ئەو رێككەوتنە ئەمنییە درێژخایەنەی كە ئەمەریكا دەیەوێ لەگەڵ عێراقدا مۆری بكات، گفتوگۆیەكی زۆری دروست كردووە و كاردانەوەیەكی زۆریشی لێ كەوتۆتەوە، نەك هەر لەسەر ئاستی ناوخۆ، نێوان حزب و هێزە سیاسییەكانی عێراقەوە، بەڵكو لەسەر ئاستی ئەقلیمی و نێودەوڵەتیش، ئەویش بەهۆی گرنگی ئەو جۆرە رێككەوتنە لە دەستنیشانكردنی ئایندەی ئەو وڵاتە.
لەوانەیە هەندێ بەندی ئاشكرا و نەئاشكرای ئەو رێككەوتنە هۆیەكی سەرەكی بن لە هاتنە كایەی ئەو گفتوگۆیەكە كە هەندێ لایەنی عێراقی پێیان وایە هەندێ لەو بەندانە سەروەری و سەربەخۆیی عێراق پێشێل دەكەن، ئەمە لە كاتێكدا ئەمەریكییەكان پێیان وایە كە ئەو رێككەوتنە هیچ بەندێكی نهێنی تێدا نییە و سەروەری عێراقیش پێشێل ناكات، بەڵكو لە قازانجی عێراقە و دەرچوونیەتی لە بەندی حەوتەمی نەتەوە یەكگرتووەكان.
هەر بە قسەی ئەو ئەمەریكییانەی، حكومەتی عێراق بە مەبەستی دەستنیشانكردنی شێوەی پەیوەندییەكەی لەگەڵ ئەمەریكادا خۆی داوای مۆركردنی ئەو رێككەوتنە ئەمنییەی كردووە, بەتایبەتی ئەو تەفویزەی كە نەتەوە یەكگرتووەكان بەهێزە فرە رەگەزەكانی داوە، لە مانگی كانوونی یەكەمی ئەمساڵدا كۆتایی پێ دێت.
لەوانەیە ئەو گفتوگۆیەی كە لە ئارادایە شتێكی سروشتی بێت بەرامبەر ئەو مەترسییانەی كە عێراقییەكان هەستی پێ دەكەن، نەوەكو ئەو رێككەوتنە عێراق هەتا هەتایە بە ئەمەریكاوە گرێ بدات و ئەمەیشی ببێتە هۆی بەردەوامی داگیركاری ئەمەریكا، بەڵام ئەمجارە بەشێوەیەكی تر، واتە دەمامكدار.
ئەم مەترسییە لەلایەن زۆربەی هەرە زۆری هێزە سیاسییەكانی عێراق و مەرجەعیاتی ئایینیەوە هەستی پێ دەكرێ كە ئەمەی دواییان لەوانەیە بە هاندانی ئێرانەوە بێت و دواسەردانەكەی سەرۆك وەزیران نوری مالیكیش بۆ تاران هەر بۆ رەواندنەوەی مەترسییەكانی ئێران بوو بەرامبەر ئەو رێككەوتنە كە ماف دەداتە ئەمەریكا بە كەیفی خۆی لە خاكی عێراقەوە هێرش بباتە سەر دوژمنانی.
نوری مالیكی لە نێو دوو بەرداشدایە، ئێران داوای لێ دەكات لەگەڵ ئەمەریكا رێك نەكەوێ، ئەمەریكا دەیەوێ بە زووترین كات ئەو رێككەوتنە بێتە مۆركردن.
ئەگەر مالیكی بەقسەی ئێران بكات حكومەتە ئیئتیلافییەكەی لەلایەن ئەمەریكاوە دەكەوێتە مەترسییەوە و ئەگەریش بە قسەی نەكات لەوانەیە ئێران پاڵ بە ناحەزانییەوە بنێ تا لە دژی بوەستن.
بەراستی من حەسوودی بە مالیكیەوە نابەم، نابێ كەسیش ئەو حەسوودییەی پێی ببات، خۆ هەموومان دیدارەكەی ئەومان لەگەڵ خامنەئی بینی كە چۆن قەرەوێتە سوورەكەی كەپێی گەیشتبووە تاران لەگیرفانی خۆی شاردبووەوە، ئەو قەرەوێتەی كەلای بەرپرسانی ئێران بە هێمای ئیمپریالیزمی رۆژئاوا دادەنرێ.
كە كەسێك نەوێرێ بە قەرەوێت بەرامبەر بە كەسی یەكەمی ئێران دانیشێ، ئیتر چۆن دەوێرێ رووبەڕووی ئێران ببێتەوە و پێی بڵێ دەست لە عێراق هەڵبگرە، وەك ئەوەی كە میدیاكانی بەغدا بڵاویان كردبووەوە كە گوایە ئەو سەردانەی مالیكی بۆ تاران بۆ خستنەڕووی ئەو بەڵگەنامانەیە كە ئیسپاتی دەستێوەردانی ئێران دەكەن لە كاروباری عێراقدا...!!
لەوانەیە ئێران زۆر پێویستی بەوەندە نەبێ تا سەركەوتنی خۆی لە شەڕی عێراقدا رابگەیەنێ، ئەوەندە بەسە كە بتوانێ پاڵ بە دەستو پێوەندەكانی خۆی بنێ تا تەگەرە لەبەردەم مۆركردنی رێككەوتنە ئەمنییەكە دروست بكەن و بەمەیش نامەیەك ئاراستەی واشنتۆن بكات.
نامەكە دەڵێ: ئەوەی ئەمەریكا دەیویست لە عێراقدا وەدەستی بێنێت، ئێستا لە ژێر دەستی ئێمەدایە و تەنیا ئێمەش بڕیار دەدەین كە ئەمەریكا چی وەبەر كەوێت.
دەكرێ كۆمپانیاكانی بواری نەوت ملیۆن دۆلار بدەنە هەر ئەندامێكی پەرلەمان بەرامبەر ئەوەی كە رێككەوتنەكە مۆر بكات، بەڵام ئەندامە گەورەكە كە بە سوپەر دیلیگێت ناو دەبرێ لە تارانە، ئەو ئەندامە بەو ملیۆن دۆلارە نایەتە كڕین، چونكە لەوە زیاتری دەوێ، هەتا ئەگەر ئەو زیادەشی بدەیێ، هەر داوای زیاترت لێ دەكات.
بێ شك مەسەلەكە ئێستا بوەتە كڕین و فرۆشتن، نوكتەكەش لەوەدایە ئێران بۆتە ئەو كڕیار و فرۆشە.
بەڕای من ئێران دەستوپێوەندەكانی خۆی دەپارێزێ، بەڵام واشنتۆن لە سوودە گشتییەكە بێبەش ناكات، ئەو بۆخۆی شتێك دەبات و شتێكی دەداتە واشنتۆن.
باراك پاڵیۆراوی دیموكراتەكان بۆ سەرۆكایەتی ئەمەریكا دەڵێ: من ئامادەم بەبێ مەرج و تووێژ لەگەڵ تاراندا بكەم.
بەرامبەر ئەو قەسەیەی باراك وا باشە تارانیش ئەو ئامادەییەی هەبێ، هەتا ئەگەر جۆن ماكینیش بۆ ئەو سەرۆكایەتییە هەڵبژێرا، وا باشە ئەویش وتووێژ لەگەڵ تاراندا بكات و بەشەكانیش لە نێو خۆیاندا دابەش بكەن، نەك لەگەڵ سەرۆكێك كەوا خەریكە ماوەی حوكمەكەی كۆتایی پێ بێت.
ئێران زۆر باش دەزانێ كە بە تەنیا ناتوانێ عێراق كۆنترۆڵ بكات، چونكە ئەو زەلكاوە لە توانای ئەو زۆر گەورەترە، ئەگەر بێتو ئەمەریكا لە عێراق بكشێتەوە، دەبێ ئەو دەستوپێوەندانەی خۆی بپارێزێ و نەهێڵێ ئەو شەڕە تایفییەی كە لە عێراقدا بەڕێوە دەچێت بگاتە ناو ئێران.
ئەوەی ئێستا روودەدات ئەوەیە: ئێران شتێك دەفرۆشێ بۆ ئەوەی شتێكی تر بكڕێتەوە، چونكە خۆشیی پێویستی بە مانەوەی ئەمەریكا هەیە لە عێراق، ئەویش لەبەر یەك هۆ، نەوەكو ئەو بەرهەڵستی دابەشبوونە تایفیەی كە لە عێراقدا هەیە، ئێرانیش بگرێتەوە كە بە گەیشتنی ئەنجامەكەی لەوەی عێراق زۆر خراپتر دەبێت.
بەهەر حاڵ ئەگەر ئەو رێككەوتنە گفتوگۆیەكی توندی سەبارەت بە ئامانج و دەرهاویشتەكانی و كاریگەرییان لەسەر ئایندەی عێراق و پاشان ئێران دروست كردبێ، بەڵام بارەكە لە ئەمەریكا جیاوازە، چونكە مۆركردنی رێككەوتنێكی وا- كەوا بڕیارە لە كۆتایی مانگی تەمموزی ئەمساڵدا بێتە مۆركردن- بەر لە دەرچوونی سەرۆك بوش دەبێ لە كۆشكی سپی بە چەند مانگێك، كە ئەمەیش بە واتای ئەوە دێ كە ئیدارەی تازەی ئەمەریكا بەرگەی ئەو رێككەوتنە دەگرێ، كە ئەمەیش كارێكە و ئەو ئیدارەیە قبوڵی ناكات، بەتایبەتی ئەگەر ئەو ئیدارە نوێیە بكەوێتە ژێر ركێفی دیموكراتەكانەوە كە بە هەموو شێوەیەك دەیانەوێ لەو بارگرانییەی عێراق رزگاریان بێت.
پرسیار ئەوەیە: ئەو هۆكارە چییە كەوا لە ئەمەریكا دەكات ئەو جۆرە رێككەوتنە لەگەڵ عێراقدا مۆر بكات؟
بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە پێویستە ئاماژە بە راستییەك بدەین كە ئەمەریكا نەهاتۆتە عێراق تا لێی دەربچێ. ئەو راستییەش زۆر كەس لێی تێدەگەن، ئەوەی بەپێچەوانەی ئەوە بیربكاتەوە بەو واتایە دێ كە تا ئێستا لە عەقڵییەتی پارێزگارە نوێیەكان تێنەگەیشتووە، كە ئەوە بۆ 8 ساڵ دەچێ كۆنترۆڵی واشنتۆنیان كردووە- لە چۆنییەتی بەڕێوەبردنی پرۆژە ستراتیژییەكەیان، كە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست- كە عێراق بەهۆی بایەخە ستراتیژی و نەوتییەكەی لە دڵیدایە- بە خاڵێكی چوونە پێش دادەنێن بۆ جێبەجێكردنی ئەو پرۆژەیەیان.
دوور لە نا واقیعییەتی ئەو ئایدیۆلۆژیایەی كە ئەم پارێزگارە نوێیانە ئاراستە دەكات و هەروا فەشەلهێنیان لە هێنانەدی ئەو پرۆژەیەیان، ئەمەریكا 160 هەزار سەربازی بۆ عێراق نەناردووە تا لە چەكی كۆمەڵكوژی پاكی بكاتەوە یان لە دیكتاتۆرییەتی سەدام رزگاری بكات و دیموكراتییەت بێنێتەدی، چونكە بە فیعلی ئەوە سەلمێنرا كە ئەم بیانوانە دروست نەبوون، كەواتە هۆكاری راستەقینە لە هێنانی ئەو هەموو سەربازە بۆ ئەوە بوو كە دەست بەسەر ئەو وڵاتە دا بگرێ( بەتایبەتی سامانە نەوتییەكەی كە ئێستا لە رووی پاڵپشتی جیهانییەوە یەكەمین وڵاتە، ئەمە سەرەڕای سوود وەرگرتن لەپێگە ستراتیژییەكەی وەك دەروازەییەكی رۆژهەڵات رووەو جیهانی عەرەەبی و دەروازەیەكی رۆژئاوا رووە و ناوەڕاستی ئاسیا، كە بتوانێ بە هۆیانەوە خزمەت بە ئامانجە ستراتیژی و سەربازییەكانی لەو ناوچەیە دا بگەیەنێ، كە ئێران بە دوورنییە لەو ئامانجە ستراتیژییە.
هەر چەند ئەمەریكا بەپێی بڕیارێكی نەتەوە یەكگرتووەكان داگیركەری عێراقە و لە رووی سەربازییەوە كۆنترۆڵی هەموو تواناكانی كردووە، بەڵام لە هێنانە دی سەركەوتن لە گشت بوارەكاندا(سیاسی و ئابووری و ئەمنی) فەشەلی هێناوە، ئەم فەشەلەش بووەتە هۆی ئەوەی كە رای گشتی ئەمەریكا داوای كشانەوەی هێزەكانی بكات لەو وڵاتە و شەڕەكەشی بە شەڕێكی بێ ئەنجام وەسف بكات، ئەو شەڕەی كە بەدیدی ئەمەریكییەكان ئابووری ئەمەریكای زۆرماندووكردووە ئەویش بە هۆی خەرجكردنی سەدان ملیار دۆلار ، ئەمە بێجگە لە زیانە مرۆییەكەی كە بووەتە هۆی لە دەستدانی گیانی زیاتر لە 4 هەزار سەباز.
راستە ئیدارەی سەرۆك بوش دژی كشاندنەوەی هێزەكانیەتی لە عێراق، بەڵام زۆر باش ئەوە دەزانێ كە مانەوەی ئەو هێزانەی لەو وڵاتەدا، بەبێ دیاریكردنی سەقفێكی كاتی شتێكی نالۆژیكییە، بەتایبەتی ئەو مانەوەیە بەندە بە چەند بڕیارێكی نەتەوەیەكگرتووەكان، رێك بڕیاری 1790 كە ماوەكەی لە مانگی كانوونی یەكەمی ئەمساڵ تەواو دەبێت.
كەواتە ئێستا ئەمەریكا هەست بە هەڵەی پێشووی خۆی دەكات لە دەركردنی بڕیارێكی وادا، بۆیە بەر لە كشانەوەی دەیەوێ ئەو وڵاتە سواری چەرخوفەلەكەكەی خۆی بكات و دەسەڵاتە كەشی هەر لە سەریدا بمێنێتەوە، ئەمەش لە رێی گرێدانی بە زنجیرە رێككەوتن و پەیمانێك كە مانەوەكەی زامن بكات و تەحەكومیش لە توانا ئابووری و سەربازیی و ئەمنیەكەی بكات.
ئەم دوو ئاراستەیە شتێكی نامۆ نییە سەبارەت بە ئەمەریكا، چونكە وەك سیاسەتێك پێشتر بەرامبەر بە ژاپۆن و كۆریای باشوور بەكاری هێناوە.
ئەم دوو وڵاتە بە رێككەوتن و پەیمانی ئەمنی و سەربازیی و ئابووری درێژخایەن بە ئەمەریكا بەستراونەتەوە، هەر لە جەنگی دووەمی جیهان( سەبارەت بە ژاپۆن) شەڕی كۆریا(سەبارەت بە كۆریای باشوور).
ئەوەی جێی سەرنجە ئیدارەی بوش خەریكە هەمان سیاسەت لە عێراقدا بەكاربێنێت، ئەویش لە رێی ئەنجامدانی كۆمەڵێك رێككەوتن كە رێی پێ دەدات كۆنترۆڵی كەرتی نەوت بكات، بەڵام كۆنترۆڵی ئەو كەرتە تەنیا روویەكە بۆ كۆنترڵێكی گشتگیر(سیاسی و دبلۆماسی و رۆشنبیری و ئەمنی).
رێككەوتنی ئەمنی لە هەموو ئەو رێككەوتنە فرەلایەنانە گرنگترە ئەویش بەهۆی هەستیارییەكەی و خاڵە ئاڵۆزەكان، بەتایبەتی لە وڵاتێكی وەك عێراقدا، چونكە بەهۆیەوە شێوەی پەیوەندی ئەمنی نێوان هەردوو وڵات دەستنیشاندەكرێ، رێك لە رووی ئەو ژمارەیەی كە پاش كشانەوەكە لە عێراقدا دەمێننەوە و چۆنیەتی بڵاوبوونەوەیان و ئەو ئەركەی كە پێیان دەسپێردرێ و پەیوەندی ئەو هێزانە بە دەوری عێراقەوە، ئەمە سەرەڕای پێگە سەربازییەكان.
ئەمانە گشتیان پێویستە بەر لە كۆتایی هاتنی تەفویزەكەی نەتەوە یەكگرتووەكان یەكلا بكرێنەوە و پاشتریش كاریان پێ بكرێ.
ئێستا وتووێژەكان رووبەڕووی چەندین ئاستەنگ بوونەتەوە، ئەویش بەهۆی ئەو مەرج و داواكارییانەی ئەمەریكا كە دەیەوێ بخرێنە ناو رێككەوتنە ئەمنییەكەوە:
1- دامەزراندنی 58 پێگەی ئەمەریكی.
2- دەسەڵاتی هەبێ، لە دەستگیركردنی عێراقییەكاندا
3- مافی هێرش بردنی هەبێ بەبێ ئەوەی رەزامەندی حكومەتی عێراق وەرگرێ، كە ئەم خاڵەش جێی نیگەرانی ئێرانە.
4- پارێزەیی(حصانە)بدرێتە كۆمپانیا ئەمنییەكان و ئەو سەربازە ئەمەریكییانەی كە لە عێراقدا دەمێننەوە.
ئەم مەرجانە لە رەشنووسی رێككەوتنەكەدا هەن راستە بە نهێنی باسكراون، بەڵام بەهۆی ئەندامێكی ئیئتیلافەوە دركێندراوە و بۆتە جێی رەخنەی هەردوو ئاستی سیاسی و شەعبی.
ئەوەی تێبینی دەكرێ ئێستا سێ هەڵوێست لە ئاست ئەو رێككەوتنەدا هەیە:
هەڵوێستی یەكەم: هەڵوێستی ئەنجوومەنی باڵایە كە بە رێككەوتنەكە رازییە، بەڵام بۆ مۆركردنی چوار مەرجی داناوە:
1- سەروەری عێراق بپارێزێ
2- مۆركردنەكە لە نێوان دوو وڵاتی خاوەن سەروەر بێت، نەك یەكێكیان داگیركەر و ئەویتریان داگیر كراو.
3- بوونی شەفافییەت لە دانووستانەكاندا
4- راگەیاندنی بەندەكانی رێككەوتنەكە بۆ ئەوەی هەموو گەلی عێراق و گەلانی ناوچەكە و جیهان لێی ئاگاداربن.
هەڵوێستی دووەم: هەڵوێستی بەرەی تەوافوقە و پێی وایە مانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا رێگرە لەبەردەم توندتیژی تایفییەوە، عەدنان دلێمی رێككەوتنەكەی پێ باشە و دەترسێ نەوەكو كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا رێ بۆ روودانی ئاژاوە و شەڕی ناوخۆ خۆش بكات، بەڵام ئەویش جار بە جار ئاماژە بە چەند مەرجێك دەكات.
هەڵوێستی سێیەم: هەڵوێستی رەوتی سەدر هەندێ لایەنی شیعی و سوننی ترە كە پێیان وایە ئەو رێككەوتنە ئەمنییە بخرێتە بەردەم گەلی عێراق و لە رێگەی راپرسییەكەوە دەنگی بۆ بدرێ.
كەواتە تەنیا لایەن كەپێی خۆش بێ و هیچ گیروگرفتێكی نەبێ بە مۆركردنی ئەو رێككەوتنەو مانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا بۆ ماوەیەكی درێژ كوردە، بەڵام پرسیار ئەوەیە ئایا كورد دەتوانێ لەو گفتوگۆیەی كە لەسەر رێككەوتنەكە لە ئارادایە و ئەو هەڵوێستە ئیجابییەكەی كە نیشانی دەدات لە هەندێ رووەوە بە قازانجی خۆی بشكێنێتەوە و ئایا ئەمەریكا بەرامبەر بەو هەڵوێستەكەی ئامادەیە ئەگەر تەنیا لە بەندێكیشی بێت ئاماژە بە پاراستنی ئەزموونەكەی كورد بدات...؟