كورد، وەك نەتەوەیەكی رٍەسەن و خاوەن كەلتوور و زمان و سەروەتێكی زۆری لە هەموو بوارەكاندا و هەروەها بە هۆن گرنگی ژئۆپۆلۆتیكی و ئەو سەروەت و سامانەی كە لە سەر زەویی و ژێر زەویی هەیەتی دوور لە ویستی خۆی خاك و نیشتیمانی دابەش و داگیركراوە ، لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا خەباتێكی بێوچانی كردووە و قوربانیی زۆری بەخشیووە و دەبەخشێ‌ بزاڤی ‬رزگاریخوازی‮ ‬گەلەكەمان،‮ ‬بزاڤێكی‮ ‬رەوای‮ ‬گەلیكی‮ ‬ژیردەستی‮ ‬وڵات داگیركراوە و بەپیی‮ ‬پیشكەوتنی‮ ‬ئەو بزووتنەوەیە لە هەر پارچەیەكی‮ ‬وڵاتەكەمان زۆرجار ناچار بووە سوود لە ناكۆكییەكانی‮ ‬نیوان داگیركەران وەربگریت بۆ ئەوەی‮ ‬بەردەوامی‮ ‬بدات بە خەباتی‮ ‬عادیلانەی‮ ‬خۆی‮. ‬ئەم پەنابردنە بۆ وەرگرتنی‮ ‬یارمەتی‮ ‬بەپیی‮ ‬بارودۆخی‮ ‬هەر پارچەیەك و نەبوونی‮ ‬ریگەی‮ ‬دیكە بووەتە هۆی‮ ‬گەلیك ناكۆكی‮ ‬و پەرتەوازەیی‮ ‬و دژایەتییكردنی‮ ‬یەكتر و چەندینجار شەڕ‮ ‬و پیكدادانی‮ ‬سەختی‮ ‬لیكەوتووەتەوە لەبەر چەندین هۆ،‮ ‬هەر لەبەر ئەمەش كە باسی‮ ‬یەكڕیزی‮ ‬هەموو باڵ و لایەنەكان و هیزە سیاسییەكان دەكریت،‮ ‬زیاتر لە خەیاڵ و خەونیكی‮ ‬خۆش دەچیت لەوەی‮ ‬بیروبۆچوونیكی‮ ‬ریالیستی‮ ‬قابیلی‮ ‬جیبەجیكردن بیت‮. ‬ ‮ ‬گەلی‮ ‬كوردستان وەكو پیكهاتەی‮ ‬هەموو كۆمەڵگەكانی‮ ‬مرۆڤایەتی‮ ‬و گەلانی‮ ‬دونیا لە چەند چین و تویژ،‮ ‬پیكهاتووە و هەر‮ ‬یەك لە مانە پەرژەوەندی‮ ‬تایبەتی‮ ‬خۆی‮ ‬هەیە و ئەمە جگە لە داب و نەریت و وكولتووری‮ ‬تایبەتی‮ ‬كە تارادەیەك بەهۆی‮ ‬داگیركردن و چەوساندنەوە و شیواوە و رۆڵیكی‮ ‬سەرەكی‮ ‬دەبینیت لە مەسەلەی‮ ‬وەدیهینانی‮ ‬یەكگرتنیكی‮ ‬راستەقینەی‮ ‬ریزەكانی‮ ‬گەلەكەمان‮. ‬بۆ چارەسەركردنی‮ ‬ئەم لە‮ ‬یەكتر تینەگەیشتن و پەرتەوازەییە و نەبوونی‮ ‬یەكگرتنیكی‮ ‬راستەقینە كە پیویستییەكی‮ ‬چارەنووسسازە،‮ ‬لەم قۆناغەدا دەبیت بەرنامەیەكی‮ ‬نیشتمانی‮ ‬هەبیت،‮ ‬بەرنامەی‮ ‬لانی‮ ‬كەمی،‮ ‬كەوا زۆربەی‮ ‬هەرە زۆری‮ ‬میللەت و هیزە سیاسییەكان كۆبكاتەوە وەك پرسی‮ ‬ئازادی‮ ‬و دیموكراتییەت و پاراستنی‮ ‬هەریمی‮ ‬كوردستان و دەسكەوتەكانی‮ ‬بزووتنەوەی‮ ‬رزگاریخوازی‮ ‬گەلەكەمان و بە حەرامكردنی‮ ‬شەڕ‮ ‬و پیكدادانی‮ ‬ناوخۆ‮. ‬هتد‮. ‬ تەنیا بەرنامەیەكی‮ ‬روون و ئاشكرا كە رەنگدانەوەی‮ ‬بەرژەوەندییە سەرەكی‮ ‬و گشتییەكانی‮ ‬خەڵكی‮ ‬كوردستان،‮ ‬بیت،‮ ‬دەتوانیت‮ ‬یەكیتی‮ ‬ناوماڵی‮ ‬كورد دەستەبەر و زامنبكات و جەماوەر و هیزە سیاسییەكان لە دەوری‮ ‬خۆی‮ ‬كۆبكاتەوە و لادانی‮ ‬هەر لایەك دەبیتە هۆی‮ ‬ریسوابوون و دەرچوونی‮ ‬لە ریزی‮ ‬كۆدەنگی‮ ‬نیشتمانی‮. بۆیە ، پێوستە و ئەگەر بمانەوێت مافە زەوتكراوەكانمان بگەرێنینەوە یەكریزی نەتەوەیی و دوور لە حزبایەتی بەرتەسك و بەرژوەندی حزبی و شەخسی بكەین بەدڵنییاییەوە سەركەوتن مسۆگەر و نزیكەگەلی كورد بەدرێژایی مێژوو لە پێناو گەرٍانەوە و چەسپاندنی مافەزەوتكراو و رەواكانی باجی زۆر و قوربانیی زۆری بەخشیووە و گشت رژێمە یەك لە دوای یەكەكان هەموو كات لە جێبەجێكردنی مافەكانی كورد پەشیمان بوونەتەوە و دواتریش بە پیلانگێری و داگیركاری وەڵامی ویستە رەواكانی كوردیان داوەتەوە . بۆیە گەلی كورد لە دوایین ئەو پێشێڵكارییانەدا بریاری ئەنجامدانی ریفراندۆمی سەربەخۆیی دا . لەوەشدا عێراق نەیتوانی باوەر بكات و دیسان بە پاڵپشتی میلیشا و سوپای بێگانە هێرشی كردە سەر هەرێمی كوردستان ..لەیاسای نێودەوڵەتیدا مافی چارەنوس مافێكی ڕەواو ڕەهای گەلانەولەماددەی یەكەم ومادەی ٥٥ پەیماننامەی نەتەوەكاندا بەڕوونی هاتووە.لەدیباجەی دەستوری عێراقیشدائەمە نوسراوەئێمەی گەلی عێراق بەسەرجەم پێكهاتەكانیەوەبەتەواوی ویستی خۆمان بەئازادانەو ئارەزوومەندانەبڕیاری یەكگرتنی ئارەزوومەندانەمانداوە واتا بەخواستی خۆمان یەكمانگرتووە ودەشكرێ هەر بەخواستی خۆمان بڕیاریكی تربدەین.ئەومافانەی بۆیەكەمینجار لەدەستوردا بۆ كورد دانی پێدانرا چیان بەسەر هات؟ دوای ئەوەی كورد لەڕاپەڕینی ١٩٩١دا سەربەخۆیی خۆی بەدەستهێنا،دواتر بەخاتری برا عەرەبەكان ویەكێتی خاكی عێراق، دوای دوازدە ساڵ حوكمڕانی خۆی لەساڵی ٢٠٠٣دا دوای ڕوخانی ڕژێمی سددام، بوو بە كۆڵەكەی سەرەكی وهەرەبەهێزی دروستكردنەوەی دەوڵەتی عێراق.دەسەڵاتدارانی بەغدا بەبێ ئەوەی ئەو دەوڵەتە یەك هەنگاویش بهاوێ بۆ ساڕێژكردنەوەی برینە تەشەنابوەكانی ئەنفال وكیمابارانی هەڵەبجە وداوای لێبوردن بكاو قەرەبووی خەڵكی كوردستان بكاتەوە، نەك ئەمانەی نەكرد بەڵكو بابزانین ئەم دەوڵەتە كام یەك لەو مادانەی بۆ ئەم هەرێمە جێبەجیكردووە؛.ماددەی١٤٠ كەبووەتە كێشەی سەرەكی نێوان بەغداو هەرێم كەبڕیاربوو تامانگی ١٢ی ٢٠٠٧جێبەجێبكرێ بۆ نەكرا!نەك نەهێڵراوە بكرێ وهیچكام لە سێ قۆناغەكە بەتەوای جێبەجێبكرێ بەڵكو بەردەوام دژایەتی كراوەو كۆسپی ماددی ومەعنەوی بۆ دروستكراوەودەكرێ!.17%ی بودجە چی لێهات وبۆچی وبەكام یاسا بڕیتان؟ناڵێم هەریم بێ تاوانە بەڵام حكومەتی ناوەند بەرپرسی زیاترە چونكە دەستەڵاتی مادی زیاتری هەیەو دەیتوانی كێشەكان بەشێوازێك چارەسەر بكات وپەنابۆ كاری نادەستوری ونایاسیی نەبات وئەم پێشینەخراپە دانەهێنێ.. لەساڵی 2007وە هیچ بڕە بودجەیەكیان لەعێراق وەرنەگرتووە كە دەگاتە 13 تریلیۆن دینار. ئه و دەڵێت، "پێشمەرگە بەشێكە لەسیستمی بەرگریی عێراق لەساڵی 2004وە تا 2013 بڕی 13 تریلیۆن دینار پشكی پێشمەرگەیە لەو بودجەیە، ئەگەر هی ساڵی 2014شی بخرێتە سەر دەكاتە 15تریلیۆن دینار كە هیچی بەپێشمەرگە نەدراوە.لەدەستوری عێراقدا كە ساڵی 2005 لەراپرسییەكی گشتیدا لەلایەن عێراقییەكانەوە پەسەند كرا، پێشمەرگە بەهێزێكی یاسایی و دەستوریی دەناسێنێت. پرسیار ئەوەیە كە ئایا گەلی كورد دەستور پێشێل دەكات یان بەغدایە دوای ئەو هەموو كارەساتەی بەسەر كوردیان هێنا هێشتا ئەوكەلتورە دڵڕەق ولوتبەرزەیان واز لێنەهێناوەو بە بیرۆكەی براگەورەیی وبچوك بینینی ئەوی دی ڕەفتار دەكەن،خاوەنی ٢٢دەوڵەتن وهێشتاش هەوڵی دەوڵەتێكی تردەدەن بۆ فەلەستین وكەچی دان بە گەلێكی ٤٠ ملیۆنیدا نانێن لەپارچەیەكی ووڵاتەكەیدا دەوڵەتۆكەیەك بۆ خی بنیات بنێ وببێتە دراوسێیەكی باش بۆیان وعێراقیش لەم پێكەوە ژیانە برایەتیە درۆزنانەیە،پڕ لەخوێن ورق ودژایەتیەی سەدانساڵەی نێوان كورد-عەرەب،سوننە-شیعە ڕزگاری ببێت و لەگەڵ بەغدا ببێتە دوو دراوسێی باش و نابێ‌ چیتر كات بە فیرۆ بدەین و چاوەروانی ئەوە بین كە تا دەیان ساڵی تر چیمان بە سەر دەێت و خۆمان بە چارەنووسی بسپێرین ...