زیاترلە سەدەیەكە، رژێمەكانی عێراق و داگیركەران بەهەموو جۆرە چەك و ئابڵوقەدانێك تاقیكراینەوە و خراینە ژێر گوشارەوە ، لە سەر مافەرەواكانمان توندترین و قورسترین سزادراین ،بەڵام دوژمنان و داگیركەران توانییان ئیرادەمان بشكێنن و بمان سرٍنەوە و لە ناومان ببەن یان پێچەوانە بۆوە و هەست كوردپەروەری و خۆشەویستی خاك و نیشتیمان و رق و كینە دەرحەق بە ناحەزان زیاتر بوو .میللەتی كورد لەڕووی دڵسۆزی و هەستی نیشتیمان پەروەریەوە ،ئیرادەیان ئەوەندە بەهێزە کە دەتوانم بڵێم کە هیچ وڵا ت و نەتەوەیەک ناتوانێت ڕکابەری ئەم ورە بەهێزەیان بکات .ئێمەی کورد هەر لە دێر زەمانەوە بەم ورە بە هێزە ناسراوین ،کە زۆر جار توشی جەنگ و کارەساتی وەها بوین کە لەرووکەشەوە زۆر ئەستەم بوو ئەم کارەساتانە تێبپەڕێنین و بگەرێینەوە باری ئاسایی و ژیانی خۆمان چونکە چەندەهاجار توشی کارەساتی دلتەزێن و جەنگی خوێناوی و ماڵ وێرانی و سوتاندنی گوندو شار و کیمیاباران کردن و جینۆساید بوینەتەوە . گەلی كورد هەرگیز کۆلنادات و ورەیان ناروخێت بەڵکو ڕۆژ بە ڕۆژ ورەیان زیاتردەبێت چونکە ئەو هەستەی کە هەڵقولاوە لە دلیاندا هەرگیز کپ ناکرێت ، وە لە کۆتاییشدا هەر بە ئامانج دەگەن و دەبنە خاوەن دەوڵەتی خویان و لە ئابڵوقەدان و پیلانگێری داگیرکەران ئازاد و رزگار دەبێ‌ و دەگاتە لووتكەی سەربەخۆیی.
عێراق ئەو دەوڵەتەی كە لە سەرەتای دروستبوونییەوە هەڵگری هەموو لێكنەچووەكان و ململانێكانی نێوانیانە. عێراقێكی دروستكراو لە جیاتی خێر و خۆشی ،چەكی كۆمەڵكوژ و ئابلۆقەی ئابووری دژی كورد وەك دووەم گەورە نەتەوەی عێراق بەكارهێناوە .دەوڵەتێك بە زۆری بە پێكەوەلكاندنی ناسرووشتی و ناهاوسەنگانەی چەند پێكهاتەیەكی لێكنەچووی ناكۆك دروست كراوە و تا ئەو ساتەش هەر وا ماوە. پادشای عێراق فەیسەڵی یەكەمـ بە حەسرەت و نیگەرانیی زۆرەوە، لە بارەی ئەم دەوڵەتەوە دروستكراوەوە نووسیویەتی: لە عێراقدا شتێك نییە ناوی گەلی عێراق بێت، ئەوەی هەیە ژمارەیەك قەوارەی مرۆیی سەیروسەمەرەن، هیچ تێڕوانینێكی نیشتمانییان نییە، لێوانلێون لە دابونەریت و درۆ و دەلەسەی ئایینی، هیچ شتێك پێكەوە كۆیان ناكاتەوە، گوێ قوڵاغی قسەی خراپەن، مەیلیان بۆ فەوزا و پشێوییە.بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردستان، تەنیا شۆڕش و بەرخودان نەبووە بۆ رووخانی حكوومەتەكانی عێراق، یان گۆڕانی سیاسی لە هەلومەرجی دیاریكراودا، بەڵكوو گەڕانی كورد بووە بە دوای جێگرەوەیەكدا بۆ ئەم دەوڵەتە. جێگرەوەیەك ئیتر كورد باجی هەڵەشەیی و یەكترنەگرتن و لێنەچوون و ناهاوسەنگییەكەی نەدات. جێگرەوەیەك بنەمای بوونی بریتی بێت لە هاوسەنگی و شەراكەت لە ژیان و بەرژەوەندی و ئارامی و گەشەكردندا.لە قۆناغە جیاجیاكانیدا، بزووتنەوەی رزگاریخوازی گەلی كوردستان، ئەم جێگرەوەیەی لەناو خودی دەوڵەتی عێراق خۆیدا بینیوەتەوە كە دەوڵەتێكی دیموكراسی بێت، مافە رەواكانی گەلی كورد وەكو بەشێك لە ئیستیحقاقی جێبەجێكردنی دیموكراسی لەم دەوڵەتەدا بێنە دی.لەم پێناوەیشدا گفتوگۆی زۆری لەگەڵ یەكە یەكەی حكوومەتەكانی عێراقدا كردووە، تەنازوولی زۆریشی پێشكەش كردوون، لە جیاتی هەنگاوێ چوار و پێنجیش چووەتە پێشەوە لێیان، وەلێ هەموو جارێ ئەم هەوڵانە شكستیان هێناوە و جگە لە نەهامەتی و زوڵمی زیاتر بەرهەمێكی ئەوتۆیان نەبووە.كێشەكان لەم حكوومەت و ئەو دەوڵەتدا نەبوون تا بە رێگەی گفتوگۆ لەگەڵیاندا جێگرەوە بدۆزرێتەوە و ستراتیژی شەراكەت و هاوسەنگیی لەناو دەوڵەتی عێراقدا دابمەزرێ.بەڵكوو كێشەكە لە بونیاد و هەناوی دەوڵەتەكە خۆیدایە كە ناتوانێ جگە لە لێكنەچوون و ناكۆكی و ململانێ، شتێكی دیكە بەرهەم بهێنێ.گەلی كوردستان دەوڵەتی عێراقی تاقی كردەوە و گفتوگۆی زۆری لەگەڵ پێكهاتەكانی كرد، تەنازوولی زۆریشی بۆ كردن، كەچی عێراق هەر نەبووە ئەو جێگرەوەیەی ئومێدی پێی هەبووە.
ەدرێژایی مێژوو لەچوارچێوەی عێراق ئەگەر لە رۆژانێك خێرو خۆشی دیبێ، دەیان ساڵیش خەم و تاڵیی چەشتووە، بەپێی ئەزموونی رابردووش دەركەوتووە لەدوای رووخانی رژێم تا ئێستاش عێراق لە بەڵێن و شەراكەتی حوكمڕانی لەگەڵ كورد راست دەرنەچووەو، بگرە ئیزدیواجییەت و میزاجی سیاسی و ئەقڵییەتی پاشاگەردانی بەكارهێناوەو لەو پێناوەش مافی كوردی پێشێل كردووەو، پابەندی دەستوورو یاساو بنەماكانی تەوافوقی نیشتمانیش نەبووە.
لەسەر ئەرزی واقع نموونەی زۆر هەن، كە عێراق چەندە كەمتەرخەم، یاخود بێ باك و ستەمكار بووە بەرامبەر بە شەراكەت و تەوافوقی سیاسی و مافە دەستووریەكانی گەلی كوردەوە، ئەوە حكومەتی ناوەندە بێ گوێدانە هیچ بنەمایەكی شەراكەت قوتی كوردستان دەبڕێ و هەزاران پێشمەرگە و هێزی ئەمنی برسی و نان بڕاو دەكات، بینیمان كە دوای ریفراندۆمی سەربەخۆیش دەسەڵاتدارانی بەغدا بەجدی كاریان لەسەر كرد، بریتی بوو لە گواستنەوەی كێشەی كورد لە كێشەیەكی سیاسیی نێوان هەولێر و بەغداوە بۆ كێشەیەك لەنێوان نەتەوەی كورد و عەرەب. بەداخەوە لە سەردەمی بەعسیشدا كە دڕندایەتی رژێم گەیشتە ئەوپەڕی، كێشەی كورد هەر لەسەر ئاستی سیاسی مایەوە و نەچووە قۆناغی كێشەی نێوان دوو نەتەوە، بەڵام دەسەڵاتدارانی نوێی بەغدا، بەتایبەتی بۆ دنەدانی هەستی نەتەوەیی تاكی عەرەب و لەپێناوی كۆكردنەوەی دەنگی خەڵكی سادە، سڵیان لە دەستبردن بۆ ئەو كارە مەترسیدارەش نەكردەوە. بۆیە ئەگەرچی ریفراندۆم ئەو دەرفەتەی بۆ بەغدا رەخساند كە تا كاتێكی نادیار هەرێمی كوردستان رابگرێت، بەڵام كەلێنی نێوان كورد و عەرەب و هەولێر و بەغدای قووڵتر كردەوە. گەر بێت و بەغدا پابەند نەبێ‌ بە مافەدەستوورییەكانی كورد ئەوەسا هیچ بژاردەیەك جگە لە راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان نامێنێتەوە ..