ديموكراسيه‌تا زوونا (ره‌نگا و ره‌نگ) خواندنه‌ك بو هه‌لویستێن وێ زونێ
رەمەزان نسرالدین کێڤلی
ئه‌م نه‌شێین ناڤ لخو بكه‌ین ملله‌ته‌كێ دیموكراسى ژبه‌ركو دبیت به‌شه‌كێ دام و ده‌زگه‌هێن ده‌ستهه‌لاتێ ب پروسێن دیموكراسى بهێنه هه‌لبژارتن به‌لێ رامانا وێ ئه‌و نینه كو ئه‌م ملله‌ته‌كێ دیموكراسى نه.
ئێك ژ سه‌یرو سه‌مه‌رێن مه ب تایبه‌ت ل زونا ره‌نگ و ره‌نگ دیموكراسیه‌ت بتنێ بویه دروشمه‌ك و د ناڤه‌روكا خوا پویت و بێ رامانه، من دڤێت چه‌ند هه‌لویستان دیار بكه‌م بو چه‌سپاندنا گوتنا خو:
- ل سالا (1992)ـێ ئێكه‌م هه‌لبژارتن ل كوردستانێ هاتنه ئه‌نجامدان و پارتێن پارێزگه‌ها سلێمانیێ دانپێدان ب ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان نه‌كرن و سیسته‌مێ (فیفتى فیفتى) جێبه‌جێ كرن و چ رامان بو بنه‌مایێن دیموكراسیه‌تێ نه‌هێلان.
- ژ سالا (1992) تاكو سالا (2005) هه‌مى چه‌مكێن ده‌ستهه‌لاتێ ل وێ ده‌ڤه‌رێ د ده‌ستێ حزبه‌كا ده‌ستنیشان كرى دا بوینه ژبلى توندره‌ویا سیاسى و ئایینى چ به‌رهه‌مێن دى نه‌بوینه.
- پشتى سالا (2005)ـێ رێككه‌فتنا ستراتیجی دناڤبه‌را (پارتى و ئێكه‌تیێ) دا هاته كرن دووباره سیسته‌مێ (فیفتى فیفتى) لسه‌ر (پارتى) هاته سه‌پاندن و ئه‌ڤ چه‌نده بو نمونه‌یا ئه‌وى كابرای ئه‌وێ نه چیته ئاشى یان دێ ئاشه‌ڤانى كوژیت، ئیكه‌تیێ ژى نه‌راسته‌خو بو (پارتى) دایه دیاركرن (یان دڤێت فیفتى فیفتى یان چ هه‌رێمێن ئێكگرتى بناڤێ كوردستان نامینن).
- ل هه‌لبژارتنێن (2014)ـێ بزاڤا گوران بو هێزا دووێ دووباره ئێكه‌تیێ مه‌رجێن ته‌عجیزى دانه به‌ر (پارتى) و دوو هنده‌یى سه‌نگا خو پوست ل كابینا (به‌رێز نێچیرڤان بارزانى) وه‌رگرتن سه‌ره‌راى هندێ كو سه‌روكێ حكومه‌تێ زور ڤیایه به‌لانسه‌كا سیاسى دروست بكه‌ت بو دروست كرنا سه‌قامگێریا سیاسى ل كوردستانێ به‌لام ل په‌رله‌مانى دا ئێكه‌تى وه‌كو حزبه‌كا ئوپسییون بویه و ده‌رئه‌نجامێ وێ پروسا سیاسى ل كوردستانێ مایه هلاویستى.
- (بزاڤا گوران) ل هه‌لبژارتنێن ئه‌نجومه‌نێ پارێزگه‌هان ل (سلێمانیێ) هێزا یه‌كه‌م بوو لێ ئێكه‌تى یا ئاماده نه‌بوو پوستێ پارێزگارى رادستى (بزاڤا گوران) بكه‌ت تاكو رێككه‌فتنه‌كا سیاسى دروست بوی و گوران نه‌چار بویی ل دوو سالێن دوماهیكێ ئه‌ڤى پوستى وه‌ربگرن.
- ل هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ یێ ن پار سال (2018) ل جهێ رێز ل ده‌نگێن خه‌لكى بهێته گرتن هه‌ر ل یه‌كه‌م روژ به‌رى به‌لاف بوونا ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان ئاخفتنكه‌رێ ئیكه‌تیێ ئه‌نجام ره‌تكرن و (قوباد طالبانى) په‌سه‌ند كرن و (مه‌لا بختیار) دا دیاركرن كو ئێكه‌تى ئێك كورسى ژى ببه‌ت هه‌ر ئێكه‌تیه و پشتى گیروبوونا چه‌ندین روژان رێككه‌فتن دگه‌ل پارتى ئه‌نجام دان لێ من بخو باوه‌رى ب وێ رێككه‌فتنێ نینه چونكه هه‌بونا پتر ژ جه‌مسه‌ره‌كى د ناف ئێكه‌تیێ دا مه‌ترسیه لسه‌ر رێككه‌فتنێ بخو، بریار وه‌سا بو ئیكه‌تی ب رێكا ئه‌نجومه‌نێ سه‌ركردایه‌تیێ (سه‌روكێ په‌رله‌مانى) ده‌ست نیشان بكه‌ت به‌لێ نوكه ئه‌ڤان پوستان ره‌ت دكه‌ن و داخوازیێن مه‌زنتر هه‌نه ل ده‌مه‌كێ ته‌نها 21 كوسى هه‌نه
به‌لێ دیموكراسیه‌ت ل زونا ره‌نگا و ره‌نگ د ئێك خال دا هه‌یه ئه‌وژى دروست بوونا ب ده‌هان سایت و په‌یچ و گوڤار و روژنامه‌یان بو هێرشكرنا سه‌ر خه‌لكێ دى ب به‌هانا روژنامه‌ڤانیا ئازاد و دیموكراسیه‌تێ و ل جهێ هندێ كو پروژان پێشكێشى خه‌لكى بكه‌ن هژماره‌كا سوپه‌ر ره‌وشه‌نبیران پێشكێش دكه‌ن وه‌كو پاله‌وانێن شاشێ بوینه هێرشبه‌رێن تاریاتیێ بو ئه‌جندایێن وه‌لاتێن هه‌رێمى و گروپێن مافیایێ ل زونا دیاركرى له‌ورا ئێك ژ وه‌زیفه‌تا حكومه‌تا بهێت ئه‌وه كونترولێ ل سه‌ر ئه‌ڤان گروپێن مافیا بكه‌ت و یاسایێ جێبه‌جێ بكه‌ت تاكو رێكێ ل سیناریویێن روژانه یێن زوونا ره‌نگا و ره‌نگ بگریت..
نابیت ئێدى پارتى ژى پتر ته‌حه‌مولا بێ بنه‌ما و كومبونێن شكلى دگه‌ل ئه‌ڤان لایه‌نان به‌رده‌وام بكه‌ت دڤێت بزانیت خه‌لكى هه‌لبژارتن كرینه نه‌ك رێككه‌فتن دگه‌ل لایه‌نێن سیاسى ئه‌گه‌ر نه ئه‌ڤ هه‌مى لایه‌نه دێ به‌رپرسیاربن به‌رامبه‌رى خو و مێژویا خو و ب راستى ژى مه پێدڤى ب رولێ (كاك نێچیرڤانى بارزانى) هه‌یه بو چاره‌سه‌ریێن ب له‌ز لسه‌ر ره‌وشا نوكه ئه‌م تێدا چونكه دشێت ب رول و پێگه‌هـ و سه‌ربورا خو یا سیاسی زور ژ كێشه‌یان چاره‌سه‌ر بكه‌ت.
