ئیتر كاتی ئەوە هاتووە ،گشت ئەرك و هەوڵەكان لە پێناو بونیاتنانەوەی كوردستانێكی گەشەسەندوو لە گشت بوارەكان بێ و هەمووان بۆ پێشكەوتنی كوردستان لە گشت سێكتەرەكان تێبكۆشین .تەواوی دنیادا هیچ شتێك لە ئەزموونی وڵاتانی پێشكەوتوودا نییە، كاتێ ئەو حزبانەی بەشداری لە حكوومەتدا دەكەن پابەندی كارنامەی حكومەت نەبن، بۆیە دەبێت ئەو حزبانەی بەشداریی حكوومەت دەكەن، پشتیوانی لە حكوومەتەكەیش بكەن، لە پێناو دووبارەنەبوونەوەی ئەزموونی ڕابردوو.لە ماوەی رابردوو دا بە هۆی سیستەمی 50 بە 50 حكوومەتێكی بەهێزی دامەزراوەییمان نەبووە، بەو پێیەی نەتواندراوە هەڵسوكەوت لەسەر بنەمای رێژەی كورسیی لایەنەكان بۆ پێكهێنانی حكوومەت بكرێت، دەبێ حكوومەتێكی بەهێزی یەكگرتوو پێكبهێندرێت، تاوەكو لە ئاییندەدا بتواندرێت لە هەڵبژاردنەكاندا بە سەنگی دەنگی گەل و كورسیی پەرلەمانی، كابینە پێك بهێندرێت و پۆستە وەزارییەكان دابەش بكرێن.هاتنی شاندنی وڵاتانی دنیا بۆ هەرێم و سەردانیكردنیان بۆ لای سەرۆك بارزانی لە لایەك، لە لایەكی دیكەیشەوە بانگهێشتكردنیشی لە لایەن وڵاتانەوە، نیشانەی بەهێزیی پێگەی سەرۆك با‌رزانییە، كە چەندە گرینگ و بەهێز و كاریگەرە لە ناوچەكەدا بە گشتی و عێراق و هەرێم بە تایبەتی. كاندیدكردنی هەر یەك لە نێچیرڤان بارزانی بۆ سەرۆكی هەرێم و مەسروور بارزانی بۆ سەرۆكی حكوومەت، وێڕای قورسیی ئەركەكانیان،جەماوەری گەلی كورد بە ئومێدێكی زۆرەوە دەڕواننە قۆناغی نوێی حكومڕانیی هەرێمی كوردستان.پێوستە سەرجەم پارتە سیاسییەكانی كوردستان، كە یەكریز بن و بەرژەوەندییە باڵاكان ڕەچاو بكەن، چونكە گەلی كوردستان ماندوو و نیگەرانە و پێویستە بە یەكڕیزی و هاوهەڵوێستی و یەكگوتاری، دەستپێكی قۆناغێكی نوێ لە حكومڕانیی پێگەیشتوو و دوور لە دەستتێوەردانی حزبی پێك بهێندرێت، هاوكات بەسیستمكردن و دامەزراوەییكردنی جومگەكانی دەسەڵات و سەروەریی یاسا، وەستاندنی هەر شێواز و ئامڕازێكی گەندەڵی و بنەبڕكردنی بە یەكجاری، گەرەنتیی سەركەوتنمان دەبێت. كابینەی هەشتەم ،نۆیەم یەك ئامانج بەرەو كوردستانێكی بەهێز ..ئەم قۆناخە فەرزی دەكات، كە كۆكردنەوەی تواناكان بۆ یەكڕیزی و یەك هەڵوێستی هەموو كوردستان، دەكەوێتە سەرووی هەموو بۆچوون و ئایدیۆلۆژیەتی حزبایەتی، ئەولەویەت دەگۆڕێت بۆ پاراستنی كوردستان بۆ ئەوەی لەم كوردستانەدا بۆچوونە جیاوازەكان بتوانن بنەماكانی دیموكراتی زیاتر پتەو بكەن و باشتر رەگ دابكوتێت، هەموو ئەمانەش بەستراوەنەتەوە بە شێوازی حكومڕانیەكی زیرەك كە بتوانین ئەم قۆناخە بەسەركەتوویی تێپەڕێنین.حكوومەتی هەرێمی كوردستان و رێزدار نێچیرڤان بارزانی ، سەركەوتنێكی گەورەی لە رووی بەرێوەبردنی ئەو قەیرانە بە هەموو شێوەیەك بەدەستهێنا. بەداخەوە هاوبەشەكان لەناو حكوومەت كە وا تێگەیشتبوون پاپۆرەكە بەرەو نقوومبوون دەچێت، زوو خۆیان تێهەڵدا و خۆیان لێ دەرباز كرد و پشتیان تێكرد.ئیدارەكردنی ئەو تەحەددا سیاسی و ئابووریی سەختانە كرد كە لە ماوەی پێنج ساڵی رابردوودا رووبەڕووی حكوومەت و گەلی هەرێمی كوردستان ببوونەوە، بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان شۆكێكی هەرە گەورە بوو، چونكە ئەو پەیوەندییە سیاسی و فەرمیەی كە هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەشەكانی دیكەی عێراق هەیبووە لە سەر بنەمای دەستوور، یاسا و لێك تێگەیشتن و رێكەوتنی نێوان هەوڵیر و بەغدا بووە. بە داخەوە دەستوور پێشلكرا و رێككەوتن و یاساكانی تایبەت بە بودجە جێبەجێ نەكران. ئەوەش دەستپێشخەرییەكی خراپ بوو لە پەیوەندییەكانی نێوان هەولێر و بەغدا، بەتایبەتی كە بڕیارەكە لە لایەن بەغداوە درابوو. هەروەها شەڕی درٍندەترین رێكخراویی تیرۆریستی داعش بە چەك وتەكنۆلۆژیایی دەستبەسەرداگرتوویی سوپایی عێراق، كە توانیان لە ماوەی چەند سەعاتێك دووەمین شاری گەورەی عێراق داگیربكەن و دوای ئەویش شەڕەكەیان رووبەرووی هەرێمی كوردستان كردەوە، كە ئێمە بە تواناییەكی كەم و پانتاییەكی یەكجار زۆری 1050 كیلۆمەتر بەرەی شەڕەمان لەگەڵ درەندەترین هێزی تیرۆریستی جیهان داعش هەبوو. لە ئەنجامی داگیركردنی مووسڵ و شوێنەكانی دیكە،و لە ماوەی كەمتر لە شەش مانگ رێژەی دانیشتوانی هەرێمی كوردستان سەدا 30 بەرز بووەوە، واتە ملیۆنێك و600 هەزار ئاوارە روویان لە هەرێمی كوردستان كرد كە پێشتریش نزیكەی 250 هەزار پەنابەر لە سووریاوە ئاوارەی هەرێمی كوردستان ببوون. هەموو ئەوانە بوونە هۆی ئەوەی كە حكوومەتی هەرێمی كوردستان بە ناچاری هەوڵی بەدەستهێنانی داهاتێكی دیكە بدات و لە مانگی پێنجی 2014 دەستی بە فرۆشتنی نەوت كرد، كە سێ مانگ دوای بڕینی بەشە بودجەی هەرێم بوو. واتە بڕینی بودجە هیچ بیانوویەكی نەبوو كە دەیانگوت هەرێمی كوردستان نەوتەكەی فرۆشتووە و داهاتەكەی رادەستی بەغدا نەكردووە. بەغدا لە شوباتی 2014 بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانی بڕی و حكوومەتی هەرێم لە مانگی پێنجی هەمان ساڵ بۆ یەكەمجار نەوتی خۆی بۆ دەرەوە هەناردە كرد. بە هۆی شەڕی داعشەوە واقعێكی ناخۆش هاتە كایەوە. بەڵام هەر وەك لە كوردەواری دەگوترێت هەر شەڕێك خێری جوامێرێك تێدایە. نزیكەی 1750 شەهید و 10 هەزار بریندارمان هەیە. لەگەڵ ئەوەشدا دۆزی كورد و بەرگری خەڵكی كوردستان و هێزی پێشمەرگە لە خاك و نیشتمان و لەو پرنسیپانه كە باوەری پێیەتی، كە دیموكراسییەت و مافی تاك و هەموو بەها بەرزەكانی مروڤایەتییە، هەروەها بوونی هەرێمی كوردستان لە هێڵی پێشەوەی بەرگریی لە مرۆڤایەتی، بوونە جێگەی رێز و تەقدیری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی. ناوی پێشمەرگە بووە ناوێكی پیرۆز، بۆ ئێمە هەمیشە پیرۆز بووە، بەڵام جیهانیش بە ناوی پێشمەرگە ئاشنا بوو و هەروەها پایەی سیاسی و سەربازی خودی جەنابی سەرۆك بارزانیش، كە بێ وێنەیە لە جیهانی ئەمڕۆدا سەرۆكێك بچێت بە هەفتە و بە مانگ لە بەرەكانی جەنگ لەناو چادر و ئۆتۆمبێل بخەوێت و لەگەڵ پێشمەرگەكان بەرگری لە خاك و نیشتیمان و بەها مرۆییەكان بكات. ئەوە هەمووی وایكرد سۆز و رێز و پشتگیری خەڵك و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ هەرێمی كوردستان و پێشمەرگە زیاتر ببێت. سەرۆكی فەرەنسا لە ناخۆشترین ئانوساتدا لە مانگی ئەیلولی 2014 سەردانی هەرێمی كوردستانی كرد. چەندین سەرۆك وەزیران و وەزیرانی دەرەوە و بەرگری و جێگرانی سەرۆك وەزیرانی وڵاتانی جیاجیا، ئەورووپا لە پلەی یەكەمدا و وڵاتانی دراوسێ سەردانی هەرێمی كوردستانیان كرد. بەداخەوە لەو كاتەدا هەموو ئەو وڵاتانەی سەردانی هەرێمی كوردستانیان دەكرد، تەنها بەغدا سەردانی هەرێمی كوردستانی نەدەكرد، كە دوژمنێكی هاوبەشمان هەبوو و خەڵكێكی زۆریش لە بەشەكانی دیكەی عێراق كە ئاوارە بوون و لەو ناوچانە دەهاتن كە حكوومەتی فیدرالی نەیتوانی بیانپارێزێت، بە ناچاری روویان لە هەرێمی كوردستان كرد، كە حكوومەت وخەڵك دڵ ودەرگایانیان بۆ كردنەوە. لە باوەش گرتن وحەوانەوەی ئەو ژمارە زۆرەی ئاوارەش بوو بە خاڵێكی گرنگ بۆ پاڵپشتیكردنی مەعنەوی و مرۆیی لە هەرێمی كوردستان. هەروەها، كولتووری دێرینەی پێكەوەژیان لە نێوان پێكهاتە جیاجیاكان و رێزگرتن لە ئازادی دەربڕینی ئایینی لە كوردستان و پاراستنی پێكهاتە ئاینییەكان كە لە دەست هەڕەشەی داعش پەنایان هێنا بۆ هەرێم، جێگەی رێز بوو لە لایەن كۆمەڵگەی نێونەتەوەیی و ناوبانگێكی ئەرێنی بۆ هەرێم دروستكرد.
رێبوار حەمەلاو شوانی
