،،
هەڵبژاردنی سیستەمی دیموکراسی و پەیرەو کردنی لە هەر وڵاتێک دا، پێویستی بە بنڵغەیەکی گونجاو و خۆ ئامادەکرنی پێشوەختە هەیە لە تەواوی سیکتەرەکانی سیاسی، ئابوری، کومەڵایەتی و تا دەگاتە ئاستی رۆشەنبیری و هوشیاری تاک.
جگە لەوەش پێویستی بە بوێری هەیە لەوەی بریار دان لەسەر پەررەو کردنی بنەماکانی لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی وڵاتدا.
ئەگەر ئامادەکاری تەواوی بۆ نەکرابێت، ئەوە وڵات توشی کێشەی گەورە دەبێت لە ئەۆجامی ئەو دەرهاوێشتانەی بە دوایدا دێن.
عیراق وەکو وڵاتێکی رۆژهەڵاتی ناوەراست و خاوەن مێژوویەکی ئالۆزی سیاسی و حوکمرانی؟و،کۆمەڵایەتی، کە بەردەوام لە چوارچێوەی دەولەتێکی قەومچی فاشیزمی دابووە، وەکو زۆر لە وڵاتانی تری ناوچەکە خاوەن حکومەتێکی دکتاتۆری بووە و باوەری بە ئازادی و مافی نەتەوەکان نەبووە، ئەستەمە بیر لە گۆرینی ئەو ئایدیایە بکرێتەوە لە مەودایەکی کورت دا.
جگە لەوەی خودی گەلی ئیراق بەتەواوی جیاوازیە ئاینی و مەزهەبی ونەتەوەیی یەوە، لە روی هزری و زانستی و رۆشەنبیری و کۆمەلایەتی یەوە ئامادە نیە پێشوازی لەو سیستەمە بکات و لەگەلی بگونجێت، کە نزیکەی سەدەیەکە لە ژێر هزرە قەومچی و فاشیزمی و مەزهەبی یەوە کونتڕۆل کراوە.
هەرێمی کوردستان، وەکو قەوارەیەکی جیاواز لە ناکاو سەری هەڵدا، کە دروشمی دیموکراسی بو عیڕاق و فیدراڵی هەرێمی کوردستان کرد، لە پاش روخانی رژێمی بەعسی، ئەم بریارە پێویستی بە هێزو بوێریێکی گەورە بوو، ئەکەر بزانرێت نە عیراق و نە وڵاتانی ناوچەکە ئامادە نین پێشوازی لێ بکەن، بەڵکو دژایەتیشی دەکەن و بە مەترسی دزانن بۆ سەر خۆیان، ئەگەر پرسی کوردیش لە وڵاتانی دەوروبەر لەبەر چاو بگرین، ئەوە مەترسیەکان زۆرتر گەوترتر دەبیت.
لە پاش روخانی رژێمی بەعسی عیراقی لە ٢٠٠٣ و بە دواوە، هەرچی لە حکومەتە جیاجیاکانی عیراقی فیدرال بیندراوە دژایەتی هەرێمی کوردستان بووە، لە رووی سیاسی و ئابوری یەوە، هەوڵەکانیان بە ئاراستەی جۆک دادان بووە بە هەرێمی کوردستان.
جگە لە دەستێوەردانی وڵاتانی دەوروبەر کە ئەوانیش بەردەوام لە پیلانگێری دابوونە بۆ شکست هێنان و نەهێشتنی قەوارەی هەرێم، تا گەیشتە ئەو ئاستە واتانی دەوروبەر و حکومەتەکانی عیراقی فیدرال و بە تایبەت پاش زۆرینەی شیعە، پێکەوە کەوتنە پیلا گێران لە دژی هەێمی کوردستان و تا ئەم ساتەش بەردوامن.
ئەوە هەموو دژایەتی و پیلانانە، باجی ئەو بریارەیە کە سەرکردایەتی سیاسی هەرێمی کوردستان بریاری لەسەر دا و ئامادە بوو قبولی بەربەستەکانی بکات، لەو باوەرو قەناعەتەوە کە تاکە رێگایە بۆ دور خستنەوەی گەلی کورد لە چەوساندنەوەی حکومەتی مەرکەزی.
ئەوەی لەم ساتەش دەکرێت، لە دژایەتی هەرێمی کوردستان، کە فایڵی نەوت و بودجە و موچە کراوەتە بەهانە، ئەوە تەنها پیلانێکی ترە لە دژی هەرێمی کوردستان و سەرکەوتنەکانی، بە تایبەت لە بواری پەیرەو کردن و فەراهەم کردنی کەش و هەوای دیموکراسی کە نەک تەنها بوەتە نمونە لە ناوچەکە، بەڵکو لەسەر ئاستی جیهانیش بە پرۆسەیەکی سەرکەوتو هەژمار دەکرێت و حسابی بۆ دەکرێت.
دوژمنە دێرینەکانی گەلی کورد لەم قۆناغەش دا هەرچی لە دەستیان بێت لە دژی هەرێمی کوردستان دەیکەن، تا گەیشتە ئەو رادایە توانیان لە ناخۆی هەرێمیش بە کرێگیراو پەیدا بکەن و پەرە بە پیلانەکانیان بدن.
بۆیە دەبی ئەوە بزانرێت کە ئەو دۆخە نالەبارەی روی لە هەرێم کردووە، لە ئەنجامی پیلانی دوژمانی گەلی کوردە، نەک لەو هزرەوەیە کە حکومەتی هەرێم سەرکەوتوو نەبووە، بەلکو سەرکەوتنەکانی هەرێم روون ، ئاشکران و لەبەر چاون لە تەواوی سیکتەرەکان.
دەبێ ئەوەش بزانین، تا عیراق ئەو جۆرە عەقلیەتە شوفینیانە و مەزهەبیانەی تێدایە و کاریگەریان لەسەر بریاری سیاسی هەیە، نە عیراق بە گشتی ئارام دەبێت، نە دەرفەت بە هەرێمی کوردستان دەدەن ئارام بێت.
ئەو دۆخە ئێستا بەشێکە لە کێشە نێودەوڵەتیەکانی رویان لە ناچەوکە و جیهان بە گشتی کردووە هەیە، چارەسەر تەنها بە چارەسەرکرنی ئەو کێشانەوە هەیە، لە فۆرمەکانی سیاسی و جوکرافی و ئابوری و نەتەوەیی، دەبێ بە هەموو توانامان بجەنگین، دەبێ تحملی ئەنجامەکانیشکی بکەین تا دەگەین بە ئامانج، ئەو دۆخە کاتی یە و گۆرانکاری گەورە بە رێوەیە.
عیراق و دیموکراسی مەحالە، مافەکانیش نابەخشرێن، بەلکو دەست دەهێنرێن.