازییەكی ئەوتۆ بەدی ناكات.
كتێبەكە زانیارییەكی زۆر دەربارەی مێژووی ئەو دوو پارتەی بەخۆ گرتووە و دانەریش پێی وایە كە سەبارەت بە مەسەلەی نەتەوە و پەیوەندی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و ناوچەكە و رۆژئاوا ئەو دوو پارتە یەك دیدیان هەیە.
نەك هەر ئەوە و بەس، بەڵكو دانەر باسی ئەو رووداوە جەرگبڕانەش دەكات كە لە نێوان ئەو دووپارتەدا روویانداوە، مەبەستیشی لەمە شەڕی ناوخۆیە و هیوا دەخوازێ كە ئەو تەباییەی كە ئێستا لە نێوانیاندا هەیە بەردەوام بێ، بەتایبەتی هەر وەك خۆی ئاماژەی پێ دەكات هەر دووكیان یەك دیدیان هەیە سەبارەت بە ئایندەی ئەو نەتەوەیە.
دەربارەی هاریكاری نێوان هێزە ئەمەریكییەكان و پێشمەرگەش دانەر دەڵێ: سەرەڕای هاریكاریكردنی یەكتر، بەڵام هەر یەكە و تەكتیكێكی جیاواز بەكار دێنێ، پێشمەرگە حەزی لێیە لەشەڕ و پاراستنی ئەمنیەتدا پشت بە ئەزموونی خۆی ببەستێ، واتە لە جیاتی ئەوەی تۆپ بهاوێژێ و هەر جارێ دە مەتر بچێتە پێش، ئارەزوو لە هێرشێكی كتوپڕ و راوەدوونانی دوژمنی خۆی دەكات.
لە بەشێكی دیكەی كتێبەكەشیدا، دانەری ئەمەریكی گفتوگۆ دەربارەی دابەشبوونێكی ئاشتتیانەی عێراق دەكات و جیابوونەوەی كوردەكانیش بە چارەسەرێكی گونجاو لەقەڵەم دەدات و ئاماژە بەوە دەكات كە لە 98%ی كورد حەزیان لەسەربەخۆیی و جیابوونەوە دەكەن لە عێراق.
هەر لەو بەشەدا، دانەر هۆشداری دەداتە كورد و دەڵێ: ئەگەر كورد یەك لایەنە خۆی لە عێراق جیا بكاتەوە تەرازووی هێزەكان سەرەوژێر دەكات كە ئەمەیش وا لەوڵاتانی دراوسێی عێراق دەكات(بەتایبەتی توركیا و لەوانەیە سوریاش) پەنا ببەنە بەر لەشكركێشی.
دانەر ئاماژەش بەوە دەكات كە كورد ئێستا سوود لەو ناكۆكییە وەردەگرێ كە لە نێوان سوننە و شیعەدا روویداوە، بۆیە ئێستا لە هەوڵی ئەوەدایە ئەمەریكییەكان زیاتر بۆ لای خۆی بكێشێ و باوەڕیان پێ بێنێ كە تەنیا هاوپەیمانی راستەقینەیان نەتەوەی كوردە و هەر لەڕێی ئەو كوردەش دەتوانن پێگەیەكی سەربازی ئەمەریكی لە كوردستاندا دروست بكەن.
دانەر كتێبەكەی خۆی بەمە كۆتایی پێ دێنێ و ئاماژە بەوە دەكات كە ئەمە یەكەم جارە كوردی عێراق ئاڵای سەركەوتن بەرز بكەنەوە، لە پشت پەردە و لە ژێر رادار كار دەكەن و بایەخیش بە هاوپەیمانێتیان لەگەڵ ئەمەریكادا دەدەن، بۆیە نووسەر ئامۆژگاری كورد دەكات و دەڵێ: وا بە پێویست دەزانرێ تاڕادەیەك لەبەرچاواندا نەبێ.
هەر دەربارەی ئەو بابەتەش، لۆرەنس خوێندنەوەی خۆی دەربارەی ئەوەی كە سەركردایەتی كورد بیری لێ دەكاتەوە و دەنووسێ: كورد دەتوانێ لە هەموو شتێكدا، بێجگە لە ناو، دەوڵەتی خۆی هەبێ، لەو بارەشدا كەس لە دراوسێكانی ناتوانێ تۆمەتی جیابوونەوە و گۆڕینی نەخشەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی بداتە پاڵ، سەركردە كوردەكان باش دەزانن كە دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان لەناو جەرگەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لەلایەن وڵاتانی دراوسێوە نایەتە هەزم كردن، چونكە دروستبوونی دەوڵەتێكی وا تەنیا لەسەر ناوچەیەكی عێراق نابێ، بەڵكو ناوچە كوردییەكانی باشووری رۆژهەڵاتی توركیا و باكووری رۆژئاوای ئێڕانیش بۆلای خۆی رادەكێشێ، كە ئەمەیش ئەو دوو دەوڵەتە تووشی مەترسی دابەشبوون دەكات، بێجگە لە كورد نەتەوەی دیكە لە ئێران و توركیا هەن، ئەگەر بێتو ئەو دەرگایە بۆ كورد بكرێتەوە، ئەوە هەمان دەرگا بۆ نەتەوەكانی دیكە دەكرێتەوە.
بەدیدی دانەر كوردستان بە دوو شت پشت ئەستوورە: یەكەمیان ناوخۆییە و پەیوەندی بەو دابەشبوونە مەزهەبی و ئەتنیەوە هەیە كەعێراق تووشی بووە و دووەمیشیان دەرەكییە و خۆی لە پشتگیری ئەمەریكا دەبینێ، هەردوو شتەكەش بەڕای دانەر چەسپاو و هەمیشەیی نین، بۆیە ناكرێ بۆ ماوەیەكی درێژ گرەویان لەسەر بكرێ، عێراق گەشتە هەزار میلیەكەی دستپێكردووە و ئەو گەشتەش بەبێ ناوچە كوردییەكەی تەواو نابێت.
سەبارەت بە ئەمەریكا و پشتگیرییەكەشی، دانەر پێی وایە كە ئەو وڵاتە بەپێی بڕیارێكی نەتەوە یەكگرتووەكان داگیركارە و مێژووش سەلماندویەتی كە بۆ بەرژەوەندی خۆی هاوپەیمانی خۆیشی دەفرۆشێ و نموونەش شۆڕشی كوردە بەسەرۆكایەتی مستەفا بارزانی كە بووە قوربانی ئەو وڵاتە لە ناوەڕاستی هەفتاكانی سەدەی رابردوودا.
بەكورتی دانەری ئەمەریكی زۆر بەڕوونی پێمان دەڵێ: بەڵێ هاوپەیمانی ئەمەریكابن، بەڵام لە هەمان كاتدا پشت بەخۆشتان ببەستن و ئەوەی بۆ دەوڵەتی كوردیش دەیكەن بەشێنەیی بیكەن و چاوەڕوانی هەلومەرجێكی دیكەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بن.