توێژەر و زمانناسی ئاكادیمیی كورد، پڕۆفیسۆر ئەمیر حەسەنپوور لە هاوینی 1943 لە شاری مەهاباد-ی رۆژهەڵاتی كوردستان لەدایك بووەو هەر لەو شارەدا خراوەتە بەر خوێندن و دوای بڕینی قۆناغەكانی سەرەتایی و دواناوەندی، رووی لە تاران-ی پایتەختی ئێران كردووە، وەك هەڤاڵانی باسی دەكەن، سەرەتا لە بواری یاسا خوێندوویەتی، بەڵام هەر زوو پاشگەز بووەتەوەو لە زانكۆ بەشی زمانی ئینگلیسی خوێندووە، دوای بەدەستهێنانی بڕوانامەی بەكالوریۆس لە زانكۆی تاران، ساڵی 1964 گەڕاوەتەوە بۆ زێدی خۆی و لە قوتابخانەكانی شاری مەهاباددا وانەی ئینگلیسی وتووەتەوە. ساڵی ١٩٦٨بە مەبەستی بەدەستهێنانی بڕوانامەی ماجستێر لە زمانناسی رووی لە تاران كردووەتەوە، ساڵی ١٩٧٠ بڕوانامەكەی بەدەستهێناوە، بەڵام ئەو بڕوانامەیە، تینوویەتی و تامەزرۆیی ئەو زانستپەروەرەی پاراو نەكردووە، بۆیە بە بێ دابڕان، بڕوانامەی دكتۆراشی لە زمانی ئینگلیسی بەدەست هێناوە، هەر لە زانكۆی تارانیش وەك وانەبێژ دامەزراوە. پاشان رووی كردووەتە ئەمریكا و لە بواری پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و مێژوو و زمانی شارستانییەتە كۆنەكانی خۆڕهەڵاتی ناوەڕاست خوێندوویەتی و هاوكات لە چالاكانی كۆنفیدراسیۆنی قوتابیانی ئێرانی لە زانكۆیەكانی دەرەوەی وڵات بووە. ساڵی ١٩٨٦ پێش ئەوەی بڕوانامەی پڕۆفیسۆرییەكەی وەربگرێ، بە هۆی شۆڕشی گەلانی ئێرانەوە لە دژی دەسەڵاتی پاشایەتی گەڕاوەتەوە بۆ ئێران و بووەتە ئەندامی یەكێتی كۆمۆنیستەكان و چالاكیی سیاسی كردووە، بەڵام لە سەرەتای سەركوتی دەنگە ناڕازییەكان لە لایەن كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە، ناچار لەگەڵ هاوسەر و منداڵەكەی روویان لە ئەمریكا كردووەتەوە. لە كۆتایی هەشتاكانی زایینی بڕوانامەیەكی دیكەی دكتۆرای لە بواری زمانناسیی كۆمەڵایەتی لە زانكۆی ئیلینۆ-ی ئەمریكا وەرگرتووەو دواتر لە وڵاتی كەنەدا گیرسایەوە و لە چەندین زانكۆی ئەو وڵاتەدا وانەبێژ بووەو لە كۆتاییدا لە زانكۆی تۆرێنتۆ وانەی گوتووەتەوەو هەر لەو زانكۆیەشدا لێكۆڵینەوەی زانستی لە زۆر بواردا ئەنجام داوە.


پڕۆفیسۆر ئەمیر حەسەنپوور لەو بیرمەندانە بووە كە لە بەرهەمهێنانی فیكر و لێكۆڵینەوەی زانستی جێ پەنجەی دیارەو لە تەنیشت توێژینەوە بەرفراوانەكان و بەچاپ گەیاندنی چەندین پەرتووك و وتاری زانستی لە چاپەمەنییەكانی زانكۆكان و لەدەرەوەی ئەو ناوەندە زانستییانە بە زمانەكانی كوردی و فارسی و ئینگلیسی، هاوكات لە رێگەی ئەندامەتی و هاریكاریی گرووپە كۆمەڵایەتی و حزب و لایەنەكانی چەپگەرا، لە رێكخستن و دروستكردنی بڕیاری سیاسیدا بەشدارییەكی ئەكتیڤی بووە.
روانگەی ئەوە بووە كە كاری زانستی بخرێتە خزمەت ئازادی و دادی كۆمەڵایەتی و بەشێكی زۆر لە چالاكییەكانیشی بە ئاراستەی خەباتی دژی نایەكسانی و بەرگریكردن لە كرێكار و جووتیار و ژنان و گەلانی بەشخوراو بووە، هاوكات تەركیزی لەسەر فەرهەنگ و زمانی پراوێزخراوی كوردان كردووە. دیارە ئەوەش بە جۆرێ لە جۆرەكان بە مێژووی زێدەكەی (مەهاباد)ـەوە، گرێ دەدرێتەوە كە بۆ یەكەمجار دەوڵەتی كوردستانی لە ژێر ناوی (جمهووری دیموكراتیك كوردستان)ی تێدا دامەزراوە، ئەوەش شارەكەی كردووەتە قوتبێكی ناسیۆنالیتی كوردی و ئەو بنەمایە لە سەر كەشی رۆشنبیری و سیاسی كاردانەوەی بووە و جیلەكانی دواتریش هۆگری بوون.

نووسین و لە چاپدانی پەرتووكی میللیگەرایی و زمان لە كوردستاندا (ملی گرایی و زبان در كردستان) كە یەكێ لە بەرهەمە نایابەكانی پڕۆفیسۆر ئەمیر حەسەنپوور-ـە، دەیسەلمێنێ، كە ئەو زاتە خەباتكار و زانست پەروەرە، سەرەڕای ئەوەی وەك سیاسەتوانێكی چەپگەرا، ناسیۆنالیزمی بردووەتە ژێر پرسیار و بەر رەخنەی داوە، بەڵام بە گەڕانەوە بۆ مێتۆدە فكرییەكانی لنین سەبارەت بە ستەمی میللی لە پڕۆژەی دەوڵەت و میللەتسازیدا، خەباتی گەلانی لە پێناوی (مافی چارەی خۆنووسین) بە هەنگاوێك بۆ گەیشتن بە ئازادی و دادپەروەری هەژمار كردووە و میللەتسازیی زۆرەملێی لە قاو داوە.

لە پەرتووكێكی دیكەیدا بە ناوی سوننەتەكانی گوتار و نووسار لە كوردستان (سنتهای شفاهی و نوشتاری در كردستان)، تیشكی خستووەتە سەر كاریگەرییەكانی تەكنەلۆژیای مودێڕنی پێوەندییەكان و شیكارییەكی وردی لە بارەی فەرهەنگ و كۆمەڵگەی كوردی و ناسیۆنالیزم و جیهانگەرایی كردووە.
حەسەنپوور وەك كەسایەتییكی ئەكادیمی و پسپۆڕ لە زمانناسی، چەندین وتاری لە بارەی میللەتسازی بۆ ئاسمیلاسیۆن و سەركوتی زمانی قەومی و میللی بە گشتی و زمانی كوردی بەتایبەتی بڵاو كردووەتەوە، پێداگریشی لەسەر ئەوە كردووە، كە لە چەندین وڵاتی جیهان زمانی دوو ئیستانداردی هەیە، كوردیش دەكارێ هەمان سیستەم پەیڕەو بكات، بۆیە دژی ئەوە بووە كە لە باشووری كوردستانی رزگاركراودا لە دوو شێوەزاری باكوور و باشوور (كورمانجی و سۆرانی) یەكێكیان بكرێتە زمانی فەرمی و لەو بوارەشدا هەڵوێستی خۆی هەبووە.


ئەو كەسایەتییە ئەكادیمی و زمانناس و لێكۆڵەر و تیۆریسیەنە، بەرەبەیانی رۆژی 3ی پووشپەڕی ئەمساڵ لە تەمەنی 74ساڵیدا بە هۆی نەخۆشیی شێرپەنجە كۆچی دوایی كرد. ئەم كۆچ و سەفەرە بێ گەڕانەوەیە، خەسارێكی گەورە بوو بۆ زانستی سیاسی و بەتایبەتی بۆ زمانی كوردی كە یەكێ لە دڵسۆزە كارامەكانی لەدەست دا. رۆحی مەزنی ئەو زانا بلیمەتە شاد بێ‌.