جیهان پێویستی بە دەوڵەتی كوردستانە
October 16, 2017
وتار و بیروڕا
بێگومان گەلی كوردستان سەرەڕای ئەوەی بە درێژایی سەد ساڵی رابردوو، بەپێی چەندین رێككەوتننامەی نێودەوڵەتی، بەسەر چوار دەوڵەتدا (عێراق، ئێران، سووریا، توركیا) دابەش كراوە، بەڵام بە شێوازی ئاشتی بێت، یان خەباتی چەكداری، هەوڵی داوە كیانێكی سیاسی و یاسایی بۆ خۆی دابمەزرێنێت، بەتایبەتی خالێكی زۆر گرنگ هەیە دەبێت هەموومان لە كاتی شیكردنەوەكاندا بیزانین، ئەویش ئەوەیە ئەو وڵاتانەی كوردستانیان بەسەردا دابەشكراوە، وڵاتی میحوەرین لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، لە رووی هێزی مرۆیی و جیۆپۆلەتیك و سامانی سرووشتی و مێژوو و باكگراوندی ژیارییەوە كاریگەری ئەوتۆیان لەسەر ئاراستەكردنی سیاسەتی جیهانی نییە، ئەمەش وادەكات كە لەكاتی راگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستاندا بتوانین زۆر بەئاسانی دەنگی جیهان بۆخۆمان رابكێشین، چونكە هەر یەكێك لەو دەوڵەتانە بە نموونە عێراق و سووریا لە دەرئەنجامی رێككەوتنێكی سەركاغەز دروست بوون، هیچ جۆرە شوناسێكی وەك دەوڵەت لەناسنامەی عێراقدا نییە، بەڵكوو هەر میللەتێك لە دانیشتووانەكەی خاوەنی شوناسی خۆیەتی، بۆ نموونە عەربەكەی خۆی بە شوناسی عەرەبی دەزانێت كوردەكەشی خۆی بە شوناسی كوردایەتی دەزانێت واتا هەر یەكێكیان شوناسی تایبەت بەخۆیان هەیە. هەروەها پرسی بە خاون دەوڵەتبوونی كوردستان هەنگاوی باشی بڕیوە، چونكە گۆڕانكارییەكانی نەخشەی سیاسی لە ناوچەكەدا كە روویدابێت، یان ئەمڕۆ وەك دەبینین نەخشەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەر لەنوێ دروست دەكرێتەوە، لەكاتێكدا رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆتە دەریایەك لە خۆین لە نێوان وڵاتەكانیدا، ئەمەش وادەكات كە ئەو دەوڵەتانەی بەرهەمی رێككەوتننامەی سایكس پیكۆ بوون، هەموویان بەهۆی شەڕەوە بەرەو پووكانەوە و لاوازبوون چوون، هەروەها لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش لەسایەی سیاسەتی حەكیمانەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەڕێز سەرۆك مسعود بارزانی دۆزی كورد لە باشووردا لە قۆناخی زێڕینی خۆیەتی، هاوكات زۆرینەی پێكهاتەكانی بە دەوڵەتبوونی تێدایە، ئەمەش وادەكات كە جیهان پشتگیری لەم دەوڵەتە بكات، چونكە هەرێمی كوردستان لە قۆناغێكی پرشنگداردایە لە بواری ژێرخانی خزمەتگوزاری، سەربەخۆیی ئابووری و نوێنەرایەتی دیپلۆماسی و پەیوەندییەكان. ئەگەر كەمێك لەم فاكتەرانە ورد ببینەوە، دەگەینە ئەو راستییەی كە جیهانییان پێویستیان بە دەوڵەتێكی وەك كوردستانە كە سەرجەم پێكهاتەكانی بە دەوڵەتبوونی تێدابێت و دروگەیەكی ئارام بێت لەم رۆژهەلاتی ناوەڕاستەی كە بۆتە گۆماوی خۆین، تەنانەت كوردستان تاكە وڵاتی رۆژهەڵاتە كە جەنگی ناوخۆیی تائیفی كاریگەری لەسەر نەكردووە، بەڵكوو ئاوارە و پەنابەری لە عێراق و سووریاوە بۆ هاتووە، وەك لانەیەكی ئارام زیاتر لە دوو ملیۆن پەنابەری لەخۆ گرتووە، واتا بە لەبەرچاوگرتنی ئەو فاكتەرە خودی و دەرەكییانە، و كۆمەڵێك پرەنسیپی جیوسیاسی تایبەت بە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەتوانین بڵێین كە جیهان پێویستی بە دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستانە. لەلایەكی ترەوە ئەمڕۆ جیهان پێویستییەكی زۆری بە وزە هەیە، بەتایبەتی نەوت و غازی سرووشتی كە ئەم دوو سامانە سرووشتیە لە خاكەكی كوردستاندا زۆرە، ئەمەش دەبێتە سەرچاوەیەكی گرنگ بۆ ئەوروپا لەچەند ساڵی داهاتوودا، لە روویەكی ترەوە دروستكردنی دەوڵەتی كوردستان رێگە لەبەردەم ئەگەری سەرهەڵدانی شەڕێكی ئیتنی وێرانكەر لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەگرێت، چونكە دەوڵەتی كوردستان دەبێتە دیوارێك لەنیوان ئێران و بلۆكی شیعە لەگەڵ توركیا و وڵاتانی ئەوروپا، ئەمە بێجگە لەوەی كە هاوسەنگی بۆ باڵانسی هێز و هاوكێشەی ئیقلیمی دەگەڕێنێتەوە، ئەو كەوانە شیعییە دەپچڕێنێ كە ئێستا لە باری تەواوبووندایە، واتا دەوڵەتی كوردستان دەبێتە باشترین پاڵپشت بۆ وڵاتانی ئەوروپا و ئەو دەوڵەتانەی كە دەیانەوێت دیموكراتیەت بڵاو بكەنەوە لەجیهاندا، چونكە دەوڵەتی كوردستان دەبێتە دەسەڵاتێكی سیاسی و سەربازی كە لەسەر بنەمای مۆدێرن دامەزراوە و پەیوەندی بە هزری تائیفییەوە نییە.