ئەگەر هەڵوەستەیەكی وردبینانە بۆ مێژوویی 17 ساڵەی كابینەكانی حكومرانی بەغدا و هەڵسوكەتی شیعەكان بەرامبەر بە گەلی كورد و پێكهاتەكانی تری وەك سوننە وتا دوای بكەین ، ئەو راستییەمان بۆ روون دەبێتەوە كە حوكمرانی شیعەكان نەك هەر نەیتوانی جەستەی بریندار ولێكترازی عێراق دوای چەندین ساڵ دیكتاتۆری بەیەكەوە بڵكێنێتەوە ،بەڵكو گشت جومگەكانی سیاسی، ئابووری ، كۆمەڵایەتی و متمانەی بە تەواوی بەرەو وێرانكاری برد .
هۆكاركی سەرٍەكیش نەبوونی حكومەتی دیموكراسی ، هاوبەشییە لە نێوان ئەو وڵاتەی كە بە زۆر دروستكراوە و لە بنەمادا مانەوەیەكی ئیجبارییە و بە زۆری پێكهاتەكانی ناوێتی . بۆیە، لە رابردوو بینیمان كە هەموو جۆرە چەك وپیلانگێرییەك بۆ بە زۆر هێشتنەوەی عێراقی یەكگرتووە تا كاتی رووخانی رژێمی سەدام درا بەڵام لە ماڵوێرانی وكۆمەڵكوژی و دوژمنایەتی زیاتر هیچی تری بە دوای خۆیدا جێنەهێشت ..
هەروەها لە دوای ساڵی 2005 و چەند كابینەی جەعفەری، مالیكی و عەبادیش بە هەمان شێوە نەك هەر نەتوانرا بنەماكانی دیموكراسی و دەستوور كە تێیدا مافی گەلان و پێكهاتەكانی تێیدا جێگر كرابوو جێبەجێ بكرێت ، بەڵكو پێچەوانە و خراپتر لە رژێمەكانی رابردووش گشت مەرامەكان لە چوارچێوەی ئەوە دا بوو تا دەسەڵاتێكی تاكرٍەویی و دیكتاتۆری بە سەر عێراقی دیموكراسی وفیدراڵدا زاڵ بێت ..
دوای نارٍەزاییەكان چوار مانگی رابردوو، هەمان ئەو لایەنە شیعانەی كە هۆكار ماڵوێرانی عێراق بوون رێگریان كرد لە بەرنامەی چاكسازی سەرۆك وەزیرانی عەلاویی ، كودەتایان لە دژی ئەنجامدا و دواتر دوای رووداوەكانی كوژرانی قاسم سولەیمانی و ئەبو مەهدی موهەندیس ، كەسێكیان بە ویستی ئێران راسپارد بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كە خراپتر لە دیكتاتۆرەكانی پێشووتر هەوڵی سەنترالیزم و پەراوێزخستنی لە نێو بیرو هزری دا گوزەری دەكرد ، ئەوەش بووە هۆی نارٍەزایی گشت هێزو لایەنەكان بە تایبەت گەلی كورد كە هیچ خێری لە دەست عێراق نەبیبوو..
ئەگەر هەڵوەستیەكی وردیش لە سەر مافەكانی كورد و بەغدا بكەین دەبینن كە ، لەدوای 2003 و رووخاندنی رژێمی بەعس، دووبارە سەركردایەتیی كورد بە ھەموو ھێزێكەوە ڕووی كردەوە بەغدا و ھەموو ھەوڵێكی خستە كار بۆ بنیاتنانەوەی عێراقێكی نوێی دیموكراسی و بەشداریی كرد لە ئەكتیڤكردنەوەی دامەزراوە یاساییەكانی عێراق و پاراستنی ئارامیی ناوچە گەرمەكانی شەڕ، لەبەرامبەر بەدەستھێنانی فیدڕاڵی بۆ كوردستان و جێكردنەوەی مافە ڕەواكانی گەلەكەمان لە دەستووری ھەمیشەیی عێراقدا، بەڵام كاتێك بینی كە عێراقییەكان خەریكن پاشەكشە لە بەڵێنەكانیان دەكەن، بە تایبەتی لە كۆتاییەكانی ساڵی 2014 حكوومەتی عێراقی بودجە و مووچەی ھەرێمی بڕی و ھەڕەشەی ھێرشكردنە سەر ھەرێمی دەكرد، كوردستان زۆر بەھێزەوە بەرامبەر ئەم ھەڕەشانە وەستایەوە و بڕیاری فرۆشتنی نەوتی دا بە شێوەی سەربەخۆ، دواتر بەرەنگاری ھاتنی داعش و ھێرشەكانی حەشدی شەعبی بووەوە، لەدوای ١٦ی ئۆكتۆبەر.
دوای هەڵبژاردنەكانی 2018 ی پەرلەمانی عێراق، لاپەرەیەكی نوێی پەیوەندییەكانی هەولێر و بەغدا هەڵدرانەوە و هەنگاویی زۆر جیدی و باش بەرەو پێشەوە چوون تا ئەوەی هەرێمی كوردستان ئامادەیی خۆیی لە هەموو روویەكەوە بۆ جێبەجێكردنی دەستوور و ماددەكانی تر پیشان تا سنووری رێكەوتن ، ئەوەی بۆ قوناَغی ئێستاما گرنگە ئەوەیە، كێشەی گەلی كورد ، شەخسی نییە بەڵكو كێشەی گەلێك و هەرێمی دەستوور یی دانپێنراوە و ئیتر بەغدا باش دەزانێ‌ باشترین بژاردە و مانەوەی كورد لەگەڵ بەغدا تەنها جێبەجێكردنی مافە دەستوورییەكانییەتی ئەو دەستوورەی كە چەندین ساڵە خۆیان لە جێبەجێكردنی دەدزنەوە...
هۆكارێكی تری پشت شكستی عەللاوی میكانیزمی گفتۆگۆ و شێوەی دانوستانەكانی بوو لەگەڵ لایەنەكاندا بەجۆرێك تاك لایەنە و بێ ڕاوێژ كردن ئامادەكاریی لە هێڵەگشتیەكان و كارنامە و پێكهاتەی كابینەكەیدا كردبوو و هێندەی دەیویست وەك پاڵەوانێكی میدیایی وێنای كەسێتیەكی سەربەخۆ لەزهنیەتی شەقامی عێراقیدا بنەخشێنێ ، مەبەستی نەبوو مامەڵەیەكی واقیعیانە لەگەڵ هێز و لایەنەسیاسیە كاریگەرەكان و پێكهاتە و نەتەوە جیاوازەكاندا بكا ، ئەمە لەكاتێكدا شەقامی ناڕازیش بەدەنگی بەرز كاندیدكردنیان ڕەت كردەوە!لەهەموو ئەوەش خراتر كە لەنامەی دەستلەكاكێشانەوەكەشیدا ئاماژیەكی ناڕاستەوخۆی پێكرد كشانەوەی هەندێ لایەنی شیعە بوو لەپشتیوانی كردنی نمونەی وەك عەسائیبی ئەهلی حەق و ڕاڕایی كوتلەكانی فەتح و ڕەوتی حیكمەش لەپشتیوانیكردنی ، قوڕی نەهامەتیەكانی لەنێوماڵی شیعەدا بۆ عەللاوی خەستتر كردەوە و وای كرد دەنگی ناڕەزایی كوتلەی دەوڵەتی قانون كە هەر لەسەرەتاوە دژی كاندیدكردنی عەللاوی بوو دلێرتر ببیسترێ ، لەدەنگی پشتیوانیەكانی كوتلەی سەدر و هاوپەیمانی سائیرون بەسەرۆكایەتی موقتەدا سەدر كە وەك تاك لایەن بە كۆكردنەوەی تەنها 106 دەنگی پەرلەمانتاران تادواسات شێلگیرانە لەگەڵ ڕاسپاردنی «عەللاوی» دا مایەوە.یەكێكی تر لە هۆی لەرزۆكی پایەكانی كابینەكەی عەللاوی و نەبینینی ڕۆشنایی حكومەتەكەی ، ڕەتكردنەوەی كارنامەكەی بوو لەلایەن زۆرینەی كوتلە كوردیەكانەوە ، بەو مانایەی ئەمجارە لایەنی كوردیی بە یەكڕیزیەوە دژی فەڕزكاریی و تێپەڕاندنی داوا و خواستەكانیان وەستایەوە ، ئەم ڕەتكردنەوەیە بە كۆدەنگی پەیامێكی ڕەشبینانەی ئەوتۆشی بەنێوماڵی شیعە گەیاند كە ئەمەی عەللاوی دەیكا ڕێك دژی بنەماكانی هاوبەشی كوردە وەك دووەمین پێكهاتەی گرنگی نەتەوەیی لە عێراقدا و نەخوێندنەوەی ڕۆڵ و سەقڵی نەتەوەیی و سیاسی كوردیش هەر خۆی مەترسیەكی ترە و هەڕەشەی جددیش دەبێ لە یەكگرتووی خاك و بنەماكانی دیموكراسی لەعێراقی تازەدا. هەر بۆیە لەئێستادا كەوتونەتەخۆ بۆئەوەی قەناعەت بە عەبدولمەهدی بكەن لەپۆستەكەیدا بمێنێتەوە و جێگەكە بۆ د.بەرهەم چۆڵ نەكات، بیانووشیان بۆئەم داوایە ئەوەیە عەبدولمەهدی لەماوەیەكی دیاریكراودا دەتوانێ سێ كاری گرنگ ئەنجام بدات (رێگە بۆ هەڵبژاردنێكی پێشوەختە خۆشبكات، یاسای بودجەی 2020 لەماوەی چەند رۆژی داهاتوودا بنێرێتە پەرلەمان تا دەنگی لەسەر بدرێت
.. بۆیە، یەكریزی كورد لە ماوەی رابردوو، هۆكاری سەرٍەكی بوون بۆ رێگریكردن لە سەر هاتنە سەر دیكتاتۆرییەكی تر لە عێراق .