لێدوان و شرۆڤەی: ماجید نووری
((لە هەڕەتی لاوێتیمدا تەواو هەست بە پیری دەكەم
دڵم پڕ لە ئازادییە، ئەی داخ هەست بە ئەسیری دەكەم
ئەوەندەم خراپە دیون، لە هاودەمی بەدو ناپاك
دەسا شەرتبێ دەست و دڵم، بە دەستی خۆم زنجیری كەم
بە ڕووی خۆمدا دەرگام داخست، هێجگار بێزارم لەم و لەو
مخابن گەیشتمە قۆناغێك دادم نادات خۆراك و خەو
ئەی خواوەندی ئاسمانم، تۆ چاك دەزانی ، من بووم
چەندین جار بوو بۆ ئازادی بە دڵ و گیان بەسەر چووم
مەرگ زۆرجار یەخەی گرتووم ئەو بەزیوەو من نەمردووم
من لە نەوەی نەوەیەكم ئەوان زیندوو منیش زیندووم
ئەگەر گورزی مەرگی ژیان بۆ سەر تەمەنم هاتبێ
ئەڵێم مەڕۆ، بێ منەت بە، ئەوا بەرەو پیرت هاتووم
بە چەشنی مۆم تنۆك تنۆك هەتا كەینێ
بەڕێگەی پڕ دڕك و داڵا هەنگاو بنێم هەتا كەینێ
خۆشی و ناخۆشی تەمەنم لە ڕێی تۆدا بەخشی وەتەن
ئیتر هیچم مەبەست نییە ئەژیم ناژیم هەتا كەینێ.. – ئەحمەد سەلام))
لەم چوارینە شیعریەیيدا (ئەحمەد سەلام) واقیعێكی تاڵ وێنا دەكات، واقیعی درككردنی سەرۆكێكی خەباتگێڕ كە هەموو تەمەنی خۆی لە پێناوی ڕزگاريی نەتەوەكەی دادەنێت و بەر ئەنجام گەلی كوردستان ڕووبەڕووی پیلانێكی نێودەوڵەتی دەبێتەوە و لە پاڵیدا كەسانێكی بەد؛ ئومێدەكەی (كە ئومێدی لە مێژینەی نەتەوەیەكی ستەملێكراوە) لە بار دەبەن و، بەو شێوەیە وێنای دەكەن كە هەوڵ و ماندووبوونی (بارزانی) لە سەرووی دنیای واقیعەوە بوو بێت.
بارزانی خەبات و چاكەی باڵای پێكەوە گرێ دا بوو، پێناسەی چاكەی باڵا لای ئەم كەسایەتیە وا دەكرێت، وەك لە یەكەمین ڕستەكانی چوارینەی شیعرەكەیدا(ئەحمەد سەلام) بە ناوی (بارزانی)ەوە پرسیار ئاڕاستەی خواوەند دەكات، لەو بڕوایەوە كە خواوەند قەدەرە و خاوەن تەجەلابوونێكی ئاسمانیە، مرۆڤيش خۆی لە سەر زەوی دیاریكەری واتای مەردایەتی (فەزیڵەت)ه.
بەم پێوەرەوە مەردایەتی یەكێكە لە بنەماكانی هێزی ئەو مرۆڤانەی سەر زەمین كە جووڵە و ئەفراندن و بزاڤی تاكەكان لە ناو كۆمەڵگەكاندا بە پێی هەلومەرجی بابەتی و سەردەمیانە ڕێك دەخەنەوە و، لە پێناوی ئازادیدا واتایەكی نوێی مرۆڤانە بۆ هەموو هێزێكی ئاسمانی و یاسایی زەمینی دادەنێنەوە، بە پێی پرەنسیپەكانی مافی مرۆڤ و ئازادییەكانیی، كەسانی خەباتكار بۆ ڕزگاركردنی نەتەوەیەكی ژێردەستە لەسەر زەمین دەبنە هێزێكی باڵا، بارزانیش بۆ تەجەلابوونی ئەم شێوازەی هێز، مرۆڤ هەموو هێزی تەمەنی خۆی بۆ ڕزگاریی خەڵك و نیشتمانی كوردستان بەكار دەهێنێت، ڕەنگبێ لەم سۆنگەیەوە بوو بێت كە شاعیر و سیاسەتمەدارێكی وەك (ئیبراهیم ئەحمەد) لە كۆبوونەوەیەكیدا كە بە كاسێت تۆماركراوە و چەند جارێك گوێبیستی بووم، بە خەڵكانی نزیك خۆی دەڵێت (هەرچی حەزی لە مەردایەتیە با بۆ لای بارزانی بگەڕێتەوە (.
بە پێی میتۆدی ئەڕستۆیی، مەردایەتیی ئاوەز هەیە و، مەردایەتیی ئاكار هەیە.
باڵاترین مەردایەتی بە لای ئەرستۆوە مەردایەتیی رامان و بیركردنەوەی تیۆرییە، كە مرۆڤ بەرەو هەڵكشان رووە و قۆناغی پەی بردن بە هەمەكەكان دەبات.
بە پێی ئەم میتۆدە مەردایەتی لای (مەلا مستەفای بارزان) داب و رەوشتێكی بە دەست هاتوو و چەسپاوە و كاری مەردانەش لەوەوە سەرچاوە دەگرێت.
هەندێك لەو كەسایەتیانەی نزیكی مەلا مستەفا بوون، باس لەو دوو كتێبە دەكەن كە زۆربەی كات بە دەستییەوە بوون، ئەویش كتێبی قوڕئان و كتێبەكەی دیوانی جزیری بووە، مەردایەتی هەرگیز بە خۆڕسك لای ئەم سەرۆكە مێژووییەی كوردستان نەڕسكاوە، بەڵكوو بە مەشق و راهاتن بە دەست هاتووە.
لەو دوو كتێبەوە وتەكانی خواوەند و ئەدەبیاتی خاڵسی نەتەوەیی لە لای جزیری، دوو سەرچاوەی ڕاهێنان بوون بۆ مەردایەتی كە چێژيان لە كۆنترۆڵ كردنی خۆی و زاڵ بوون بە سەر خۆیدا پێ بینیوە، هەموو خەباتكارێكی دلێر و ئازا لە خۆ كۆنترۆڵ كردن و زاڵ بوون بە سەر خۆدا چێژ دەبینێت.
ئەڕستۆ عەقڵی مەردانە بە وەستایەكی پیشەكار دەچوێنێت، كە لە كارەكەیدا دڵسۆز و كارامەیە، بە هەمان شێوە بە پزیشكێكی لێهاتووی دەچوێنێت، كە رێژەیەكی گونجاو لە دەرمان بۆ نەخۆش دیاری دەكات، هەروەها وەك پەیكەرتاش و هی دیكەش وایە.
مەردایەتی بە لای بارزانیەوە لە شۆڕشەكەیدا ئەوە بووە نە بودەڵە بێت و نە هەڵە، چونكە خاكەڕایی مرۆڤی مەرد لە نێوان زبری و شەرمنیدایە.
رەنگە بە گوێرەی گۆڕانی هەلومەرج و كەسەكانی دەوربەری بارزانی، بە پێی ئەم هەستەی (ئەحمەد سەلام) لە شیعرەكەيدا دەریبڕیوە، بارزانی بەسەر جێی نەخۆشیەكی سەختەوە بووە و لە هەندێك كەس كە بۆ سەرخستنی بەهاگەلی شۆڕشگێڕانە جێی باوەڕ و متمانەی پێشووی بوون نائومێد بوو بێت..
مۆم و تنۆك تنۆك توانەوەی مۆم لە هێنانە سەر خوانی شیعرەكەی (ئەحمەد سەلام)دا، چواندنێكە بۆ نائومێدی زۆربەی سەركردە مێژوویەكانی كوردستان و كە بۆ گەلەكەیان ڕۆشنایی بوون، لێرەشدا ڕۆحیەتی بارزانی بەو پرسیارە وەگۆ دێنێت و چەند جارێك لە خواوەند دەپرسێتەوە(هەتا كەینێ؟)، ئەمە سەراوبنكردنێكی بەرجەستەی ئەفڵاتونیزمە لە بونیادنانی ئومێددا، ئەو لە ئاستی كردارەكیدا بۆ بەرجەستە كردنی ڕزگاریی (وەتەن)، هەموو هەوڵێكی داوە و بەهۆی خیانەتی نێودەوڵەتی و خزانی هەندێك لە سەرانی شۆڕش بۆ بنكۆڵكردئةونی شۆڕشەكە و هەڵزنانیان بە سەر پەیژەی ئارەزووی چڵێسانەوە كە هاوئاهەنگ بوون لەگەڵ پیلانگێڕانەكەدا، ئاكام بارزانی بەڕووی خۆیدا دەرگا دادەخات، چونكە لە ژێر سەری پیلانەوە ژیانی گەشە و ژیانی ململانێ هاتۆتە بنبەست، مەلا مستەفا لێرەدا ناڕەزایی لە حاڵی خۆی دەردەبڕێت و داوای ڕزگاربوون لە خوددا دەكات كە ڕۆحی هەڵبكێشێت، بەڵام كاتێك دەڵێت ((من لە نەوەی نەوەیەكم ئەوان زیندوون منیش زیندوو)) ئەم هەست كردنەی بە زیندووێتی، هێزی كاریگەری ئاییندە ئازاد دەكات و هێزی داڕووخان ڕادەگرێت.
ئەحمەد سەلام لەم شیعرەیدا بەم شێوەیە تراژیدیا و كڵۆڵی سەركردەكانی كورد لە بەرانبەر گەلەكۆمەكێی نێودەوڵەتی و پیلانی سەختی دەوڵەتانی داگیركاری كوردستان كۆدەكاتەوە، پیلانكاريی ئەوسا و ئێستا و خیانەتی كەسانێكی گوێلەمستی دوژمنانی ناو مەنزڵگەی كوردستان، دژ بە ئومێدی لە مێژینەی نەتەوەییمان، هەموو دیۆزینۆسێكی هاوشانی بارزانی دەخاتە ناو ڕەشبینیەكی شۆپنهاوەرییانەوە.
بارزانی وەك سەركردە خێرلەخۆنەدیوەكانی پێشووی كوردستان، لە ناو ڕێڕەوی مێژوویی خۆیدا، ئەركە قورسەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی ستەم و شۆڕش بەرپاكردنی ئازایانە بەجێگەیاندووە، ئیتر هەموو ئەو ئومێدانەی بەدی هاتن و ئەوانەشی بەدی نەهاتن و دەكرا بەدی بێن، تێكڕایان بۆ گەیشتن بە دوا ئومێدی سەركەوتنی شۆڕش لە نەستی سیاسی بارزانیدا هەبوون، ئەو ئومێدانە ڕەونەقەی بیرۆکەی رزگارییان هەبووە؛ بە سوود وەرگرتن لە هەموو ئەو بزووتنەوە نەتەوایەتیە كوردیانەی بەر لە خۆیشی كە ڕابەرانی دیكەی نێو مێژووی كوردستان بەرزیان کرد بووەوە، زۆربەیان بەدەم خواستی بنیاتنانی دەوڵەتێکی كوردستانیەوە ئاكام یان (لە سێدارە دراون یان شەهید كراون یان لە غەریبایەتیدا سەریان ناوەتەوە)، بارزانی لە دوا ساتەكانی تەمەنیدا لەو قەناعەتەدا بووە گەر نیشتمان و خەڵكەكەی خاوەن سەروەرییەکی ناوخۆیی و دەرەکی نەبن، ئیدی بوون و نەبوون چ سوودێك بە نەتەوەی كورد نابەخشێت(ئەژیم،ناژیم هەتا كەینێ..؟)
تێبینی: ئەم شیعرەی مامۆستا ئەحمەد سەلامم لە كتێبەكەی زانیار سەردار قڕگەیی خوێندەوە كاك زانیار نووسیویەتی:
(( ئەحمەد سەلام خۆی سەبارەت بەم چەند دێڕ شیعرە دەنووسێت- ئەم چەند دێڕە شیعرە بەم شێوەیە لەدایك بوون، ئەگەر لەسەر خەیاڵ مابم ساڵی 2001 بوو، لە هەولێر بووم، لە گۆڤاری دەنگی پێشمەرگە كارم دەكرد، ڕۆژێك هەر وەك ئێستا مانگ و وەرزی ساڵ ئادار و نەورۆز بوو، من و شێخ فریاد بارزانی و میقداد شاسواری و سەردار جاف و چەند برایەكی تر لە ژووری شێخ فریاد بووین
كاكە شێخ ئەم ڕووداوەی بۆ گێڕاینەوە(( كە لە ئەمەریكا بووین هەر شەوەی یەكێكمان لە نەخۆشخانە بە دیار بارزانیەوە بووین و ئێشكمان دەگرت، شەوێكیان بە ڕێكەوت من بە دیاریەوە بووم، ڕیكۆردەكە شریتێكی گۆرانیبێژی فارس -حومەیڕا-ی لەسەر بوو، هەر جارێك گۆرانیەكە تەواو ببوایە؛ بارزانی ڕەحمەتی داوای لێدەكردم خێرا شریتەكە بخەمەوە سەر سەرەتای گۆرانیەكە..)) ڕاستیەكەی ئەم بەسەرهاتەی شێخ فریاد سەرنجی ڕاكێشام و دەمودەست داوام لێكرد ناوەڕۆكی ئەو گۆرانیە بزانم، بە هیممەتی شێخ و میقداد شاسواری دەقی وتەكانی گۆرانیەكەیان بۆ وەرگێڕامە سەر زمانی كوردی
هەر ئەو كات لە ئیلهامی ئەو ڕووداوەدا، وشەكانی گۆرانیەكە بوونە هاندەرم، تا ئەم چەند دێڕە شیعرەی لێرەدا نووسیومن بهۆنمەوە.))