دیارە كە باسی رۆشنبیر دەكەین ،مەبەستمان شاعیر یا چیڕۆكنووس یا رەخنەگری ئەدەبی یا شێوەكارێك ،..یا...یا....نییە بە تەنها، بەڵكو مەبەستمان لەو كەسانەیە كە بەشێكن لە بژاردە(نخبە)ی كۆمەڵایەتی، واتا لە پاڵ پیشەكەی خۆیدا كار لەسەر چارەنووسی گشتی خەڵك دەكات، بە واتایەكی روونتر نوێنەرایەتی خەڵك دەكەن و دەنگ و رەنگی ئەوان دەگەیەنن بە حكومەت،بەڵام خاڵی گرنگ ئەوەیە ئەو رۆشنبیرانە لە ناو كام كۆمەڵگاوە سەریان هەڵداوە؟ ئایا كۆمەڵگاكە تەقلیدی و سەرەتاییە ؟ یا پیشەسازی و مەدەنییە؟ چونكە لە كۆمەڵگەی تەقلیدیدا رۆشنبیری تەقلیدی لەدایكدەبێت و ناتوانێت ببێتە نوێنەری خەڵك و دەنگی ئەوان بگەیەنێتە حكومەت، بەڵام لە كۆمەڵگەی مەدەنیدا رۆشنبیران دەتوانن ببنە نوێنەری خەڵك و بۆشایی نێوان خەڵك و حكومەت لەیەك نزیك بكەنەوە.لێرە ئەو پرسیارە دێتە پێش ئێمە لە كام كۆمەڵگاداین ، سەرەتایی یا مەدەنی؟، بێگومان كۆمەڵگەی كوردی هێشتا كۆمەڵگەیەكی هێندە مەدەنی نییە ، بەڵكو بە قۆناخی گواستنەوەدا رەتدەبێ ، واتە بەرەو بە مەدەنی چوون هەنگاودەنێ، بۆیە رۆشنبیرانی كورد دەتوانن رۆڵێكی گرنگ و زیندووتر لە هی ئێستایان بگێڕن لە پێكهێنان و بونیادنانی عەقڵیەتێكی نوێ بە جۆرێك كە كاریگەری بەسەر كۆمەڵگاو هەروەها بەسەر حكومەتیشەوەو بۆ باشتركردنی حوكم ببینێ، هەر ئەوەیشە وای لە (گرامشی) كرد كە تەنها ئەوانە بە رۆشنبیری ئۆرگانی دابنێ كە تێڕوانینیان بۆ جیهان هەیەو خاوەنی فەلسەفەیەكی تایبەتن، بە واتایەكی روونتر خۆیان لە خەمی خەڵك هاوێر نەكردووە.
بەداخەوە تا ئەمڕۆ نەرۆشنبیرانی كورد توانیویانە ببنە نوێنەری چین و توێژەكانی ناو كۆمەڵ ، نە حكومەتیش توانیویەتی بە پێی پێویست سوود لەبیرو بۆچوون و بەرهەمی فیكرییان وەربگرێت ، ئا لێرەدایە وەك (گرامشی) و (بۆتۆمۆر)بەتایبەتی (بۆتۆمۆر) تەئكیدی لێ دەكاتەوە كە رۆشنبیر گرنگترین توێژە لە بینای كۆمەڵایەتیدا و ئینتیمای رۆشنبیران بۆ هەموو چینەكانی ناو كۆمەڵگایە، واتا رۆشنبیر نوێنەری هەموو چینەكانی ناو كۆمەڵە.
لێرە پێویست دەكات لەسەر ئەو خاڵە هەڵوەستەیەك بكەین ، دەبێت ئەو میكانیزمە چی بێت كە وا بكات رۆشنبیر پەیام و پڕۆژەی خۆی لەگەڵ حكومەت تاوتوێ بكات و حكومەتیش هەموو هەلێكی بۆ بڕەخسێنێ تا رۆشنبیر بتوانێ نوێنەرایەتییەكی راستەقینەی خەڵك بێت، دیارە ئەركی حكومەت رێكخستنی كۆمەڵگایە، رۆشنبیریش بەشداری لە دروستكردنی بارودۆخێكی نوێ دەكات ، ئەو بارودۆخە نوێیە بەرەوپێشبردنی كۆمەڵگایە بۆ ئاستێكی باشتر لە جاران، چونكە حوكمڕانیكردنی باش بە هۆی توانای رۆشنبیرانەوە بنیات دەنرێ. لێرەدا هیچیان بەبێ ئەوی تریان ناتوانن كۆمەڵگایەكی زیندووی بەرهەمهێن و مەدەنی بونیاد بنێن كە جێگەی بڕواپێبوونی هەموو خەڵك بێت ،پێوەندی ئەم دوو لایەش هاریكاریكردنی یەكتری و هەندێ جاریش دروستبوونی ناكۆكییە ، بەڵام ناكۆییەكە تەنها بە مەبەستی باشتركردنی حوكم و نوێنەرایەتیكردنی باشتری خەڵكە، بۆیە پەیوەندی ئەم دوو لایە پێویستی بە رێكخستنەوەیەكی جیدی هەیە، كە تا ئێستا بە پێی پێویست نییە.