بەشی یەكەم
توێژەرانی سیاسی ماوەیەكە باسی ئەوە دەكەن كە تەمەنی ئایەتوڵا خامنەیی ڕوو لە ئاوابوونەو پێش ئەوەی نەخۆشی گیانی لێ بستێنێ، لە ژێر چاودێری خۆیدا پرسی جێگرەوەكەی تاوتوێ دەكرێ، خودی خامنەیی-یش لە ڕەشەمێی ساڵی 1394 ئاماژەی بە زەروورەتی ئامادەكارییەكان كرد و ئەحمەد خاتەمی ئەندامی دەستەی سەرۆكایەتیی مەجلیسی خوبرگان، پێكهێنانی كۆمیتە، یان لێژنەیەكی نهێنی بۆ ئەو ئامادەكارییانە خستەڕوو، ئەوەشی ئاشكرا كرد كە جگە لە خامنەیی هیچ كەسێكی دیكە پەیوەندی بە لێژنەكەوە نییە.
تا ئێستا سێ بەربژاری پۆستی وەلی فەقیە (ئیبراهیم ڕەئیسی، مەحموود هاشمی شاهڕوودی و سادق لاریجانی) شانسیان زیاترە لە كەسانی وەك (سەید حەسەن خومەینی، موجتەبا خامنەیی، حەسەن ڕۆحانی و جەوادی ئامۆلی و تەنانەت لە محەمەد تەقی مێسباح یەزدی-یش)، ئەوان بۆ وەرگرتنی پلەی رێبەری ئایینی ئێران لە دوای خامنەیی بەرچاوترن.
ئيبراهیم ڕەئیسی؛ ئەندامی (جبهەی پایداری)يە و ئەگەرچی لە دامەزرانی كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە لە بەشی دادگەكانی شۆڕشدا پلەی جۆراوجۆری بڕیوە، بەڵام تا پێش یەك دوو ساڵی ڕابردوو لە ڕوخسارە ناسراوەكانی نیزام نەبووە.
ناوبراو ساڵی 1339 در شاری مەشهەد لەدایكبووە و دوای تەواوكردنی قۆناغی سەرەتایی ڕووی لە حوجرەكان كردووە و لە تەمەنی 15 ساڵیدا لە (حوزەی علمیەی قم) گیرساوەتەوە، دواتر بڕوانامەی ماستەری لە پێوەندییە نێودەوڵەتییەكان وەرگرتووە و تێزی دكتۆراكەشی لە سەر بنەماكانی فقە و ئوسووڵ بووە. لەگەڵ كچی (ئایەتوڵا ئەحمەد عیلمولهۆدا – وتاربێژی نوێژی هەینی لە مەشهەد و نوێنەری وەلی فەقیە لە پارێزگای خوراسان) ژیانی هاوسەری پێكهێناوە.
ئەم ئاخووندە لە تەمەنی 20 ساڵان و لە سەرەتای دمەزرانی كۆماری ئیسلامی ئێران، بە بێ هیچ ئەزموونێك، وەك حاكم و دادوەر ناردراوەتە (مەسجد سلێمان) و فەرمانی لەسێدارەدانی ژمارەیەكی زۆر لە ئەندام و لايەنگرانی روتی چەپگەرای داوە، لە تەمەنی 22 ساڵان دادستانی كەرەج و هەمەدان بووە، ساڵی 1364 هاتووەتە تاران و بووەتە بریكاری دادستانی تاران و لەو ساڵانەشدا پۆل پۆل زیندانیانی سیاسی لە سێدارە دەدران. ئەو خۆش خزمەتییانەی ڕەئیسی بۆ وەلی فەقیە وای كرد، ئایەتوڵا خومەینی لە ڕێبەندانی 1367 ئەم نامەیە بۆ شورای باڵای داد بنووسێ:
«کلیه پرونده‌هایی که تاکنون در آن شورا با کمال تعجب راکد مانده است و اجرای حکم خدا تأخیر افتاده است، در اختیار حجج‌الاسلام آقایان: نیری و رئیسی قرار دهید، تا هرچه‌زودتر حکم خدا را اجرا نمایند، که درنگ جایز نیست. به آقایان نیری و رئیسی هم سفارش اکید می‏‌نمایم که جهات شرعیه را کاملا رعایت نمایند. والسلام».

ڕەئیسی ئەندامی دەستەی چوار كەسی (هيئت مرگ) بوو كە لە هاوینی 1367 هەزاران گیراوی سیاسییان لە سێدارە دا. ئەو ڕەشەكوژییەی زیندانیانی سیاسی كە بە فەرمانی ئایەتوڵا خومەینی ئەنجام درا، ئایەتوڵا مونتەزیری هێنانەیە دەنگ و ئەو دەستەیەی بە «جنایتکار» ناوبردو جەختی لەوەش كردەوە كە "مێژوو لە خومەینی و ئەو تاقمە تاوانبارە خۆش نابێ. "
ئایەتوڵا مونتەزیری لە بەشێك لە بیرەوەرییەكانیدا نووسیویەتی:
«اول محرم شد. من آقای نیری که قاضی شرع اوین و آقای اشراقی که دادستان بود و آقای رئیسی معاون دادستان و آقای پورمحمدی که نماینده اطلاعات بود را خواستم و گفتم الان محرم است، حداقل در محرم از اعدام‌ها دست نگەدارید، آقای نیری گفت: “ما تا الان 750 نفر را در تهران اعدام کرده ایم، 200 نفر را هم به عنوان سرموضع از بقیه جدا کردەایم، کلک اینها را هم بکنیم بعد هر چه بفرمایید.»
ساڵی 1368 پلەی ئیبراهیم یونسی لە بریكاری دادستانەوە بۆ دادستانی تاران بەرز كرایەوە. دواتر بۆ ماوەی دە ساڵ پۆستی (رئیس بازرسی کل کشور) و (معاون اول قوه قضائیه)ی وەرگرتووە و دواتر بووەتە (دادستان کل کشور) و لە كپ كردنەوەی دەنگی نەیار و ناڕازییان ڕۆڵی سەرەكی بینیوە. بۆیە هەتا هاتووە لە لای ئایەتوڵا خامنەیی پتر لەبەردڵان بووە و دوای كۆچی دوایی عەباس واعێز تەبەسی، بەڕێوەبردنی "آستان قدس رضوی" پێ سپێردرا، كە بە هۆی بايەخدانی شوێنكەوتووانی مەزهەبی شیعە بەو شوێنە كە مەزاری ئیمامی هەشتەمی شیعەكان (ئیمام ڕەزا)ی لێیە، داهاتێكی خەیاڵی هەیە و وەك دەزگەیەكی فەرمی بەڕێوەبەرایەتی 89 كۆمپانیای زەبەلاجی وەبەرهێن دەكات، كە لە 44یان 50%ی پشكەكانی هەیە و لەم بوارانە: وەبەرهێنانی ئۆتۆمبێل، بیناسازی، كشت و كاڵ، ئاژەڵداری، پیشەسازیی خواردەمەنی، دەرمان، دارایی و بازرگانی، پیشەسازی و كانگە، وزە و تەنانەت هەواڵگریش چالاكی هەیە.
ئيبراهيم ڕەئیسی لە ساڵی 1385وە ئەندامی (مەجلیسی خوبرەگان)ـە و لە جۆزەردانی 1391یش بە فەرمانی خامنەیی بووەتە دادستانی گشتیی تایبەت بە دادگەی مەلاكان، پلەی ئایینیشی بۆ ئایەتوڵا بەرز بووەتەوە و لەگەڵ خەزووری هەردووكیان ئەندامی ئەو مەجلیسەن كە وەلی فەقیهی داهاتووی ئێران دیاری دەكا.. ئيدی بەو پێشینەیە و بەو هەموو سامانەی بەردەستی ڕەئیسی توانیویەتی یەكێك لە بەربژارە بەهێزەكانی جێگرەوەی وەلی فەقیهی بەساڵاچووی نەخۆش و گیانەلا (خامەنەیی) بێ.


بەشی دووەم
لە بەشی یەكەمدا پێشینەی ئایەتوڵا ئیبراهیم ڕەئیسی و چۆنیەتی نزیكبوونەوەی لە ئەگەری جێگرتنەوەی ئایەتوڵا عەلی خامنەیی خرایەڕوو، بەڵام پێدەچێ بەو شكستەی ڕەئیسی لە هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری ئێراندا، چیدی ئەو پێگەیەی نەمێنێ، لەبەر ئەوەی بە پێی ئایدیای خۆیان ناكرێ "نوێنەری ئیمامی زەمان" كەسێكی دۆڕاو بێ!
ڕەئیسی بە بەشینەوەی هەدیە و خەڵاتی جۆراوجۆر لە سنوورێكی بەرفراوانی شارو شارۆچكەكانی ئێران و تەنانەت بە كڕینی دەنگیش چووە نێو پڕوپاگەندەو كێبڕكێی پاڵێوراوانی سەرۆك كۆماری، بەڵام نەیتوانی سەركەوتوو بێ و تووشی دۆڕانێكی سەخت هات، سەرۆكایەتیی دەوڵەتی دوازدەهەمیش بەر حەسەن ڕۆحانی كەوتەوە. بێگومان ئەم شكستەی ئیبراهیم ڕەئیسی كاریگەری ڕاستەوخۆی لە سەر خەونی جێگرتنەوەی وەلی فەقیە دەبێ، خۆیشی بە خەیاڵیدا نەدەهات كە بە جیاوازی چەند ملیۆن دەنگ (15786449بەرانبەر بە 23549616) دۆڕاوی ئەو كێبڕكێیە بێ. بەتایبەتی كە پشتیوانی وەلی فەقیهی مسۆگەر كردبوو. بەڵام وەلی فەقیه باش دەیزانی كە بەشداری خەڵك لەم هەڵبژاردنەدا زۆر كەم دەبێ، ئەزموونی دزینی دەنگی خەڵكیشی هەبوو، كە بۆ مەحموود ئەحمەدی نەژاد كرا و شەپۆلی سەوز و بزافی 2ی جۆزەردانی لێكەوتەوە، بۆیە ڕەئیسی لە بەردەم ڕۆحانیدا قیت كردەوە، هەتا دەنگدەری زیاتر پەلكێشی بەردەم سندووقەكانی دەنگدان بكا!
ئەگەرچی بەشێك لە چاودێرانی سیاسی جەخت لەوە دەكەنەوە كە ئەوانەی بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری لە ئێراندا لە فیلتەری وەلی فەقیە تێدەپەڕن، هیچیان جیاوازییان نییە و هەموویان زیاتر لە خواستی گەلانی بندەستیان، پابەندی فەرمان و بڕیارەكانی ڕیبەری ئایینی (وەلی فەقیە) دەبن، بەڵام توندڕۆیی و میانەڕۆیی دوو باڵی حوكمڕانانی ئێرانیش نكۆڵی لێ ناكرێ. بۆیە وێڕای ئەوەی كە هەر دوو باڵەكە خزمەتكاری گوێڕایەلێ ڕێبەرن، هاوكات نەفرەتی گەلانی ئێران لە باڵی پاوانخواز و نەریتپارێز گەلێ زیاترە لە باڵی میانەڕۆی بەناو ڕیفۆرمخواز.. ڕێبەری (مادام العمر) گەمەكارێكی تەواوە و ڕاوێژكارەكانی فێری دەكەن، چۆن لە هاوكێشە سیاسییەكانی خافڵاندندا تەڕاتێن بكا، ئەمجارەش ڕەئیسی كردە قۆچی قوربانی بۆ ئەوەی خەڵك لە ترسی قازيی دادگای تاوانەكان(ڕەئیسی) پەنا بۆ ڕۆحانی ببەنەوە!!
بەپێی ئامارە فەرمییەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران لەم هەڵبژاردنەی سەرۆك كۆماریدا (۱٬۱۹۰٬۴۰۱) واتە (۲٫۸۹٪)ى دەنگەكان باتڵ و سپی بوون. بێگومان ئاماری ڕاستەقینەی ئەو جۆرە بایكۆتكردنەی دەنگدان، دەبێ گەلێ زیاتر بێ، لەبەر ئەوەی مەزەندەكان جەخت لەوە دەكاتەوە كە زیاتر لە 80%ی گەلانی ئێران هیچ متمانەیەكیان بە حوكمڕانانی ئێستای ئێران و خودی سیستمی حكومەتی ئیسلامی نییە، ئەوەش لە ڕیفراندۆمێكی ئازادو بە چاودێری نێودەوڵەتی دەسەلمێندرێ، كە وەلی فەقیە بە هیچ جۆرێك ناوێرێ خۆی لە قەرەی بدا و باسی ناكا، ئەوانەش كە پێشنیاری ئەو ڕێكارە ڕزگاریبەخشە دەكەن، بە (سران آشوب و فتنە) ناویان دەبا و بە تۆمەتی (محاربە با خدا) دەیانخاتە بەر ڕەحمەتی قازییەكانی دادگای شۆڕش و تیغی جەللادەكان، بۆیە ئەنجامدانی گشتپرسییەكی لەو جۆرە بووەتە ئەگەرێكی مەحاڵ و بۆ درێژەدان بە تەمەنی دەسەڵاتەكەیان تەنیا پشت بەو ریفراندۆمە دەبەستن كە لە ڕۆژانی 10 و 11 خاكەلێوەی 1358 جێبەجێ كراو زياتر لە (20 مليۆن و 288 هەزار كەسی خاوەن دەنگ) تێیدا بەشداربوون، (2و98%)ی دەنگدەران بە (بەڵێ) دەنگیان بە (كۆماری ئیسلامی) دا، ئەوەش نزیكەی چوار دەیەی لێ تێدەپەڕێ و ئێستا دوو جیلی دیكە بە ئێرانییەكان زیاد بوون، كە بێگومان جیلی دووەمیان جیلی وەرگرتنی زانیاری و ئینتەرنێت و پەیوەندییە جیهانییەكانن، كە بەداخەوە سیاسەتی حاكم ژمارەیەكی زۆریانی تووشی خەساری گەورەو لادان لە بەها ئەخلاقییەكان كردووە.
دیارە تاوتوێكردنی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری ئێران و ئاكامەكانی هەویرێكە و ئاوی زۆری گەرەكە، لە ناوەرۆكی ئەم شەن و كەوەش دوورمان دەخاتەوە، بۆیە دەچینەوە سەرباسی سەردێڕی نووسینەكە كە پرسی جێگرتنەوەی وەلی فەقیە و رێبەری سێهەمی كۆماری ئیسلامی ئێرانە.
يەكێك لەو كەسانەی كە ئەگەری بوونی بە ڕێبەری سێهەمی كۆماری ئیسلامی (وەلی فەقیە) لە بەر باسانە، سەید مەحموود هاشمی شاهروودی-یە كە لە 10ی خەرمانانی 1327 لە نەجەفی عێراق لەدایك بووە و باوكيشی (سەید عەلی حوسەینی شاهروودی) لە گەورەكانی حەوزەی علمییەی نەجەف بووە، دایكیشی كچی سەید عەلی مووسەوی قائینی – لە زانایانی ئایینی پارێزگای خوراسانە.
سەیدد مەحموود هاشمی شاهروودی دوای شۆڕشی گەلانی ئێران لە ساڵی 1357 هاتووەتە بۆ ئێران و بووەتە رابتی نێوان سەید روحوڵا خومەینی و سەید محەمەد باقر سەدر و پەیامەكانی مەرجەع تەقلید و ئایەتوڵاكانی دانیشتووی نەجەف-ی عێراقی بە خومەینی دەگەیاند. ناوبراو كۆمەڵەی رۆحانییانی خەباتكار و مەجلیسی ئەعلای لە عێراق دامەزراندووە و لە ئێرانیش چەندین ساڵ ئەندامی شورای نیگابان بووە و دواتر بە فەرمانێكی سەید عەلی خامنەیی لە 4ی پووشپەڕی 1378 بووەتە سەرۆكی هێزی قەزایی ئێران بۆ ماوەی دە ساڵ واتە تا ساڵی 1388 ئەو پۆستەی بەڕێوە بردووە، لە گەلاوێژی 1390یش بە فەرمانی خامنەیی بووەتە سەرۆكی دەستەی باڵای چارەسەری ناكۆكییەكانى نێوان هەرسێ هێزی یاسادانەر، جێبەجێكار و داد (قوای سه‌گانه) و ڕێكخستنی پێوەندییەكانیان. هەروەها جێگری دووەمی سەرۆكی مەجلیسی خوبرەگان و ئەندامی كۆمەڵەی مامۆستایانی حەوزەی علمییەی قوم و ئەندامی كۆڕی دەستنشانكردنی بەرژەوەندییەكانی نیزام و سەرۆكی بونیادی (دائرةالمعارف فقه اسلامی بر طبق مذهب اهل بیت)ـە. شاهروودى دامەزرێنەری زانكۆی عەدالەت -يشـە كە لە بواری بڵاوكردنەوەی فەرهەنگی ئیسلامی كاردەكات. یەكێ لە شاگردەكانی خۆی بە ناوی محەمەد حوسەین بەیاتی سەرۆكایەتی ئەو زانكۆیە دەكات كە بڕوانامەی دكتۆرای فیقهی لە زانكۆ تاران وەرگرتووە.
ئەگەرچی شاهروودی بەراورد بە بەربژارەكانی دیكەی وەك موحسین ئیژەیی و سادق لاریجانی و ئەحمەد خاتەمی بەساڵاچووترە، بەڵام شرۆڤەكارانی دۆخی سیاسیی ئێران وەك بەربژارێكی بەهێز بۆ جێگرەوەی خامنەیی باسی دەكەن، بەتایبەتی كە جارێك خامنەیی وەك جێگرەوەی خۆی ئاماژەی بە ناوی شاهروودی كردووە، لە ڕۆژی 23ی بانەمەڕی ئەمساڵیش كە بە هۆی نەخۆشی لە نەخۆشخانەیەكی تاران خەوێندرا، خامنەیی بەپەلە سەردانی كرد.
لە كۆتاییدا پێویستە ئاماژە بەوەش بكەین كە ئایەتوڵا شاهروودی ئەندامی باڵای حزبی دەعوەی عێراقیيە! بۆیە ئەو پرسیارە دروست دەبێ: ئایا ئەوەی نووری ئەلمالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق و حزبەكەی دەر حەق بە كوردانی باشووری كوردستان كردیان، وەك بڕینی مووچە و قوتی خەڵكی سڤیل و جماندنی سوپا بەرەو كەركووك و... هتد، ڕای ئەو مەرجەعە گەورەیەی خۆیانیان لە بارەیەوە وەرنەگرتووە؟!

شەن و كەوێ لە بارەی پرسی جێگرەوەی خامنەیی
بەشی سێهەم
لە بەشی یەكەم و دووەمی ئەم نووسینە باسی هەر یەك لە (ئیبراهیم ڕەئیسی و مەحموود هاشمی شاهڕوودی) كرا، لێرەشدا باسی بەربژارێكی دیكە دەكەین كە ئەگەری بوونی بە ڕێبەری سێهەمی كۆماری ئیسلامی ئێران (وەلی فەقیهــ) بەهێزە.
(سادق لاريجانی) كوڕی ئایەتوڵا میرزا هاشم ئامولی –یەو ناوی تەواوی (سادق ئەردەشیر لاریجانی)-ـە و ساڵی 1339 لە نەجەف-ی عێراق لەدایك بووە. دایك و باوكی لە خێزانێكی ئایینی و بە ڕەچەڵەك ئێرانین و دايكی كچی ئایەتوڵا سەید موحسین ئەشرەفی و باوكیشی وەك زانایەكی ئایینی و مەرجەعی شیعە لە نەجەف و قوم ناسراوە.
سادق ئەردەشیر لە ئێراندا بە (سادق ئامۆلی لاريجانی - سادق لاريجانی) ناسراوە. نەوەی ئایەتوڵا سەید موحسین نەبەوی ئەشرەفی و زاوای حەسەن وەحید خوراسانی-یە و براكانيشی لە ئێراندا پلە و پایەی بەرزی حكوومی و زانستییان هەیە. محەمەد جەواد لاریجانی هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرای بیركارییە و سەرۆكی ناوەندی توێژینەوەی زانستەكانی بنەما ((IPM) و سەرۆكی ستادى مافی مرۆڤە لە هێزی داد.. براكەی دیكەی، عەلی لاریجانی دكتۆرای لە فەلسەفەی ڕۆژئاوا هەیە و لە ساڵی 1378وە تا ئێستا واتە خولەكانی (8، 9 و10) سەرۆكی مەجلیسی شۆرای ئیسلامی ئێرانە، باقر لاریجانی سەرۆكی (زانكۆی زانستەكانی پزیشكیی تاران)ـە، فازیلی براشی دكتۆرای لە سیاسەتگوزاریی زانستی هەیە و رابتی فەرهەنگيی ئێران و كانەدایە و هەموویان لە خزمەتی سیاسەتەكانی كۆماری ئیسلامی ئێراندان و وەلی فەقیهــ متمانەی زۆری پێیان هەیە.
ئايەتوڵا سادق لاريجانی ساڵی 1345 خراوەتە بەر خوێندن و ساڵی 1356 قۆناغی دواناوەندی لە قوتابخانەی (سەدر ئەوحەدی) تەواو كردووە و هەر لەو ساڵەدا چووەتە حەوزەی عیلمییەی قوم و هەموو قۆناغەكانی خوێندنی لەو ناوەندە ئایینییەدا بڕیوە و لە ساڵی 1368وە وانەی وتووەتەوە و دواتر بووەتە ئەندامی دەستەی زانستی لە زانكۆی قوم و لە ئاستی ماستەر و دكتۆرا وانەی كەلامی نوێ و فەلسەفەی بەراوردی دەڵێتەوە. ساڵی 1388 بە بڕیارێكی خامنەیی بووەتە سەرۆكی هێزی داد و لە یەكەم كۆبوونەوەی لەو ناوەندە قەزاییە و دوای وەرگرتنی پۆستەكەی لە 18ی خەرمانانی 1388 بة توندی بە گژ ڕكابەرەكانی ئەحمەدی نەژاد (مووسەوی و كەهڕوبی)دا چوو، كە بانگەشەی ساختەكارییان لە هەڵبژاردنی دەوڵەتی دەیەمی كۆماری ئیسلامی و دزینی دەنگی دەنگدەران بۆ سەرۆك كۆماری دەستنیشانكراوی وەلی فەقیهـیان دەكرد. دیارە دانانیشی لەو پۆستە هەر بۆ دامركاندنەوەی دەنگە ناڕازییەكان بوو.
بەرفراوانبوونی ڕێژەی سەركوتكردنی چالاكانی سياسی و پەرەسەندنی حوكمەكانی لەسێدارەدان و بەردبارانكرنی ژنان و بڕینەوی ئەندامی لەش و ئەشكەنجە و سانسۆر و پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ بە فەرمانی ڕاستەوخۆی سادف لاریجانی وای لە یەكێتی ئەوروپا كرد لە 4ی خاكەلێوەی 1391 بڕیاری قەدەغەكردنی سەردانی 17 پلەباڵای كۆماری ئیسلامی لە وڵاتانی ئەندامی ئەو یەكێتییە بدرێ و دەست بە سەر داراییەكانیان لە ئەوروپادا بگیردرێ، كە ئایەتوڵا سادق لاریجانی یەكێك لەو كەسانە بوو كە لە لیستەكەدا ناویان هاتبوو.
ئاژانسە فەرمییەكانی چەندین دەوڵەت، لەوانە رووسیه مەزەندەی ئەوەیان كردووە كە سادق لاریجانی جێگرەوەی وەلی فەقیهـی ئێستای ئێران بێ.
بە پێی زانیارییەكانی مەحموود سادقی نوێنەری شاری تاران لە مەجلیسی شورای ئیسلامی ئێراندا، لاریجانی 63 حیسابی بانكی بە ناوی سەرۆكی قوەی قەزاییە كردووەتەوە كە حیسابی شەخسیی خۆين و مانگانە پتر لە 20 میلیار داهاتی هەیە. ئەو نوێنەرەی شاری تاران لە 4ی سەرماوەزی ساڵی رابردوو (1395) لە ناو هۆڵی پەرلەمانی ئێراندا لەو بارەیەوە داوای ڕوونكردنەوەی كردبوو.
هیچ كام لە حومكڕانانی ئێران لە گەندەڵی و فەسادی دارایی بێبەری نین و هەر لە ناو خودی خۆیاندا زۆر جار دزییەكانی یەكتریان لە قاو داوە، داتای زۆریش لەوبارەیەوە لەبەر دەستن، كە لە تاقەتی نووسینێكی كورتدا نییە و دەكرێ لە دووتوێی پەرتووكێكدا بڵاو بكرێنەوە. بۆیە واز لەوە دەهێنین و بۆ ناوەرۆكی ئەم بابەتە دەگەڕێینەوە كە باسی جێگرەوەی وەلی فەقیهـ دەكا و لە بەشی چوارەم ئایەتوڵایەكی دیكە و پلاتفۆرمەكەی دەخەینەڕوو.


شەن و كەوێ لە بارەی پرسی جێگرەوەی خامنەیی
بەشی چوارەم
بەربژارێكی دیكە كە سەرەڕای بەساڵاچوونی، ئەگەری بوونی بە ڕێبەری سێهەمی كۆماری ئیسلامی ئێران (وەلی فەقیهـ) بەهێزە، جەوادی ئامولی كوڕی ئەبولحەسەن جەوادی ئامولی –یە. ناوی دایكی زەهرا جەوادی ئامولی –یە و دایك و باوكی هەردووكیان لە خێزانێكی دیاری ئایینین.
ئایەتوڵا جەوادی ئامولی ساڵی 1312 لە شاری ئامول لەدایكبووە, دوای تەواوكردنی قۆناغی شەشی سەرەتایی لە ساڵی 1325 لە حەوزەی عیلمییەی قوم خراوەتە بەر خوێندنی ئایینی و دواتر چووەتە حەوزەی عیلمییەی مەشهەد و ساڵی 1329 هاتووەتە تاران و لە سەر ڕێنمایی محەمەد تەقی ئامولی خوێندنی قۆناغی دواناوەندی لە دەبیرستانی مەروا تەواو كردووە و ساڵی 1334بەنیازی تەواوكردنی خوێندنی باڵای ئایینی، دووبارە گەڕاوەتەوە بۆ قوم و بووەتە یەكێك لە فوتابییەكانی ئایەتوڵا خومەینی و مەرجەعەكانی دیكەی شیعە لە حەوزەی عیلمییەی قوم و دوای تەواوكردنی قۆناغەكانی خوێندن لەو ناوەندە ئایینییە، كارو چالاكیی جۆراوجۆری بووە و ساڵی 1358 بە فەرمانێكی ئایەتوڵا خومەینی بووەتە ئەندامی شورای باڵای داد و بەپێی حوكمێكی دیكەی خومەینی بووەتە سەرۆكی داداگای شۆڕش لە ئامول، لە هەڵبژاردنەكانی خولی یەكەم و دووەمی مەجلیسی خوبرەگانی رێبەری بووەتە نوێنەری پارێزگای مازەندەران لەو مەجلیسە و یەكێ لە چالاكییە گەورەكانی بۆ كۆماری ئیسلامی ئێران ئەوە بووە كە بووەتە پەیكی پڕوپاگەندەی كۆماری ئیسلامی لە دەرەوەی سنوورەكانی ئێران و سەفەری بۆ زۆربەی وڵاتانی ئەمریكی و ئەورووپی كردووە، كە گرنگترینیان سەفەر بۆ مسكۆ بووە لە ساڵی 1367بە مەبەستی گەیاندنی پەیامی وەلی فەقیهـ(روحوڵا خومەینی) بە میخائیل گۆڕباچۆف و هەروەها سەفەر بۆ نیویۆرك بووە لە ساڵی 1379بە مەبەستی گەیاندنی پەیامی وەلی فەقیهـ(عەلی خامنەیی) بۆ كونگرەی هەزاری دینەكان.
ناوبراو ساڵی 1376 بە تەواوی پشتیوانی لە عەلی ئەكبەر ناتق نووری پاڵیوراوی سەرۆك كۆماری ئێران كرد، ساڵی 1384یش هەمان پشتیوانی لە ئەكبەر هاشمی ڕەفسەنجانی كرد، كە هەر دووكیان دۆڕاوی هەڵبژاردەنەكانی سەرۆك كۆماری بوون. بەتایەتی دژی بوونی ئەحمەدی نەژاد بە سەرۆك كۆمار بوو، هەر لەو بارەیەوە بە ئاشكرا گوتوویەتی: «ئەو پیاو هێندە بەرز دەكەنەوە، كە سەركێشییەكانی سنووری خۆی تێدەپەڕێنێ و تووشی نافەرمانی دەكا.» تەنانەت دوای سەركەوتنی ئەحمەدی نەژاد لە هەڵبژاردنی ساڵی 1388 بۆ سەرۆك كۆماریی ئێران، هیچ پەیامێكی وەك پیرۆزبایی ئاراستەی نەكرد.
ئایەتوڵا جەوادی ئامولی ڕەخنەگرێكی دیار بووە لە هەوڵەكانی ئێران بۆ دەستپێڕاگەیشتن بە چەكی ناوكی و كۆمەڵكوژ و لە گرتەیەكی ویدیۆیی كە رێبەندانی 1392 بڵاوی كردووەتەوە دەڵێت: «پەیامی فەرمیی دین ئەوەیە نابێ چەكی كۆمەڵكوژ دروست بكرێ، ئەوانەشی وا درووستیان كردووە، دەبێ لەناوی بەرن. » هەروەها لە زۆر بواری دیكە ناڕەزایەتی دەربڕیوە، بەڵام هەرگیز هێڵی سوور(وەلی فەقیهــی) نەبەزاندووە. هەر لە دڕێژەی ناڕەزاییەكانیدا، ڕۆژی 6ی سەرماوەزی 1388 لە شاری قوم و لە كاتی وتاردانی نوێژی هەینی وازهێنانی خۆی لە وتاربێژی ڕۆژی هەینی ڕاگەیاند و ئەوەش دەقی قسەكانیەتی لە بارەی ئەو بڕیارەی خۆیەوە:
«بنده از ادامه حضور در نماز جمعه و اقامه نماز معذورم. ائمه جمعه اگر نتوانند به مسئولیت عمل کند، نزد خداوند مسئول خواهد بود. خداوند فرموده‌است که اگر مردم مشکلی داشتند، به نماز پناه برده و مشکل خود را برطرف کنند. مردم صدها مشکل دارند که باید این را امام جمعه بیان کند و اگر بیان کرد و مشکل مردم رفع شد، نشانه این است که خوب بیان کرده، اما اگر مشکل مردم رفع نشد، امام جمعه نتوانسته‌است مطلب را خوب بیان کند.»
بەشێك لە چاودێرانی سیاسی هۆكاری ئەو وازهێنانە چاوەڕوان نەكراوەی ئایەتوڵا جەوادی ئامولی لە وتاربێژیی ڕۆژی هەینی، بە خۆئامادەكردنى بۆ وەرگرتنی پلەی (وەلی فەقیهـ)وە گرێ دەدەن، بەڵام ناڕەزایەتی دەربڕینی ناوبراو بەرانبەر بە سیاسەتی حاكم، دەكرێ بەهێزترین هۆكاری ئەو بڕیارەی بێ.
شەن و كەوێ لە بارەی پرسی جێگرەوەی خامنەیی
بەشی پێنجەم و كۆتایی
لە كۆتابەشی ئەم نووسینەدا پێش ئەوەی بەربژارانی دیكە بۆ ئەگەری بوونیان بە ڕێبەری سێهەمی كۆماری ئیسلامی ئێران بخەینەبەر شەن و كەو، پێویستە ئاماژە بەوە بكرێ كە بەپێی ياسا و بنەماكانی ئوسووڵی فيقهیی شیعە و فەتوای(وەلی فەقیهـ) هیچ ئافرەتێك تەنانەت ئەگەر خوێندنی باڵای ئایینیشی تەواو كردبێ، بۆی نییە ببێتە ئەندامی مەجلیسی شارەزایانی ڕێبەری(خبرگان رهبری)، واتە دەرگەی ئەو مەجلیسە بە تەواوی لەسەر خانمان داخراوە. ئەم سیستمی حوكمڕانییە نێرسالارییە لە زۆر بواری دیكەشدا هێزی وەبەرهێنانی هزری و بەتایبەتی ژنانی بیرمەند و شارەزا و پسپۆڕی لە جومگەكانی دروستكردنی سیاسەت تەریك خستووە، بۆیە بوونی خانمێكی لە هێڵەك دراوی سەربەخۆیانیش بە سەرۆك كۆمار، ئەگەر كفریش نەبێ، ئەوا شتێكی مەحاڵە، چ بگا بەوەی كە "ولی امر مسلمین جهان" بێ!!
لە ساڵی 1385ـەوە(86) پیاو لە كۆی پیاوانی ئەندامی مەجلیسی خوبرەگان بەرپرسن لە چاودێریكردنی وەلی فەقیهـ(عەلی خامنەیی)و لە ئەگەری تووشبوونی بە هەر ڕووداوێكی توانا?