(*)
رەنگە زۆر جار شتی زیانبەخش بە سوودو قازانج بشكێتەوە، كەواتە دەبێ كۆمكاری عەرەبی لە متبوونی درێژخایەنی خۆی وەئاگا بێتەوەو هەستێتە سەر پێ، كۆببێتەوەو دانیشتنێكی نائاسایی بكات و بەیاننامەیەكی تووڕەیی دەربكات، هەرچەندە ئەو بەیاننامە تووڕەیە لەپێناو دەوڵەتێكە كە ئەندام بوو لە ئەنجومەنی كۆمكاردا، بەڵام ئێستا ئەندامێتییەكەی سڕكراوە، هەندێ ئاماژەش هەن كە رەنگە بڕیاری سڕكردنی لاببرێت و جارێكی دیكە بگەڕێتەوە بۆ بەشداریكردن لە چالاكییەكانی كۆمكاری عەرەبی، بۆیە ئەگەر ئەو هێرش و پەلامارەی توركیا نەبایە، ئەوا ئەو كۆمكارە عەرەبییە رەنگە هەر لەو خەوەی بەئاگا نەهاتبایەتەوە. من زۆر جار هێرشم كردۆتە سەر ئەو دامەزراوەیە كە هەر بە ناوەو لە خەوێكی قووڵدایە و نائامادەییشی شەرمەزارییە لە ئاست ئەو رووداوانەی لە ناوچەكە دێنەئاراوە، هەمیشە هیوای ئەوەم دەخواست كە میسر سوود لەو بارەگا رازاوەی سەر رووباری نیل ببینێت لە هەر چالاكییەكی بەسووددا، بۆیە گەشبین بووم كاتێ بینیم لە خەو هەستاوەو جارێكی دیكە كەوتۆتەوە جووڵە، یەكەم كاریشی لەم رووەوە باسكردنی سەركێشییەكەی توركیا بوو كە كۆمكاری عەرەبیی بەئاگا هێنایەوە، بەڵام وا دیارە هەروەكو قسەیەك هەیە دەڵێت: مردووی خەڵك بە خەڵك خەوی لێكەوتووە، واتا هەر كەس بە دەردی خۆی موبتەلایە و ئێش و ئازارو مەینەتییەكە لە خۆیەتی و بەس، خاوەن بڕیار ئیشی خۆی كردو دەستی خۆی وەشاند، هەرچی حزب و لایەنە كوردییەكانیشە، ئەوا هەتا ئەگەر لەنێو خۆشیاندا هەندێ ناكۆكی و ناتەباییان هەبێت، بەڵام ئەم هەڵوێستە كاریگەریی زۆری هەبوو بۆ سەر هەلومەرجی ئەم پەلامارەی توركیا، چونكە خاوەن بڕیار (توركیا) دڵنیا بوو لەوەی ئەو حزب و لایەنە كوردییانەی رۆژئاوا لەنێو خۆیاندا ناتەبان، ئەمەش پەلاماردەری زیاتر هاندا تا دەست بەو سەركێشییە و هێرشە بكات، خەڵكی ئەم نیشتمانە تەنیا لە پێناو یەكێك، یان لایەنێك رانەپەڕیوە، بەڵكو لە پێناو هەمووانە. لێرەدا قسەیەكی باباشنودەی میسر بە نموونە دێنمەوە كە دەڵێت: (میسر تەنیا نیشتمانێك نییە تێیدا دەژین، بەڵكو نیشتمانێكە لە ناخماندا دەژی)، بۆیە كوردستان نیشتمانێك نییە كە تەنیا كورد لێی دەژی، بەڵكو كوردستان لەناو دڵی هەمووماندا دەژی، كەواتە هەستی نەتەوەیی كە(خاوەن بڕیاری تورك حیسابی بۆ نەكردووە) ئەوەیە كە هەموو كورد بە جیاوازیی بیروباوەڕو ئایدیۆلۆجییەتەوە، چ لەناو كوردستان یان لە تاراوگە هەمووانی كۆكردۆتەوە، بۆیە خۆپیشاندان و ناڕەزاییەتەكان گەواهیدەری ئەم راستییەن، هەر لەبەر ئەوەشە كە پێشبینی دەكرێت لەناو خودی توركیاشدا خۆپیشاندان رووبدات.
لەكاتێكدا كە سەرۆكی توركیا بەو سەركێشییەی خۆی هەوڵدەدات سنووری وڵاتەكەی لەگەڵ سووریادا (بەپێی وتارەكەی كە بە ئاشكرا رایگەیاندبوو) مسۆگەرو پارێزراو بكات، چاوەڕوان دەكرێت پێچەوانە رووبدات، بۆیە كاتێ ئەو هەوڵەی دا بۆ گەیشتن بەو مەرامە، دەبینین هەڕەشەی راستەوخۆی بۆ ئاسایشی ناوخۆی وڵاتەكەی لێكەوتەوە، كار گەیشتە دابەزینی متمانەی پارتی دادو گەشەپێدان لەنێو خەڵكدا، لەبەر ئەوە بیری لە ئەنجامدانی ئەم هەڵسوكەوتە كردەوە، هەموو راپۆرتەكانیش ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە ئەم حزبە لەنێو خەڵكدا متمانەی لە دەستداوە، ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی شارەوانییەكان لە گەورە شارەكانی توركیا بەڵگەی روونە بۆ ئەم قسەیە، دیارە (پێكهاتەی كوردیش فاكتەری سەرەكی بوون لەم هاوكێشەیەدا)، هاوكات جیابوونەوەی هەندێ لە سەركردەكانی ئەو حزبە وەك (عەبدوڵا گول و ئەحمەد داود ئۆغلو) بەڵگەیەكی دیكەیە، بۆیە ئەم شەڕە وەك ئەوە وایە بەرەو پێشەوە هەڵبێیت، لەپاڵ كێشەی نێو حزبەكەی و دابەزینی متمانەی خەڵك بەو حزبەو كێشەی دیكەی ئابووری، پەنای بردە بەر هەڵگیرسانی شەڕ، بەو ئومێدەی شكۆی رابردووی نزیكی بەدەست بهێنێتەوە.
پێشبینی دەكرێت بەم زووانە تۆپەكان كپ بن، شتی زۆر خێرا روویداو رێوشوێن و پەرەسەندنی تازە هاتنە ئاراوە، ئەسەدو رووسیاو رۆژئاوا، تەنانەت ویلایەتە یەكگرتووەكانیش بەخۆیاندا دێنەوە لە پرسی كشانەوە لە رووداوەكان، بۆیە بەم زووانە دەنگی تۆپەكان كپ دەبن، من پێموایە دۆخەكە وەك جارانی لێ دێتەوە، واتا پێش هەڵگیرسانی شەڕ، بەڵام لەگەڵ پەرەسەندنی دیكەدا، ئەوەی گرنگە لێرەدا كورد چ وانەیەك لەم رووداوانە فێر بوو، ئەو هەموو رووداوانە لەم چەند خاڵەدا كورت دەكەمەوە:
1- تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت، هەندێك لە دەستەبژێری تورك خەون بە داگیركارییەوە دەبینین وەك بۆماوەیی شەرعیی خەلافەتی عوسمانی، كە بە بۆچوونی ئەوان مافیان هەیە (ئەگەر بۆیان بكرێت) خاكی دەوڵەتانی دیكە زەوت بكەن (لێدوانەكەی ساڵی 2000ی بولاند ئەجەوید و كەسانی دیكە دێنمەوە یاد، خەونی ویلایەتی موسڵ یان شارەزوور)، ئەوان هیوادەخوازن ئەو دەرفەتەیان بۆ بێتە پێش تا خاكی دیكە زەوت بكەن، ئەو دەستەبژێرە پێیان وایە كە كورد لە هەمووان ئاسانترە كە پەلاماری بدەن (مەبەست كوردی سووریایە) بە رەچاوكردنی هەلومەرج و دۆخی ئاڵۆزی ئێستای سووریا.
2- لەسەر گەلی كورد لە هەموو ناوچەكانیاندا پێویستە بە كردەوە بیسەلمێنن كە ئەوەی هەندێ كەس بۆی دەچن قەوارەیەكی ئاسان و لاواز نییە و پاروویەك نییە هەر وا بە ئاسانی قووتی بدەن، چونكە لەسەر ئەرزی واقیعی كردەیی وا نییە، ئەمەش تەنیا بە یەكگرتوویی نێوان كورد دێتە دی، چونكە بە یەكگرتن سەرجەم ناوچەكانیان پارێزراو دەبن و هیچ داگیركارو ستەمكارێك زەفەریان پێ نابات.
3- من وەك خۆم هیوادارم خۆشەویستانم لە كوردستان پەیماننامەی شەرەف كۆیان بكاتەوەو هەموو لایەكیش پێوەی پابەندبن، پەیماننامەیەك بە دەق شتە چەسپاوەكان روون بكاتەوە و نابێ كەس لێی دەربچێت، لەگەڵ ئەوەشدا ئازادیی جوولە بدرێتە هەر لایەنێكی كوردی بەپێی بەرژەوەندییەكانی، بەڵام دەبێ پابەندی ئەو شتە چەسپاوانە بێت.
4- ئەوە یەكەم جار نییە ویلایەتە یەكگرتووەكان خیانەت لە كورد دەكات، كاتێك پەیمانەكەی شكاند تایبەت بە ناوچەی ئارامی سەر سنووری نێوان توركیاو سووریاو كشانەوەی لەناكاوی لەو ناوچانە، بەمەش گۆڕەپانەكەی بەتەنیا بۆ شەڕڤانانی كورد جێهێشت، تا بەتەنێ بەرەو رووی هێرش و پەلاماری تۆرانییەكان ببنەوە، هەرچەندە هەموو جیهان سەرزەنشتی كرد، بەڵام بێ شەرمانە ئەم هەنگاوەی هەڵێنا، مێژووی كورد پڕە لەو جۆرە خیانەتانەی ئەمریكا، بۆیە لە رووی هیواخوازییەوە دەڵێین (هەر دەبێت بە دەستی خۆت پشتی خۆت بخورێنیت)، چونكە جیهان هەمووی بەرژەوەندییەو بەس.
ئەوەندە ماوە كە بڵێین بەئاگاهاتنەوەی كۆمكاری عەرەبی تەنیا لەپێناو پێشێلكردنی توركیا بوو بۆ خاكی سووریا، واتا ئامانجەكە عەرەبی بوو، نەك كوردی، ئەمەش با وابێت، بەڵام با ئەم هەڵوێستە كە دژی تەماعكاریی توركیایەو راستەوخۆ لە قازانجی بەرگریكردن لە رۆژئاوا دەشكێتەوە، بكەینە پشتگیری و پاڵپشتییەك بۆ مەسەلەی برایەتیی كوردو عەرەب، ئەمەش لە دەرفەتێكی دیكەدا باسی دەكەم.









(*) سەرۆكی سەنتەری میسر بۆ دیراساتی كوردی