لەنێو ململانێ و دەرهاویشتەكانی قەیرانی سووریادا.. چۆن كوردی ئەو وڵاتە دەتوانن لەم قەیرانە دەرباز بن؟

لەنێو ململانێ و دەرهاویشتەكانی قەیرانی سووریادا..	 چۆن كوردی ئەو وڵاتە دەتوانن لەم قەیرانە دەرباز بن؟

سەلاح بەدرەدین

ئاشكرایە كە لەئێستادا دۆخی كورد لە سووریا چۆن گۆڕاوەو بە چی گەیشتووە، ئەگەر رەچاوی كاریگەریی نەرێنیی فاكتەرە بابەتییە نیشتمانییەكان، هەروەها ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكان بكەین، لەوەتەی حەوت ساڵی دوای بەرپابوونی شۆڕش كە سەرەتا بە شێوەیەكی ئاشتییانە دەستی پێ كرد، دواتر رژێمی سەركوتكار بەرەو ئاراستەی وێرانكاری و ئایینی و مەزهەبیی برد، هاوكات هەموو توانایەكی بەكارهێنا بۆ سەركوتكردنی گەلی سووریا، لەوانەش كۆمەڵكوژی و پاكتاوی مەزهەبی ئەویش لە رێی میلیشیاكانەوە، بەمەش پێشێلكردنی سەروەریی دەوڵەت تەنیا لەپێناو مانەوەی لە كورسیی حوكمڕانی بەدی دەكەین، بۆیە لەبەرامبەر ئەمەدا بەهیچ شێوەیەك ناتوانین فاكتەری نەرێنیی خودی كورد پشتگوێ بخەین، كە رۆڵی سەرەكی لە ئێستاو ئایندەی گەلی كورددا هەیە.
شۆڕشی سووریا كە لەپێناو ئازادی و كەرامەت و گۆڕانكاریی دیموگرافی دەستی پێكرد، دەرفەتێكی مێژوویی رەخساند بۆ هەموو چین و توێژو پێكهاتە ستەملێكراو و چەوساوەكان، لە سەروویانەوە گەلی كورد بە مەبەستی كۆكردنەوەی هێزەكان و رێكخستن و یەكخستنی ریزەكان و خستنەڕووی بەرنامەیەكی یەكگرتووی سیاسی، یەكەم شت لەپێناو وەدیهێنانی سەركەوتنی شۆڕش، دواتر بنیادنانی سیستەمێكی دیموكراسی و دانانی دەستوورێكی تازە كە مافەكان دەستەبەر بكات، بۆیە دۆخی گشتیی وڵات وەكو پێویست بە لای ئامانجە رەواكاندا نەشكایەوە دوای ئەوەی ئیسلامی سیاسی جڵەوی ئۆپۆزسیۆنی گرتەدەست و شۆڕشەكەی بە ئاقاری بەرژەوەندییە ئایدیۆلۆژییەكاندا برد، ئەویش لە رێی (بە ئیخوانكردنی شۆڕشەكانی بەهار) بە پاڵپشتیی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی لە ساڵانی یەكەمی تەمەنی شۆڕشدا، ئەمە وای كرد كە ئۆپۆزسیۆن لە هێڵی شۆڕش لا بدات، تەنانەت پیلانیش لەدژی بگێڕێت و دواتر هەروەك لەئێستادا دەبینین چۆن لەناویشیان برد.
لەئێستادا سووریا بە دەم كێشەكانەوە دەناڵێنێت، ئەمە وێڕای رەفتارەكانی رژێمی ستەمكار و تاوانی درێژخایەن لە بواری چەند داگیركارییەكەوە، لەوانە داگیركاریی سەربازیی رووسیا لەوەتەی سێ ساڵە وەك لایەنێكی پشتیوان و هاوپەیمان، لە كوشتنی هاووڵاتیانی سووریا بە هەموو جۆرە چەكێكی كوشندە بەشدارە، لەمەشدا پشت بە بنكە دەریایی و وشكانی و فڕۆكەخانەكان دەبەستێت، هەروەها داگیركاریی ئێرانی لە رێی بنكە سەربازییەكان و بارەگای میلیشیاكان و جبەخانە و كارگەكانی چەكسازی، لە هەمووش مەترسیدارتر تێوەگلان لە گەمەیەكی تایفەگەری بە راگواستنی زۆردارەكی و نیشتەجێكردن، هەروەها گۆڕینی پێكهاتەی دیموگرافی لە چەندین شارو شارۆچكەدا، هاوكات داگیركاریی توركیا لە ناوچەی عەفرین و ناوچەكانی ئیدلب و حەلەب، نابێ داگیركاریی ئەمریكاش نادیدە بگرین لە چەند ناوچەیەكی فراوانی رۆژهەڵات و باكووری رۆژهەڵاتی سووریا، ئەمە وێڕای داگیركاریی میلیشیاكانی حزبوڵای لوبنانی.
لە رێی گۆڤاری گوڵانەوە، زەنگی مەترسی لێدەدەم
لەسەر ئاستی كورددا تا ئێستا دیمەنی دۆخەكە لێڵ و تەمومژاوییە، ساڵی یەكەمی شۆڕش تێپەڕ نەبوو، بینیمان پەرەسەندنی خێرا روویدا، ئەویش هاتنەپێشەوەی حزبەكان بوو لە گۆڕەپانی كورد لە سووریادا، ئەویش دوای دوورخستنەوەی نیشتمانپەروەرو بێلایەنەكان كە لەنێو شۆڕشدا بوون، دیارە دوورخستەوەشیان لەسەر داوای رژێم بوو كە سەركردەی هەندێ لە حزبەكان هاوكارییان كرد، ئەویش بە هاندانی دراوسێی كوردستانی بوو كە بۆچوونی وا بوو دەبێ كوردی سووریا بێلایەن بن، هەروەك چۆن سەرۆكی كۆچكردووی عێراق ئاواتی ئەمە بوو، دوای ئەوەی لە دوورەوە سەرپەرشتیی پێكهێنانی (ئەنجومەنی نیشتمانی كورد)ی كردو هاوكاریكردن لە كۆنگرەی دامەزراندن، هاوكات وەستان لەپاڵ رژێم و دژی شۆڕش بەپێی هەڵوێستی پەكەكەو لقەكەی لە سووریا (پەیەدە) یان ئەنجومەنی رۆژئاڤای كوردستان.
ئەو دوو هەڵوێستە تائێستا هەر بەردەوامن بێ ئەوەی هیچ كاریگەرییان لە گۆڕینی هاوكێشەی نیشتمانی هەبێت، بەڵكو پەراوێزخستنی كوردی سووریا لە كاروباری وڵات زیاتر پەرەی سەندو لە سایەی ئەو سیاسەتانەوە هیچ دەستكەوتێكی نەتەوەیی بۆ كوردی سووریا نەهاتەدی، بە پێچەوانەوە بۆشایی زیاتر لە ریزی نیشتمانی هێنایە ئاراوە و پڕۆژە نیشتمانییەكەی كورد لەنێو ئاپۆڕای ململانێ حزبییەكاندا بەهەدەر چوو، گرووپەكانی پەكەكە دەسەڵاتیان سەپاندو لە روانگەی رەتكردنەوەی بەرامبەر، تەنانەت تەخوینكردن، یان ئاوارەكردن و پاكتاوكردن، ئەمەش بووە هۆی چۆڵكردنی ئەو ناوچانە، بەتایبەتیش لاوان، هەروەها حزبەكانی ئەنجومەنی كوردی كە رۆڵ و پڕۆژە نیشتمانییەكەیان كۆتایی هاتووە، هیچ ئەلتەرناتیڤێكی باشتریان پێشكەش نەكرد، بەڵكو چڕكردنەوەی ململانێكانیان دژی لایەنی دیكە لە بەرژەوەندیی بە هێزكردنی باڵادەستیی پەیەدە بوو، كە زیانی زۆری بە ئەندام و لایەنگرانی ئەوانی دیكە گەیاند.
لەئێستادا سووریا رووبەڕووی چەندین سیناریۆی هەمەلایەنەو هەمەئامانج بۆتەوە، ململانێی هێزە دەرەكییەكان لە رێی بریكارەكانیانەوە راستەوخۆ لەسەر خاكی ئەم وڵاتە درێژەیان هەیە، شەڕو پێكدادانی بچووك و مامناوەندی بەردەوامە، سەبارەت بە ناوچە كوردییەكان تووشی دوو كێشە بوونەتەوە، یەكەمیان لەدەسەتدانی ناوچەی عەفرین بە هۆی سەركێشییەكانی پەكەكە، واتا سێیەكی خاك و گەلی كوردی سووریا لەدەست چوو، ئەوی ماوەتەوەش رووبەڕووی هەموو ئەگەرێك دەبێتەوە لە پەلامارو هێرشەكانی رژێم بە بۆردومانكردنی بە بەرمیلە بارووتەكانی رژێم، یاخود داگیركاریی توركیا، یان هەڵكشانی هیلالی شیعەی ئێران- عێراق، لەم نێوەندەشدا كورد بێ پڕۆژەن و هیچ تواناو دەسەڵات و بەرنامەو تەگبیرێكیان بۆ رزگاربوون لەم قەیرانە بەدەستەوە نییە.
راستە بەرپرسیارێتیی بنەڕەتیی شكستهێنانی فاكتەریی خودیی كورد دەكەوێتە ئەستۆی سەركردایەتیی ئەو حزبانە لە هەردوو ئەنجومەن، هەتا ئەگەر بە شێوەی جیاواز بێت، بەڵام گەلی كوردی سووریا بەرپرسە لە واقیع و چارەنووسی خۆی، هەروەها هەردوو فاكتەری سووری و كوردستانی پشكیان لەو بەرپرسیارێتییە بەردەكەوێت، بۆیە لەسەر لایەنە پەیوەندیدارەكان پێویستە بەدوای رێگەیەكدا بگەڕێن تا بە خێرایی رزگاریان بێت، بێگومان و پێمانوایە كە قبووڵكردنی پرەنسیپی كۆنگرەی نەتەوەیی- نیشتمانیی كوردیی سووریا، تاكە دەرچەیە بۆ رزگاربوون لەو قەیرانە، هەروەها ئامادەبوون بۆ بەشداریكردن لە سازدان و سەرخستنی كۆنگرەكە چاكترین رێگەیە، دیسان بەشداریكردن لە لیژنەیەكی ئامادەكاریی سەربەخۆو بێگەرد پێوانەی نیازپاكییە لە ملكەچكردن بۆ بەرژەوەندییە نیشتمانی و نەتەوەییەكان، لەم مینبەرەوە بانگەوازێك ئاراستەی هەمووان دەكەم كە پشتگیریی و پشتیوانی بكەن لە یەكێتیی ریزەكان، هاوكات بزووتنەوەیەكی بەهێزو یەكگرتووی كوردی و سووری مایەی سەركەوتنە بۆ هەموو لایەك، بەتایبەتیش بۆ بزووتنەوەیەكی ئۆپۆزسیۆن و دیموكراسیی سووری و بزووتنەوەی نیشتمانیی كوردستانی بە گشتی، ناوەندی پێشەوەی هەرێمی كوردستان بێت بە شێوەیەكی تایبەتی.

Top