رۆژهەڵاتی ناڤین هەمیشە مەیدانی راستەوخۆی ململانێی نێوان دەوڵەتان و ئەكتەرەكانی خودی ناوچەكە بووە، یان دەوڵەتانی زلهێز و خاوەن دەسەڵاتی دەرەوەی ناوچەكە لە رێگەی (بریكار)ەكانیانەوە هەوڵی پاراستنی بەرژوەندییەكانیان داوە. ئایا ئەم هەڵكەوتە جیۆپۆلیتیكی و ململانێ مێژووییانە بەشێكن لە هۆكارەكانی دواكەوتن و گەشەنەسەندنی ئەم ناوچەیە، یان دواكەوتوویی ناوچەكە زەمینەی ململانێ و دەستێوەردانەكانی رەخساندووە؟ هۆكارەكان هەرچییەك بن، گەلی كوردستانیش وەك ئەكتەرێكی نادەوڵەتی لەم ناوچەیەدا كەم و زۆر، بە خواستی خۆی، یان پێچەوانەی خواستی خۆی بەشێك بووە لەم دۆخە. تەنیا لە ماوەی چل ساڵی رابردوودا وڵاتێكی وەك عێراق مەیدانی چوار جەنگی خوێناوی بووە. بە پێچەوانەی هەموو ئەو جەنگانەی لەسەر خاكی كوردستان كراون، یان گەلی كورد بەشێك بووە لێیان، ئاكام و ئەنجامی دوا دوو جەنگ كە جەنگی ئازادیی عێراق و جەنگی دژی داعش بوون (سەرەڕای زیانە ماددی و گیانییەكان بەتایبەتی لە جەنگی دژی داعشدا)، تا ئێستا و تا ئەندازەیەكی زۆر لە بەرژەوەندیی كوردستان بە گشتی و باشووری كوردستان بەتایبەتی كۆتاییان هاتووە. ئەم بەشەی كوردستان لە ئاكامی جەنگی ئازادكردنی عێراق بووە خاوەن هەرێمێكی دەستووری لە عێراقدا بووە و ئەكتەرێكی كارای مەیدانی سیاسەت و ئاسایش و ئابووری لە ناوچەكەدا و جەنگی دژی داعش ئەم پێگەیەی بەهێزتر كرد. لە ماوەی سەد ساڵی رابردوودا، ئەم پازدە ساڵەی دوایی (٢٠٠٣-٢٠١٨)، پڕ دەستكەوتترین ماوە بووە بۆ ئەم بەشەی كوردستان و بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆش بۆ هەموو كوردستان. بەڵام هێشتا ئەم جەنگانەی باسكران و ئەو شەڕ و راپەڕین وململانێیانەی لە وڵاتانی تری ناوچەكەدا روویان داوە و هەندێكیان بەردەوامن سیستەمی سیاسیی سەقامگیریان نەهێناوەتە ئاراوە و هێشتا دەقێكی جێگیریان نەگرتووە. ئایا پێگەی كورد لە دەق و دۆخە ناوچەیی و جیهانییەكەی ماوەی پازدە ساڵی داهاتوودا چۆن دەبێت و تا چ رادە و ئاستێك دەتوانێت نەك تەنیا پارێزگاری لە دەسكەوتەكانی پازدە ساڵی رابردوو بكات، بەڵكو بە ئاراستەی دامەزراندن و پێكهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆ پلان دابنێ و ئەو پلانانە بكاتە كردار، رەنگە تەنیا پرسیار بێت، بەڵام گومانم نییە كە وەڵامەكە دید و بۆچوونی جیاواز لەخۆ دەگرێت و ئەوەی كە هەموو لەسەری كۆكن، ئەوەیە كە راستە هاوكێشە و گۆڕانكارییە نێودەوڵەتییەكان و پەیوەندی و پێگەی كورد لەگەڵ دەوڵەتانی زلهێز و كاریگەر كاریگەرییان هەیە لە سەر ئەو ئایندەیە، بەڵام ئەكتەری سەرەكیی سوودوەرگرتن و بەكارهێنانی گۆڕانكاری و دەرفەتەكان هەر خودی كوردە.
وەك وتمان گۆڕانكارییەكان بەردەوامن و ئەكتەرە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەكان لە هەوڵ و كێبڕكێی بەردەوامدان تا پێشهات و رووداوەكان بۆ بەرژەوەندیی خۆیان یكلایی بكەنەوە. هێشتا ئەوەی لە سووریا وعێراق و لیبیا و لوبنان و توركیا و ئێران و تەنانەت میسر و تونس و یەمەن و روودەدەن و شێوە و قاڵبی كۆتاییان وەرنەگرتووە و لە گۆڕانكاریی بەردەوامدان. نموونەیەكی بەرچاوی ئەمەش تویتەكەی سەرۆك ترامپ بوو بۆ كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە سووریا و كاردانەوەی ئەكتەرە ئەكتیڤ و خاوەن بەرژەوەندییەكان بوو بەرامبەر بە بڕیارەكە و كاریگەریی كشانەوەكە و دروستكردنی ناوچەیەكی ئارام لە باكووری سووریا و لەسەر گەلی كورد لە رۆژئاوا و رۆڵ و پێگەی وڵاتانی وەك ئەمەریكا و توركیا و سووریا و رووسیا و ئێران و دەوڵەتانی كەنداو و هەندێك لە دەوڵەتانی ئەوروپا و هێزەكانی سووریای دیموكرات لە ناوچە ئارامەكەدا و دواتریش كاریگەریی هەموو ئەمانە لەسەر ئاسایشی ئیسڕائیل مشتومڕ و چالاكیی چڕی دیپلۆماسی هێناوەتە ئاراوە.
لە رۆژانی ١٢-١٣/٢ دا لە وارشۆی پایتەختی پۆڵۆنیا كۆنفرانسێك بە سەرپەرشتیی ویلایەتە یەكگرتووەكان دەربارەی ئاشتی و ئاسایش لە رۆژهەڵاتی ناڤیندا دەبەسترێ، جگە لە بەهێزكردنی بەرەی دژی ئێران كێشەكانی تری ناوچەكە بەشێك دەبن لە ئەجێندای كۆنفرانسەكە. ئەگەر ئەو كۆنفرانسە ببەسترێ و ئەكتەرە سەرەكی و گرنگەكان بەشداری تێدا بكەن، ئەوا رەنگە ببێتە سەرەتایەك بۆ تێڕوانین و چارەسەرێكی گشتگیر بۆ كێشەكان.
ئەم هەرێمەی ئێمەش بەشیكە لەوەی روودەدات و بەپێی جێگە و پێگەی خۆمان رۆڵ و كاریگەریمان هەیە. ئەو ترافیكە دیپلۆماسییەی لە ماوەی مانگی رابردودا رووی كردە هەولێر، ئەوە دەردەخەن كە هەولێریش بەشێكە لەو هاوكێشەیەی كە لایەنەكان خەریكی هاوسەنگكردنین. هەرێمی كوردستان وڵاتی لم و مەرگ نییە وەكو سووریا و نەك سەقامگیریی ئابووری و كۆمەڵایەتی و ئاسایشی خۆی دەبپارێزێت، بەڵكو لە ناوچە پڕكێشەكەی رۆژهەڵاتی ناڤینیشدا رۆڵی پۆزەتیڤی دەبێت.