كوردستان لە نێو عێراقێكی بێ سەروەری نا یەكگرتوودا ..
رێبوار حەمەلاو شوانی
لە سەرٍەتادا دەمهەوێت ئاماژە بەو راستییە بدەم كە مافی چارەنووس وەك ئامانج و دروشم لەگەل سەرهەڵدانی بزافی رزگاریخوازی نیشتمانی و نەتەوەیی سەری هەڵداوە، مێژووێكی دوور و درێژی گەشەكردنی هەیە .باشوری كوردستان لە هەموو ڕووێكی ژیاریی, نیشتمانێكە جیاواز لە بەشەكانی تری دەوڵەتی عێراق ,بۆیە مافی ئەوەی هەیە دانیشتوانەكەی بەو مافە بگەن كە خۆیان دەیانەوێ..
پرسی گەلی كورد وەك نەتەوەیەكی رٍەسەن كە ئەگەر بۆ مێژووە كۆنەكەی بگەڕێتەوە بۆ سەردەمی چاڵدێران و ململانێی هەردوو دەوڵەتی عوسمانی و سەفەویدا بگەڕێتەوە، بەڵام مێژووی كێشمەكێشمی باشووری كوردستان لەگەڵ عێراقی دروستكراوی كۆلۆنیاڵیزمی بریتانیادا دەستپێدەكات، كاتێك كە لە داڕشتنەوەی نەخشەی ناوچەكەدا ویلایەتی موسڵ یان راستتر باشووری كوردستان لكێنراوە بە عێراقی عەرەبی یان بە هەردوو ویلایەتی بەغداو بەسراوە بەگوێرەی بەرژەوەندییەكانی ئینگلیز نەك هیچ كام لە پێكهاتەكانی ئەو سەردەمەی ئەو سێ ویلایەتە.
خاكی باشووری كوردستان لە لە سەردەمی پاشایەتی و لە ساڵی 1921وە بە (ویلایەتی موسڵ)لەو لكێنرا.. دواتر بە هۆی ئینقلاب و كودەتاكان هەر لە 1958 تا هاتنە سەر كاری بەعسییەكان 1968 وگرتنە دەستی حوكمرانی ، ئەوا پرسی كورد لە نێو ئەو عێراقێكی پر كێشەدا ، بەردەوام ئینكاری دەكرا و دەسەڵاتدارانی عێراق بەردەوام لەبەڵێنەكانیان پاشگەزدەبوونەوە .
ئەوەی لە سیستەمی حوكمرانی عیراقدا بەدی كراوە ئەوەیە كە عێراق لە 1921ەوە تا ئێستا چەندین خولی شەڕی لەگەڵ بزافی رزگاریخوازی كورد لەشۆڕشی چەكدارییەوە تا پیلانگێری 16ی ئۆكتۆبەری 2017 كردووە، نەیتوانیووە ئەو كێشەیە یەكلایی بكاتەوە‌و كۆتایی بە بزافی كوردایەتی بهێنێت، لەبەرامبەریشدا پاش چەندین ساڵ لە خەباتی گەلی كورد نەتوانراوە لەوە زیاتر بەدەست بهێنرێت كە لە دوو دەستوورە كاتییەكەی ئینقیلابەكانی 14 و 17ی تەمووز یان دەستوورە هەمیشەییەكەی دوای رووخاندنی بەعس لە ساڵی 2003 بەدەق هاتووە
ئەگەر تا دوێنی رژێمی بەعش بە چەكی كۆمەڵكوژی و قەدەغەكراوە و تیرۆر و ئەنفاڵ هەوڵی خۆ دزینەوە لە چارەسەری دۆزی كورد درابێ ، ئەوە لە ئێستا دا میكانیزمێكی نۆی و شێوازی جەنگە گۆراوە بۆ گەمارۆدان و شەڕی ئابووریشی گەیشتووەتە سەر، لە ژێر سایەی عێراق بە ناو دیموكرات و فیدراڵ ، ساڵ بە ساڵ كێشەیان بۆ برٍینی بەشە بودجە ومووچەی كوردستان دروستكردووە و بەرادەیەك لەوەش زیاتر سنووریان بەزاندووە كاریان بۆ هەڵوەشاندنەوەی قەوارەی دەستووری كوردستان كردووە .
دەبێ ئەو راستییە قبوڵ بكەین ، حوكمرانی عێراق بە درێژایی 99 ساڵی رابردوو تا بە ئەمرٍۆ هیچ كات نییەتیان نەبووە كە مافە كانی گەلی كورد بگەرێنەوە و لە هەمان كاتیشدا ، كورد وەك هاوڵاتییەكی پلەیەك خاوەن ژیانێكی ئاسوودە و شایستە بێت . بۆیە، دیدگای دوژمنكارانە و هێنانەوە پاسا و پاشگەزبوونەوە لە نێو خوێن وناخی دەسەڵاتە یەك لە دوای یەكانە بۆ خۆ دزینەوە لە گەرٍانەوەی خاك و نیشتیمان . هەروەها ئەگەر دەیان رێكەوتنی تریش لەگەڵ بەغدا ئەنجام بدرێت ئەوا هیچ سوودێكی نابێ و پابەند نابن و هەڵدەوەشێنرێتەوە . ئەگەر پێداگری لە سەر مافەرەواكانیشمان بكەین ئەوا دەبێت چاوەروانی هێرش و گەمارۆدان و برسیكردنی دەسەڵاتدارانی بەغدا بكەین .
ئەوەی بۆ قۆناغی ئێستای گەلی كورد گرنگە ، ئەوەیە، هەر چۆنێك بێت بناغەی ئابوورییمان بەهێز بكەین، لە رێگەی زیاتر پەرەپێدانی پەیوەندییە دیپلۆماسییەكان چ لە سەر ئاستی هەرێمایەتی و چ نێودەوڵەتی و گرنگی پێدان بەكەرتی پێشەسازی و ئابووری وكشتوكاڵ و گەشتیاری و لە پێناو كەمكردنەوەی هەموو ئەو گوشارانەی كە لە رابردوو لە رێگە كارتی بودجە ونەوتەوە دژمان بەكارهێنراوە .
هەنگاوەكانی حكومەتی كوردستان ، زۆر جیدین لە پێناو بە دەسهێنانی داهات لە رێگەی سەرچاوەی جۆراو جۆرەوە ، تا كوردستان بێ نیاز بكات لەوەی بەغدا مووچە بنێرێت یا نەنێرێت یانیش هەموو ئەو كێشە وگرفتانەی كە بە هۆی دابەزینی نرخی نەوتەوە بەرۆكی ئابووری كوردستانیی گرتووە و زیانی زۆری لێدەكەوێتەوە . هەموو ئەو هەنگاوانە وادەكەن كە ھەرێمی كوردستان بۆ مەترسییەكانی داھاتووی نەوت ئامادە دەبێت و لە عێراقیش بە تەواوی بێمنەت دەبێت.
جیۆ ئێكۆنۆمی كوردستان لە هەموو روویەكەوە خاوەن سەرچاوەی دەوڵەمەندە و نابێ چاویی لە دەستی عێراق بێ ـ خاوەن چەندین سەرچاوەی سروشتی ئاو و كانزا و خاكێكی دەوڵەمەندە ، لە رووی زمان و مێژوو و كەلتووریشەوە جیاوازین لەگەڵ عێراق . پێوستە پەرە بەكەرتەكانی تری ئابووری بدەین و تا ببێتە جێگرەوەی كارتی نەوت . راستە قۆناخی ئێستا سەختە و بەربەستی گەورە ھەن، بەڵام سووربوونی حكوومەتی كوردستان لەسەر ئەو ستراتیژ و ئامانجە، كە لە كۆتاییدا دەمانگەیەنێتە قۆناغێكی دیكەی گرنگی پێشكەوتوو.
