مانیفێست: (كۆنگرەی نیشتمانی) بە هەردوو شێوازە كوردی و سوورییەكەی
February 17, 2020
وتار و بیروڕا
(4)
ماوەیەكی زۆر نییە و بەتایبەتیش دوای شكستی قەوارە ئۆپۆزسیۆنەكان، هەروەها دابەشبوونیان و پاشەكشەكردنی شۆڕش تا ئاستی بەزینی سەربازی، لە نێو گەرمەی گەڕان بەدوای رێگاكان، بۆ راگرتنی دواهەرەس و پارێزگاریكردن لەوەی كە تا ئێستا ماوەتەوە، سەرلەنوێ گوێمان لە چەند دەنگێك دەبێت، كە داوای زیندووكردنەوەی كاری نیشتمانی دەكەن بە ناو و ناونیشانی جۆراوجۆر، لەوانەش شێوازی (كۆنگرەی نیشتمانی)، یان كۆنگرەیەك كە سەر بەم، یان بەو پایتەختە عەرەبییە، یان هەرێمییە بێت و بە ناوی ئەو پایتەختانەشەوە بێت.
زۆربەی ئەوانەی داوادەكەن، بەشێك بوون لە قەوارە ئۆپۆزسیۆنەكان و پێكهاتەكانی سوپای ئازاد، لە نێویاندا ئەوانەی لە ئیدارە و دامەزراوەكان و حزبەكەی رژێمەوە هاتوون، ئەوانە تەنیا كەمێكن، بەشێك نەبوون لە وانەی هەوڵی چاكسازیی ئەو قەوارە و دامەزراوانەیان دەدا، كە بۆ ماوەی نۆ ساڵ لە ریزی ئەوان كاریان دەكرد، كاتێك زۆر پێویست بوو، لە بەردەم بەردەوامبوونی گرووپەكانی ئیسلامی سیاسی و لە سەرووشیانەوە ئیخوان موسلمین، هەروەها هاوپەیمانە نەریتییەكانی هاوشێوەیان، لە قەومچی و لیبڕاڵی و شیوعیییەكان، بۆ نموونەش ئەوانە لە شەڕی دووبارە دروستكردنەوەی هەیكەلبەندیی سوپای ئازاد، كاتێك رووبەڕووی ئابڵووقە و برسیكردن و لەناوچوون دەبووەوە، هیچ قوربانییەكی ئەوتۆیان نەداوە، هاوكات لە پێناو قەڵاچۆكردنی گەندەڵی هیچ پلانێكیان نەخستۆتەڕوو، هەروەها كاری جددی بۆ گەڕاندنەوەی دەستپێشخەرییەكە و تا ئاستێكی كەمی پاراستنی بڕیاری سەربەخۆییانەی نیشتمانی ناكەن، ئەمانە مشتێكن لە خەروارێك و لێرەدا بوار نییە بە تێروتەسەلی باسی بكەین.
دەبێ ئەوە لەبیر نەكەین كە لە پاڵ ئەو (زۆرینەیە)ی باسكراوە، گرووپگەلێكی دەستەبژێر هەن، كە هەر لە سەرەتاوە لە پایتەختە كۆمەكبەخش و كاریگەر و دیاریكراوەكاندا گیرسابوونەوە، لە (قەتەر، سعودیە، توركیا، میسر، ئیمارات، ئوردن) ئەوانە، یان بە پیشەی تایبەتیی خۆیان كاریان دەكرد، یان بە دامەزراوەكانی رۆشنبیری و میدیایی و ناوەندەكانی توێژینەوەی سەر بەو دەوڵەتانە، كە زۆرجار دامەزراوەگەلێكی تایبەتی و سەر بە سەرچاوەكانی بڕیاریان سەرپەرشتیی دەكرد، ئەو گرووپانە كە خاوەن توانای زانستی و فیكرین، ئەوانە هەموو شتێكیان شی كردۆتەوە و گەنگەشەیان كردووە، تەنیا كێشەی سووریا نەبێت، یان كە پێویست بەوە بكات یەكێك نەخشەی پلانەكانی، یان پڕۆژەكانی چاكسازی و جێگرەوەكانی دابڕێژێت و، داكۆكی لە سەربەخۆییبوونی بكات، لەهەمبەر سیاسەتی رژێمی فەرمیی عەرەبی، كە رۆژێكیش لەو سیاسەتانە لایان نەداوە، كە بۆیان داڕێژراون، بەڵكو لە خزمەتی ئەجێنداكانی ئەو دەوڵەتانەدا مانەوە، هیچ شتێكیان پێشكەش نەكردووە لەپێناو پاراستنی شۆڕش و چاكسازیی ئۆپۆزسیۆن و بەتینكردنی بڕیاری بێلایەنیی نیشتمانیدا.
ئێستاش گوێمان لە هیچ پرۆژەیەكی رزگاریی ئەوان نابێت، جگە لە مشتومڕی نێوانی رۆشنبیرانی سووریای سەر بەم، یان بەو رژێمە، كاتێكیش كەسێك بۆ نموونە كە سەر بە سعودیە، یان ئیمارات بێت و دەستپێشخەرییەك بخاتەڕوو، ئەوا بە نەرێنی لەلایەن كەسێكی دیكەوە وەڵام دەدرێتەوە كە سەر بە قەتەر، یان توركیا بێت، بۆ نموونە ئەوانەی سەر بە ئێرانن دڵخۆشن بەو پێكدادانە و دەرفەت دەقۆزنەوە، هەموویان خەمی رووخانی رژێمی سووریایان نەبووە، لەوەش مەترسیدارتر دەبینین ئەوانەی سەر بە رژێمەكانی هەرێمەكەن، لەوانەش رژێمی سووریا و، وەك پەنابەر نیشتەجێی دەوڵەتانی ئەوروپان، دژایەتیی یەكدی دەكەن، تەنانەت بە نووسینی راپۆرت لە دژی یەكدی بۆ ئەو دەوڵەتانەی كە لێیان نیشتەجێن، بە تیرۆر و تاوان و دزینی پارەو سامانی شۆڕش یەكتر تۆمەتبار دەكەن.
نایشارمەوە كە (بیرۆكە)ی (كۆنگرەی نیشتمانیی كوردیی سووریا) سەرەتا بە بیرمدا هات، وەك چارەسەرێكی رزگاركەر بۆ قەیرانی بزووتنەوەی كوردی سووریا لەوەتەی ساڵی 2020، پێش پەرەسەندنی بیرۆكەكە و راستكردنەوەی، گفتوگۆ هەبوو، دەربارەی ئەو بیرۆكەیە وەك هەنگاوێكی بەرایی لەگەڵ سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان، كە پشتیوانی هەوڵەكانی چاكسازییە لە نێوان نەیارانی كوردی سووریا، هەروەها پاڵپشتی (ئەنجومەنی نیشتمانیی كوردی)یە، ئەوكاتە زۆر جار بیرۆكەكەم لە پێش بەڕێز سەرۆكی هەرێم و یاریدەدەرانی، تایبەت بە بەستنی كۆنگرەیەكی كوردیی سووریا روون كردەوە (دوای بەدەركەوتنی سەرەتاكانی شكستی ئەنجومەنی كوردی)، كە هەموو رەوتە سیاسییە كوردییەكانی چوارچێوەی شۆڕشی سووریا لەخۆدەگرێت، ئەوانەی كە بڕوایان بە گۆڕینی دیموگرافی هەیە، بەتایبەتیش نیشتمانپەروەرانی بێلایەنی سووریا و لاوان كە زۆرینەی كۆمەڵگەكەمانن، هەروەها (ئەنجومەنی كوردی) بۆ ئەوەی بگەینە بەرنامەیەكی یەكگرتوو و سەركردایەتییەكی شەرعیی هەڵبژێردراو، بۆ بەرەنگاربوونەوەی تەحەددییەكان.
لە هەمان ساڵ و ساڵانی دواتریش، بیرۆكەكە لە رێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و ناوەندەكانی راگەیاندنەوە گەیشتە خەڵكێكی زۆر، سەدان دیداری راوێژكاری لە ناوچە جیاجیاكانی كوردنشینی سووریا سازكرا، سەرەتا لە ناوخۆ و دواتریش لە دەرەوە، دانانی چوارچێوەیەك بۆ بیرۆكەكە و ئەو هەوڵانە بە ناوی (بزاڤ) وەك بزاوتێكی فیكریی رۆشنبیری و سیاسی و دیالۆگ بوو، نەك حزبێك، یان رێكخراوێك بێت (ماڵپەڕی لە فەیس بووك هەیە)، لەگەڵ چەند لێژنەیەكی بەدواداچوون لە زۆر ناوچە لە ناوەوە و لە كوردستانی عێراق و توركیا و وڵاتانی ئەوروپا و ئیمارات و میسر و لوبنان و كەنەدا بیرۆكەكە ئاڵوگۆڕ كرا، كاتێكیش بیرۆكەكە خرایەڕوو، لە رێگەی فەیسبووكەوە دەنگی لەسەر درا، پشتیوانیی نزیكەی 4000 واژۆی لە چەندین چین و توێژەوە بەدەست هێنا (ئەرشیفیش كراوە و هەموو كەسێك دەتوانێت لە رێی ماڵپەڕی - بزاڤ – لەسەر فەیس بووك bizav.me) بیبینێت.
پوختەی دیدارو گەنگەشەكان كە سێ ساڵ بەردەوام بوو، بریتی بوون لە دانانی پڕۆژەی بەرنامەیەك بە دوو بەش (كوردیی تایبەت، سووریی گشتی) واتا كاركردن لەسەر دوو بەرە: بەگوێرەی دەرفەتی رەخساو و توانای دەستەبەركراو، لەگەڵ بڕوابوونی رەها بە تەواوكاریی هەردوو بەرە، چونكە ئێمە بڕوامان وایە كە كوردیی تایبەت پەیوەستە بە گشتیی سووریاوە، هەروەها كێشەی كوردی سووریا بەشێكە لە كێشەی نیشتمانیی دیموكراسیی وڵات، كوردیش شەریكن لە خەباتی نیشتمانیدا پێش سەربەخۆیی و تا ئێستاش، بەشداریشن لە شۆڕش، دژی رژێمە دیكتاتۆرییەكانی یەك لە دوای یەكن و پەرۆشی رزگارین.
ئەنجامەكانی ئەو گفتوگۆیانە هەمواركردنەوە بوو لە میكانیزمی ئەو كۆنگرەیەی كە پێویستە بە شێوەیەك هەموو چالاكان و لایەنە سیاسییەكانی كورد بگرێتەوە، بێ ئەوەی هیچیان دوور بخرێنەوە، بە مەرجێك پێش ئەوە لێژنەیەكی ئامادەكاری بە تەوافوق پێك بهێندرێت، كە زۆرینەیان بێلایەن بن، لەگەڵ نوێنەرانی كۆمەڵگەی مەدەنی و لاوان، هەروەها بە بەشداریی نوێنەرانی حزبەكان بە شێوەیەك كە رێژەیەكی پەك خرا، پێكی نەهێنن، ئەمەش بەو واتایەی كە رێژەی ئامادەبووان لە بێلایەنەكان زۆرینە بێت، بەڵام شوێنی كۆنگرەكە، یان لە ناوخۆی وڵات بێت، یانیش لە هەرێمی كوردستانی عێراق، لەگەڵ ئامادەبوونی نوێنەران لە شەریكانی سووریا و لە نەیارانی رژێم لە دانیشتنی كردنەوەی كۆنگرەكە.
بابەتی ئەوەی كێ ئامادە دەبێت وەك نوێنەر، ئەوا لە دەسەڵاتی لیژنەی ئامادەكاریی تەوافوقدا دەبێت، چەندین بژاردە هەن، لەوانە ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە شار و ناوچەكان و وڵاتانی جیاجیای دنیا، بۆ هەڵبژاردنی نوێنەران، یان نوێنەرانی چین و توێژە كۆمەڵایەتییەكان و رەوتە سیاسییەكان، بەڵام بابەتی زاڵبوونی بێلایەنەكان هەر دەبێت، هەر بەم شێوەیەش تایبەت بە كێشەكانی ئێستاو ئایندە، هەروەها هەڵوێستی بەرامبەر، یان مەسەلەی پێداچوونەوەی رەخنەگرتن و لێپرسینەوە، ئەمەیان كاری لیژنەی ئامادەكارییە و دەشكرێ پشت بە شارەزایی خەباتگێڕ و پسپۆڕان ببەسترێت.
رەنگە هەندێك بپرسن كوا بەرنامەی ئابووری بۆ رێگاچارەی كێشەی كوردی سووریا، هەروەها شێوازی چارەسەر و چارەنووسی ناوچەكانی كوردنشین و تێكەڵ، دواتر دەستووری تازە و سیستەمی سیاسیی پێشنیاركراو بۆ هەموو سووریا چۆن دەبێت؟ وەڵامیش بە ئاسانی بریتییە لە: ئەوانەی لە كۆنگرەكە ئامادە دەبن، ئەركی ئەوان تەنیا پەیوەستە بە بیناكردنەوەی بزووتنەوەی كوردی، هەروەها گێڕانەوەی شەرعییەتی لەدەستچووی ئەو بزووتنەوەیە، هاوكات كاراكردنی فاكتەری خودیی هەرەسهێنراو، هەروەها یەكخستنی بەرنامە و سەركردایەتی، هەموو ئەمانە بە مەبەستی دابینكردنی مەرجە بابەتییەكان، كە قابیلی ئەوە بن چۆن بە شێوەی ئەرێنی مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت، كاتێكیش ئەم ئەركانە تەواو دەبن و سەركردایەتییەكی نوێی یەكگرتوو و بەتوانا هەڵدەبژێردرێت، ئەوكاتە مەرجەكانی وەدیهێنانی ئامانجە ستراتیژییەكانی نیشتمانی بە كەمكردنەوەی ئامادەسازی، یان بەهێزكردنی ئامرازە كارگەرییەكانی خەبات فەراهەم دەبن، چونكە ئەو ئامرازانە، یان نەماون، یان پەكخراون، یانیش كاتیان بەسەرچووە.
هەندێك كەس لە نەزانییەوە هەردوو ئەركە جیاوازەكان تێكەڵ دەكەن، ئەركی سیستەمی دەوڵەت و حكومەتەكەی ئەوەیە كاتێك دیموكراسییەو ئامادەكراوە بۆ بنیاتنان و ئاوەدانكردنەوە تەواو كراوە، ئەوكاتە سیستەمەكە پێویستی بە ئەداكردنی ئەركی هەمووانە لە گشت پسپۆڕییەكان و چینە كۆمەڵایەتییەكان، بەتایبەتیش چینەكانی ناوەڕاست، بە چاوپۆشی لە هەڵوێستە سیاسییەكان و تێڕوانینیان بۆ شۆڕش و گۆڕانكاری، ئەركی دامەزراندن و ئامادەكردن و بنیاتنانەوە لە ئارادایە بۆ میكانیزمێك، یان جەستەیەك، یان قەوارەیەكی رێكخستن، هەروەها ئەوەی پێویستیەتی لە بەرنامە و پرۆژە و پلان و نەخشەڕێگا، هاوكات لە ئامێزی میللەت كە بیپارێزێت، لەپێناو وەستانەوە بە رووی ئەركەكانی تەواوكردنی بزووتنەوەیەك كاربكات لە پێناو دەستەبەركردنی مەرجەكانی بنیاتنانی دەوڵەت، یان سیستەمێكی سیاسی.
لە دۆخی تایبەتیی ئێمەی كوردیشدا دەبینین كە دابەشبوون و ململانێ و رووبەڕووبوونەوە سەریان هەڵداوە، لە هەمووشیان توندتر و قووڵتر لە نێوان خودی بەشداربووانی شۆڕشڤانان و نەیارانی كورد لەلایەك و لە نێوان لایەنگرانی رژێم كە بۆ فریاكەوتنی دەسەڵات هاتوون لەلایەكی دیكەوە، هەروەها لێدانی سەربازییانە و سیاسییانەی شۆڕش، لەگەڵ رەتكردنەوەی بەرامبەر بە شێوەی توندوتیژی و هەندێ جاریش تیرۆركردن، گرووپەكانی پەكەكەش وەك نموونە، لەپاڵ ئەو حزبانەی كە دژایەتیی كێشەی كوردیان كردووە و وەلائیان بۆ رژێم و حكومەتە یەك لە دوای یەكەكان هەبووە، لەبەرامبەر ئەمەدا و دوای گفتوگۆی چڕوپڕ رایەكە بەو شێوەیە جێگیر بوو لە (بزاڤ) كە بە پێی ئەو میكانیزمەی لە سەرەوە چەسپێندراوە، بانگهێشتی هەمووان بكرێت، هەر كەسێكیش ددان بە ئەنجامەكانی كۆنگرەكەدا بنێت و پێوەیان پابەند بێت، دەتوانێت ئامادەبێت، ئەوەش سیفەتی كۆنگرەی گشتگیری پێ دەبەخشێت، بەو هیوایەی كە ببێتە خێوەتێك بۆ ئاشتبوونەوە و لێبووردن و داخستنی لاپەڕەی رابردوو.
هەندێكی دیكە لە شەریكە سوورییەكانمان هەن زۆر زەحمەتە تێ بگەن، یان لە دۆخی تایبەتی كورد بگەن لە سۆنگەی ئەوەی پێشوەختە گومانیان هەیە لە هەر هەڵوێستێك كە لایەنی كوردی دەری دەبڕێت، كاتێك بزاڤ ناوی (كۆنگرەی نیشتمانیی گشتگیریی كوردی) راگەیاند، ئەمە لە ئەنجامی دیراسەكی قووڵ و شارەزایی نزیكەی پەنجا ساڵەوە گەڵاڵە ببوو، ئەم ناوە واقیعی و گوزارشتكارە وشەی (نیشتمانی) واتا سووریا، (كوردی)یش ئاماژەیە بۆ نەتەوەیەكی تایبەت، لە جیاتی (كۆنگرەی نەتەوەیی سووریا)، یەكەمیان زیاتر گوزارشت دەكات و بابەتییانەیە، بەتایبەتیش سۆنگەی فیكری و سیاسی پشت دەبەستێت بە راگرتنی هاوسەنگیی نێوان نەتەوەیی و نیشتمانی، كە بە هۆیەوە بێلایەنی لە تەوەرە كوردستانییەكان دێتە ئاراوە، پاشكۆیەتی رەت دەكاتەوە، بە ئاراستەی هاوكاری و هەماهەنگی و رێزگرتنی بەرامبەر بێ دەستێوەردانی زۆرەملێیانە، وەك ئەوەی كە گرووپەكانی پەكەكە و ئەوانی دیكە دەیكەن.
بێ زیادگوتن لە مەسەلەی (كۆنگرەی نیشتمانیی سووریا) كە پێشتر خستمەروو، بزاڤ بەشی نیشتمانیی بەرنامەكەی داناوە، پێموایە لە رووی پرەنسیپە بنەڕەتییەكان و میكانیزمەكانی رێكخستنەوە هیچ جیاوازیی گەورە لە نێوان هەردوو بەشی كوردی و سووریدا نییە، هەروەها رۆڵی لیژنەی ئامادەكاری و بنەماكانی وەزیفی و بەشداریكردن تاكە جیاوازییان ئەوەیە كە یەكەم بۆ كوردی سووریا تەرخانكراوە تا بزووتنەوەكەیان بنیاد بنێنەوە، لەگەڵ ئامادەسازی بۆ بەشداریكردنی كارای رێكخراوەكە، دووەمیان كە ریزەكان سازدەكات و تواناكانیش رێكدە خاتەوە و یەكگرتوویی دەگێڕێتەوە و بە شێوەی گونجاو ئامادەكارییش دەكات بۆ بەردەوامبوونی خەبات لە پێناو وەدیهێنانی ئامانجە پەراوێزخراوەكانی شۆڕشی سووریا.
ئەوانەی لە واقیعی سووریا لادەدەن، كە فرە نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبییە، لە شێوەی حزبی بەعسن، لەوەتەی كودەتاكەی سەرەتای شەستەكانی سەدەی رابردوو و تا ئێستا لە ژێر ناوی (نیشتمانپەروەری)دا، هەروەها مافەكانی غەیری عەرەب وەك نەتەوەیەك، كە هەیە، پێشێلی دەكەن، پێیان دەڵێین: گرنگترین سیمای جیاكەرەوەی شۆڕشەكانی بەهار و لە سەروویانەوە شۆڕشی سووریای ستەملێكراو ئەوەیە كە كەرامەت و ئازادیییە خەفەكراوەكانی هەموو پێكهاتە نەتەوەییە چەوساوەكانی لە سووریاوە بۆ لیبیا و جەزائیر و تونس و سودان گەڕاندەوە، ئەو پێكهاتانە بە لە ئامێزگرتن و بەشداریكردن لەو شۆڕشانە شایانبوونی خۆیان لەپاڵ هەبوونی نەتەوەكانی دیكە سەلماند، مافی خۆشیانە كە گوزارشت لە خۆیان بكەن و پابەندبن بە بەشداریكردن و پێكەوەژیان و گەڕاندنەوەی مافی زەوتكراویان، جارێك بە ناوی (ئەمنی قەومی) و جارێكی دیكەش بە ناوی (نیشتمانپەروەری)یەوە، هەندێك جاریش بە ناوی ئیسلامەوە.
(كۆنگرەی گشتگیری نیشتمانیی سووریا) بەبێ بەشداریكردنی نوێنەرانی هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و نانەتەوەییەكان (لە عەرەب و كوردو توركمان و ئەوانی دیكە) نابێتە نیشتمانی، یان گشتگیر، واتا هەموو توێژەكانی گەلی سووریا، چونكە هەر پێكهاتەیەك چیرۆكێك و كێشەیەك و مێژوویەك و بزووتنەوەی نیشتمانی و خەباتگێڕ و بنیاتكاری سەربەخۆیی و شەهیدی تایبەت بە خۆی هەیە، هەر كەسێك ئەم راستییە مێژووییەی سووریا رەت بكاتەوە و هەبوون و مافی پێكهاتەكان پشتگوێ بخات، زۆر بە ئاسانی دیارە لەگەڵ سیاسەتەكانی رژێمی ستەمكار یەك دەگرێتەوە، بەتایبەتیش بەشداریكردنی خەباتی گشتی و بێ دوورخستنەوەی هەر پێكهاتەیەك لەم حاڵەتەدا لە بەرژەوەندیی یەكێتیی نیشتمان تەواو دەبێت، دڵنیاییش دەداتە ئەوانەی بە درێژایی سەدەیەك چەوساوە بوون، شوێنبزر و گۆشەگیر كرابوون، كە گۆڕانكارییەك لە چەمك و تێگەیشتنەكان هاتۆتە ئاراوە، ئەمەش هانیان دەدات بەرەو یەكگرتوویی و هاوكاری و یەك چارەنووسی، بەڵام ئەوەی پێی وایە كە دروشمی (نیشتمانپەروەری) كە بێ ناوەڕۆكە گوایە هەتووانی برینەكانە، یان چارەسەرە بۆ هەموو كێشەكان لەوانەش كێشەی نەتەوەكان لە وڵاتێكی فرەیی وەك سووریا، نەك لە فەرەنسا، یان ئەڵمانیا، یان بەلجیكا لە رووی جەوهەرەوە لەگەڵ ئەو باوەڕەی كە پێی وایە ئیسلام چارەسەرە، هیچ جیاوازیی نییە.