مادام كه‌نالی رووداو شلی كرد، منیش شل ئه‌كه‌م؟!
موزه‌فه‌ر سریشمه‌یی
ڤایرۆسه‌كه په‌لی هاوێشت بۆ ده‌ره‌وه‌ی چین و هیچ چاودێری و رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی له گه‌ل نه‌كرا چونكه له‌سه‌ره‌تای ته‌قینه‌وه‌ی بوو، وه شاره‌زایی و لێهاتوویی كه‌م بوو ده‌رباره‌ی ڤایرۆسه‌كه، هه‌ر بۆیه، زوو گه‌یشته دوورترین سنوری دونیا.
سه‌ره‌تای بڵاو بوونه‌وه‌ی ئه‌م ڤایرۆسه بۆ سه‌ره‌تای مانگی سێ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌وكه له ده‌رگای سنوری ناحیه‌ی خه‌لیفانی داو وه‌ك میوانێكی زاڵم خۆی كێشا به جه‌سته و به‌ده‌نی هه‌موو تاكێك به‌ڵام ڕاگرتن و رووبه‌روو بوونه‌وه‌ی له كه‌سێكه‌وه بۆ كه‌سێكی تر جیاوازه ئه‌مه‌ش به‌هۆی جیاوازی ڤایرۆس و ته‌مه‌ن و كۆئه‌ندامی به‌رگری و ته‌ندروستی تاكه‌كه ئه‌گه‌ڕێته‌وه.
یه‌كه‌م حاله‌ت له‌سنوری ناحیه‌ی خه‌لیفان كه تووشی بوو هاولاتێكی گوندی سرێشمه بوو، به‌لام زۆر به‌سووكی گرتبوو، وه هه‌ر له‌ماڵه‌وه‌ش خۆی كه‌ره‌نتیه كرد تاكو ڤایرۆسه‌كه له گیانی چووه ده‌ره‌وه
وه گوێرایه‌لی تاكیش به ڕێنماییه‌كانی پسپۆرانی ته‌ندروستی له سه‌ره‌تا زۆر به‌هیزو كاریگه‌ر بوو، به‌تایبه‌ت به‌رنامه‌ی ته‌ندروستی دكتۆر ئاراس برادۆستی له گه‌ل كومه‌لێك له دكتۆره‌كان بۆ ئه‌وه‌ی پێناس و لێكه‌وته‌كانی و شێوازی بڵاو بوونه‌وه‌یی وه‌خۆ پاراستنی زۆر به‌هیزو كاریگه‌ر بوون، به‌سه‌ر دڵ و ده‌روونیی تاكی كومه‌ڵگای كوردی، وه ته‌واو كاریگه‌ری خۆی دانابووچونكه شه‌وانه زۆر به‌تامه‌زرۆیه‌وه خه‌ڵكی چاوه‌ڕوانی به‌رنامه‌كه بوون، بۆ ئه‌وه‌ی زانیاری گرینگ وهه‌ستیار له‌و پسپۆڕانه وه‌ر بگرن. چونكه مه‌ترسی وهه‌ژموونی ڤایرۆسه‌كه رۆژ به‌رۆژ له ته‌شه‌نه‌كردن دابوو. به‌رنامه‌كه رێگریه‌ك بوو بۆ خۆپاراستن و خۆدوور گرتن له شه‌پۆڵی ئهو ڤایرۆسه‌دا، وه خه‌ڵكه‌كه‌ش هه‌تره‌شیان چوو بوو، چونكه دام و ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندن زۆر جگه له رووداو له‌راده‌به‌ده‌ر باسیان له‌م جۆره ڤایرۆسه ئه‌كرد، به‌ڵام هیچ شاره‌زاییه‌كی ئه‌وتۆیان له‌سه‌ری نه‌بوو، ته‌نها گه‌وره‌كردنی بابه‌ته‌كه بوو بۆ سه‌رنج ڕاكێشانی خه‌ڵكی به‌لای خۆیانه‌وه.
به‌ڵام له ناكاو به‌هۆی هاتنی وه‌رزی هاوین به‌رنامه‌كه‌ی ئاراس برادۆستی نه‌ما، ڕۆژێكیان، رێم كه‌وته یه‌كێك له دوكانه‌كانی سرێشمه بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ل و په‌لی ماله‌وه بكرم كه پێداویستی ڕۆژانه‌بوون، پیرمێردێك له‌وێ په‌یدابوو ،ووتی: مامۆستا ماسكه‌كه فڕێ بده، ووتم بۆ؟ ووتی: مادام رووداو شلی كرد؟ منیش شل ئه‌كه‌م؟ تۆش شڵ بكه؟ مه‌به‌ستی مامه پیره ئه‌وه بوو، كه به‌رنامه‌كه نه‌ما گوایه دكتۆره‌كان گه‌یشتنه خاڵی وه‌چه‌رخان كه ڤایرۆسه‌كه حه‌تمه‌ن به‌ره‌و له نێو چوونه‌و وه كوتایی به‌و بارودۆخه ناهه‌مواره دێت. به‌هیوای گه‌ڕانه‌وه‌ین بۆ ئهو به‌رنامه‌یه.
قسه‌كه‌ی مامه پیره، ڕاست ده‌ر چوو، نه‌ده‌بوو، به‌رنامه‌كه‌ی رووداو یه‌كسه‌ر بوه‌ستێ و كوتایی به‌و به‌رنامه‌یه بێت ، كه ڕۆژانه هه‌موو كرۆكی توێژینه‌وه‌كان و مامه‌له كردن له گه‌ل خوودی ڤایرۆسه‌كه و چاره‌سه‌ریه‌كانی سه‌ره‌تایی كه به پۆینت كاریگه‌ریان هه‌بوو وه شێوازی خۆپاراستن و دوور كه‌وتنه‌وه له‌و شوێنه‌ی كه ڤایرۆسه‌كه لێیه‌تی و گه‌مارۆدانی، وه‌ستانی به‌رنامه‌كه كه چیتر مێزگردیان ئه‌نجام نه‌دان به شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام ئه‌مه بووه، سه‌ره‌تایه‌كی بڕوا پێكراو بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵكی مه‌ترسی و گومانیان له‌سه‌ر ئه‌م ڤایرۆسه نه‌مێنێ و جۆرێك له پشتگوێ خستن و پابه‌ند نه‌بوون، روویان تێ بكات.
ڕۆژانه مه‌رگ میوانی ده‌یان كه‌س ده‌بوو، كه به‌بێ جیاوازی رووی تێ ئه‌كردن به‌ڵام جیاوازیه‌كه‌ی ته‌نها له وه‌دابوو، نه‌خۆشی و لاوازی كۆئه‌ندامی به‌رگری ئه‌وكه‌سه بوو كه تووشی ئه‌بوو. ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كه ساغ و ته‌ندروست بوایه، ئه‌وه زوو ڕاوی ڤایرۆسه‌كه‌ی ئه‌ناو زۆر به‌زه‌حمه‌ت پێشوازی لێ ئه‌كرد، به‌لام ئه‌گه‌ر كزو لاواز بوایه، ئه‌وه هه‌ر زوو تووشی كاره‌سات ئه‌بوو.
ترامپ له چاوپێكه‌وتنێكی وتی: سه‌ره‌تای مانگی چوار ڤایرۆسه‌كه به‌ره‌و سستی و لاوازی ئه‌ڕواو ته‌نانه‌ت بوونی نامێنێ، نیوه‌ی قسه‌كه‌ی ترامپ ڕاست ده‌رچوو، چونكه ئه‌م ڤایرۆسه له وه‌رزی هاوین سستی وجۆڵه و كاریگه‌ریه‌كانی به‌ره‌و نه‌مان چوون و ڕێژه‌ی مردنیش به‌ره‌و كه‌مبوونه‌وه هه‌نگاوێنا.له ولاتی ئیمه‌ش هه‌ر وابوو، له وه‌رزی هاوین زاڵگه‌كان سووككران و هه‌ندێ چاوپۆشین كراو چیشتخانه‌كان و كافتریاكان و گشت و گوزاریه‌كان پیشوازی له گه‌شتیاران كرایه‌وه ، وه مزگه‌وته‌كان كرانه‌وه‌و ژیان به‌رگێكی ئاسایی له‌به‌ر كرده‌وه‌و جوله‌ی خێراو چڕ كه‌وته‌وه نێو سێكته‌ره جۆراوجۆره‌كانی ئابوری و لایه‌نه‌كانی كومه‌لایه‌تی و سه‌راپای جوله‌كانی مرۆڤ كه‌وته‌وه گه‌ڕ بۆ درێژه دان به ژیان.
كۆڤید 19 وه دیاره، زۆر حه‌ز به وه‌رزی زستان ئه‌كات و ئاشنایی پته‌وی له‌گه‌ل سه‌رماو سۆله هه‌یه، بۆ ئه‌وه‌ی هێرش و په‌لاماره‌كانی ده‌ست پێ بكاته‌وه. چونكه هێرشه به‌ربلاوه‌كانی له وه‌رزی زستان ده‌ست ده‌كات، چونكه ئه‌م وه‌رزه به باشترین وه‌رز داده‌نرێت بۆ نوێبوونه‌وه‌و گه‌شه‌كردنی ئهو جۆره ڤایرۆسه كوشنده‌یه. وه تێكه‌ڵاو بوونی ئهو جۆره ڤایرۆسه‌ش له گه‌ل جۆره‌كانی ئه‌نفلونزاو هه‌لامه‌ت و چه‌ندین ڤایرۆسی تری وه‌رزی مه‌ترسی زیاتر كردووه له‌سه‌ر گیانی هاولاتیان چونكه به ئاسانی ده‌ست نیشان ناكرێت و وه نیشانه‌كانی هه‌ندێ هاوبه‌شن له گه‌ل ڤایرۆسه‌كانی تری وه‌رزی.
