زۆرجار تیشك دەخەینە سەر ئەوەی بۆ كوردستان باشترە سەربەخۆ بێت و لە عێراق جیا ببێتەوە، ئەمەش تەنیا لە بەرژەوەندی كوردستان نییەو ئەگەر بە وردی سەرنج بدەین، دەبینین سەربەخۆیی كوردستان چەند لە قازانجی كوردستانە، دوو ئەوەندە لە قازانجی عێراقدایە، تەنیا كاڵفامی سیاسی و شۆڤێنییەكانی عێراق كە كوێرانە بەرگری لە یەكپارچەیی خاكی عێراق دەكەن، ئەو راستیە نابینن. بۆ سەلماندنی ئەم راستییە چەند خاڵێك بە كورتی دەخەینەڕوو كە لە داهاتودا بە شێوەی لێكۆڵینەوەیەكی تێروتەسەل و بە زانیاری وردترەوە بڵاوی دەكەینەوە:
1. لەوەتەی دەوڵەتی عێراق چێ بووە، ئەم دەوڵەتە خاوەنی سەروەری و سەربەخۆیی نییە و دەستی دەرەكی بە راست و بە چەپ دەستكاری ژیانی سیاسی ئەم وڵاتە دەكات، پێ دەچێ ئەجیندایەك لە كاردا بێت كە هەر دەساڵ جارێك گۆڕانكاری گەورەو بنەڕەتی لەم دەوڵەتەدا بهێنێتەدی. ئەگەر سەرنج بدەین عێراق لە ساڵی (1921) دامەزرا لەژێر سەرپەرشتی راستەوخۆی بەریتانیا تا ساڵی (1932) پاشان لە بن ئینتیدابی بەریتانیادا مایەوە، جەنگی دووەمی جیهانی لە نێوان ساڵەكانی (1939-1945) بەردەوام بوو پاشان سیستمی حوكمڕانی لە ساڵی (1958) لە پادشایەتییەوە بووە كۆماری، زۆری نەبرد لەبەر ئەوەی گەلی كورد ئەو ئومێدەی بە سیستمی كۆماری هەیبوو لەبارچوو، شۆڕشی ئەیلوولی (1961) سەری هەڵداو بەرهەمەكەی بەیاننامەی ئازاری (1970)ی لێ كەوتەوە، پاشان ساڵی (1981) عێراق دەستی كرد بە شەڕێكی ماڵوێرانكەر لەگەڵ ئێراندا، ئەوجا ساڵی (1990) پەلاماری دەوڵەتی كوەیتی دا و لە (1991) دا بە فیعلی كوردستان جیابووەوە لە عێراق، ئەو بارودۆخە بەردەوام بوو تا ساڵی (2003) و هەرەسهێنانی سیستمی سیاسی لە عێراق و دامەزراندنی سیستمی بەناو فیدڕاڵی لە ساڵی (2005)، ئەمجارە لەبەر زوڵم و ستەم و نایەكسانی، سوننەكانی عێراق چوونە پاڵ دەوڵەتی داعش كە لە ساڵی (2014) دا سەری هەڵدا، خەڵكی كوردستانیش بڕیاری ئەنجامدانی گشتپرسی داوە لەبەر ئەوەی دەستوورە فیدڕاڵییەكەی عێراق جێبەجێ نەكراو پرەنسیپی هاوبەشی لە حوكمڕانی و رەچاوكردنی مافی كەمینە جێبەجێ نەكرا و كوردستان لە بری هەڵبژاردنی رێگەی توندوتیژی و شەڕ و ئاشوب رێگەیەكی دیموكراتییانەو ئاشتییانەی گرتۆتەبەر كە گشتپرسیە بۆ سەربەخۆیی، تاوەكو كوردستان و عێراق وەك دوو هاوسێی سەلار بە ئارامی مامەڵە بكەن و بەرژەوەندی هاوبەش پێكەوەیان ببەستێتەوە، بێگومان گشتپرسی وەك بژاردەیەكی ئاشتییانە لەلایەن خەڵكی كوردستانەوە زۆر لەو بژاردەیە باشترە كە زۆربەی سوننەكانی عێراق هەڵیانبژارد.
2. پاش سەربەخۆیی كوردستان دەوڵەتی عێراق دەتوانێت بە شێوەیەكی تەندروست و ئاسایی ئاوێتە بێت لەگەڵ كەشوهەوای وڵاتە عەرەبییەكان و كەس پێی نەڵێت پشتی چاوت دوو برۆیە، چونكە هەروەك ئاشكرایە ئەم سەردەمە سەردەمی دەوڵەتی كیشوەرییە و دەوڵەتان خۆیان دەخونجێننە نێو هاوپەیمانێتییە زەبەلاحەكان وەك یەكێتی ئەوروپا، یەكێتی ئەفریقا، وڵاتانی كەنداو و...هتد.
3. لە بری خەرجكردنی وزە و تواناكانی دەوڵەتی عێراق بۆ دژایەتیكردنی بەشێك لە گەلەی خۆی كە خەڵكی كوردستانە، ئەو توانایانە ئاراستە دەكرێت بۆ پێشخستنی پێكهاتەكانی عێراق لە داهاتوودا، چونكە بە درێژایی تەمەنی دەوڵەتی عێراق دژایەتی پێكهاتەیەتی سەرەكی كردووە كە بە هەردوو دیوەكەدا زیان بەر خۆی كەوتووە واتە بە بردنەوە و نەبردنەوەی شەڕ دژی كوردستان هەر دەوڵەتی عێراق لە كۆتاییدا وەك دەوڵەت زەرەرمەند بووە.
4. لە كۆڵ بوونەوەی یەكێك لەو هەمەچەشنەییانەی كە دەوڵەتی عێراق لەوەتەی دامەزراوە پێوەی دەناڵێنێت، ئەویش فرەنەتەوەییە، كە نەتەوەی كورد بە بەشێكی زۆری ئاشووری و كلدانی و توركمانەكانەوە سەربەخۆیی راگەیاند لە عێراق ئەو كاتە تەنیا فرەمەزهەبی لە عێراق دەمێنێتەوەو مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو بابەتە ئاسانتر دەبێت بۆ عێراق.
5. پەرەپێدانی پەیوەندییەكانی دەرەوەی دەوڵەتی عێراق لەگەڵ دەوڵەتانی دیكە كە هەندێك جار بە هۆی پشتیوانیكردن لە شۆڕشی كوردستان لەمەوبەرو ئێستاش بە بۆنەی مامەڵەكردن لەگەڵ هەرێمی كوردستان وەك دەوڵەتێك عێراقی نیگەران كردووە.
6. گەڕانەوەی (17%)ی داهاتی عێراق بۆ عێراق بێ هیچ گلەیی و گازندەیەك لەلایەن هەرێمی كوردستانەوە، سەرەڕای وەرگرتنەوەی سەرجەم ئەو پۆست و پلە و پایە ئیدارییانەی كە وەك پشكی هەرێمی كوردستان لە بەغدا بۆ كورد تەرخانكراوە.
7. پێكهاتە نوێیەكانی نێو پەرلەمانی عێراق پتر دەگونجێن پێكەوەو بڕیارو یاسا لە پەرلەمانی عێراقی عەرەبی بە ساناتر دەردەچوێندرێت.
8. دەسەڵاتی جێبەجێكردن لە عێراقی نوێ لە یەك پێكهاتە پێك دێت كە نەتەوەی عەرەبە و بەشێوەیەكی رژد و مكوڕ بڕیاری خۆی دەدات بێ ئەوەی ناچار بێت هەستێت بە لاوانەوەی نەتەوایەتی و دووچاربوون بە هەستیاری فرە نەتەوایەتی لە عێراقی عەرەبیدا.
9. مامەڵەكردنی عێراق لەگەڵ كیانێكی نێودەوڵەتی كە دەوڵەتی كوردستانە زۆر باشتر و ئاسانتر دەبێت لە مامەڵەكردن لەگەڵ هەرێمێك كە وەك دەوڵەتێكی دیفاكتۆ ناسراوە لە ناوچەكەدا.
10. گواستنەوەی ئەركی پاراستنی سنوورێكی دوورو درێژ لە سەرشانی دەوڵەتی عێراق بۆ سەرشانی دەوڵەتی كوردستان كە سنووری وڵاتی توركیا و بەشێكی وڵاتی ئێران و بەری باكووری رۆژئاوای عێراق دەگرێتەوە.
11. چارەسەركردنی كێشەی سوننەكانی عێراق ئاسانترە كاتێك كوردستان سەربەخۆ بێت، ئەو كاتە عێراقی عەرەبی دەتوانێت فیدڕاڵییەك پێك بهێنێت و هەرێمێكی سوننی هەبێت لە بری هەرێمی كوردستان.
12. دەستكراوەیی زیاتری حكومەتی مەركەزی بە پێدانی پێكهاتەی سوننە چەندین پۆستی ئیداری و سەربازی كە بۆ كورد تەرخانكرابوون.
ئەمانەو چەندین خاڵی ئەرێنیی دیكە كە عێراقی نوێ قازانجی لێ دەكات بەهۆی سەربەخۆبوونی كوردستانەوە.