ئێستا هەموو خەڵكی كوردستان بایەخێكی زێدە گرنگ بە پرسێك دەدات كە ئەویش سەربەخۆیی كوردستانە، بۆیە منیش دەخوازم لەم بابەتەدا بۆچوونەكانم لەسەر پرسی سەربەخۆیی دەوڵەتی كوردستان چڕبكەمەوە.
ئەو بارودۆخەی بۆ پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان لە ئێستادا فەراهەم بووە، بە درێژایی مێژوو دەرفەتێكی لەو جۆرە بۆ كوردستان و بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردستان نەهاتۆتەپێشەوە، هەر بۆیە ئەگەر بەدیدێكی تازە و لەبەر رۆشنایی پێشهاتە تازەكاندا خوێندنەوەی ورد بۆ پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان بكەین، بە راشكاوی هەست دەكەین دەرفەتێكی لەبار هاتۆتەپێشەوە و ناكرێت بەهیچ جۆرێك ئەم دەرفەتە لەدەست بدرێت، خۆ ئەگەر بە ئەقڵییەتی دەوڵەتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست خوێندنەوە بۆ پرۆسەی سەربەخۆی كوردستان بكەین، ئەوا هەست بە جۆرێك لە ئاستەنگ و تەنانەت ساردبوونەوەش لەم پرۆسەییە دەكەین، بۆیە ئێمە لێرەدا جیا لەوەی دەگەڕێینەوە بۆ بایەخ و گرنگیی دەوڵەت لە مێژووی مرۆڤایەتیدا، لەهەمانكاتدا لە روانگەی ئەو گۆڕانكارییانەوە پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان شرۆڤە دەكەین كە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش لە تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دروستی كردووەو بەرەو ئەوە هەنگاو هەڵدەگرین كە دووبارە هاوكێشەی سیاسیی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەجۆرێكی دیكە دابڕێژدرێتەوە.
سەبارەت بە گرنگیی دەوڵەت بۆ شكۆی نەتەوە و بەرجەستەكردنی بوونی نەتەوە، بەپێی تێگەیشتنی من لە پێش شەش هەزار ساڵەوە ئەو راستییە بۆ هەموو جیهان ئاشكرابووە كە دەوڵەت بناخەی پێشكەوتنی هەموو میللەتان بووە و هەموو هیوا و ئاواتەكانیان لە سەر دروستكردنی دەوڵەتی خۆیان بونیاد ناوە. ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ سەردەمی دەوڵەتی نەتەوەیی هاوچەرخیش، ئەوا دیسان هێندەی من لێی تێگەیشتووم، دەوڵەت لەسەر بنەمای فەلسەفەی میكیاڤیلی دامەزراوە، بۆیە راشكاوانە ئاماژە بەوە دەكەم منیش هەوڵمداوە هەر لەو روانگەیەوە سەیری پێكهێنانی دەوڵەتی كوردستان بكەم، ئەمەش بەو مانایەی ئایا دەوڵەتی كوردستان تا چەند لەبەرژەوەندی خەڵكی كوردستانەو چەندیش لەبەرژەوەندی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعشە؟ ئەمەش لەبەر ئەوەی دەخوازم خوێنەری ئەم دێڕانە هەڵوەستە لەسەر ئەو خاڵە گرنگە بكات كە لە ئێستادا تاچەند دروستبوونی دەوڵەتی كوردستان، بەرژەوەندیی خەڵكی كوردستان و دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لەدژی داعش پێكەوە گرێدەداتەوە و پێكهێنانی ئەم دەوڵەتە دەكاتە ئامانجێكی هاوبەشی كوردستان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.
لایەنێكی دیكەی گرنگیی دەوڵەت لە بیركردنەوەی نەتەوەدا، ئەوەیە كە دەوڵەت لە بیركردنەوەی نەتەوەدا تەنیا پەرستگایەكە كە نەتەوە رووی تێدەكات، بۆیە بەدرێژایی مێژوو نەتەوەكان ئایینیان كردۆتە هۆكارێك بۆ خزمەتی دەوڵەت، بەپێچەوانەشەوە ئەو نەتەوانەی دەوڵەتیان خستبێتە خزمەتی ئایینەوە ئەوا ئەو نەتەوانە نە دەوڵەتیان ماوە و نە بوونی خۆشیان وەك نەتەوەیەكی زیندوو لە جیهاندا ماوە.
لێرەوە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ شۆڕشی فەڕەنسا لە 14ی تەمموزی 1789 ئامانجی سەرەكییان ئەوە بوو كە ئایین و دەوڵەت لە یەكتری جیابكەنەوە، ئەمەش بەو مانایەی كە گەیشتنە ئەو قەناعەتەی نابێت چیدیكە دەوڵەت لە خزمەتی ئاییندا بێت، یان ئایین دەوڵەتی نەتەوەیی ئاراستە بكات.
لەسەر ئەم پرەنسیپانە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ سەر بارودۆخی كوردستان و تەواوی میللەتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دەبینین كێشەی سەرەكیی ئێمە ئەوەیە كە ناتوانین ئایین و دەوڵەت، یان حزبی سیاسی و دەوڵەت لەیەكتری جیا بكەینەوە، ئەمەش كارەساتێكی گەورەی بەسەر كورد و تەواوی گەلانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هێناوەو رێگەی لە پێشكەوتنی ئەوان گرتووە.
بۆ ئێستای كوردستان دەبێت ئامانجی هەرە سەرەكیمان لەوەدا چڕبكەینەوە بەوەی ئامانجی ئێمە پێش هەر شتێكی دیكە دروستكردنی دەوڵەتە، لەبەر ئەوەی دامەزراندنی دەوڵەت مافێكی سروشتیی گەلی كوردستانە، لەم پێناوەشدا دەبێت هەر بیروبۆچوونێك ببێتە ئاستەنگ لەبەردەم ئەم پرۆسەیە، رەتبكرێتەوە، ئەوجا ئەو ئاستەنگانە بەناوی برایەتی و ئایینی بێت، یان جیاوازی بیروبۆچوونی حزبایەتی، ئەمەش لەبەر ئەوەیە هەموو ئەو دەوڵەتانەی كوردستانیان داگیركردووە لەژێر پەردەی هاوئایینی و برایەتی كوردستانیان داگیركردووەو لەپەنای ئەم دروشمانەشەوە كوردیان بە چاوی كۆیلە و هاووڵاتی پلەدوو و میوان لە نیشتمانی خۆی سەیركردووە.
لەم راستەوە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ مێژوو بەگشتی و مێژووی سەرهەڵدانی ئیسلام بەتایبەتی، ئەوا لەو رۆژەوەی ئیسلام هاتۆتە وڵاتی ئێمە، گەلی ئێمە گەلێكی موسڵمان بووە، بەڵام لەژێر پەردەی ئیسلامدا لەلایەن عەرەب و فارس و توركەوە مامەڵەی كۆیلایەتییان لەگەڵ ئەو گەلە موسڵمانە كردووە و هەموو هەوڵیان بۆ ئەوە بووە كە خەبات و مقاوەمەتی دژی كۆیلایەتی و داگیركاری سەركوت بكەن و خاكی ئێمەیان بە داگیركراوی لەژێر دەستی خۆیان هێشتۆتەوە.
بەڵام وێرای ئەوەی داگیركارانی كوردستان دژی سەربەخۆیی كوردستان هەرچی لەدەستیان هاتبێت درێغیان نەكردووە، لەبەرامبەردا بەدرێژایی مێژوو خەباتی گەلی كوردستان بۆ سەربەخۆیی بەردەوام بووەو رانەوەستاوە، بۆیە كاتێك خوێندنەوە بۆ ئەم مێژووە دەكەین، گلەیی و گازندەی خۆمان بۆ نەگەیشتن بەسەربەخۆیی ناخەینە ئەستۆی داگیركارانی كوردستان، بەڵكو بەشێكیشی دەگەڕێتەوە بۆ نەزانیی خۆمان كە نەمانتوانیوە بوونی نەتەوەیی خۆمان بخەینە سەرووی هەر شتێكی دیكە و لە رەگ و ریشەی ئەو قین و بوغزە تێبگەین كە رژێمەكانی عەرەب و تورك و فارس بەرامبەر نەتەوەی كورد هەیان بووە.
لە دوای شەڕی یەكەمی جیهانی و لە پەیماننامەی سیڤەر لە بەندەكانی 62 و 63 و 64 بڕیار لەسەر دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان درابوو، بەڵام لەبەر نەزانی و نەشارەزایی ئێمە و زیرەكیی دوژمنەكانمان ئەوە بوو لە رێككەوتنی لۆزان لە ساڵی 1923 بڕیاری دروستكردنی دەوڵەتی كوردستان لەبار برا.
لێرەدا بە جێگەی خۆی دەزانم ئاماژە بەوە بكەم كە دوای پەنجا ساڵ تێپەڕبوون بەسەر رێككەوتنی لۆزان، ئەو رۆژە من و هەڤاڵی بەڕێزم هۆشیار زێباری لە لۆزان بووین، سەرۆكی شارەوانی لۆزانمان بینی و لەو دیدارەدا داوای لێبووردنی لەگەلی كوردستان كرد بەوەی كە ئەو رێككەوتنەی لە شاری لۆزان بۆ لەباربردنی دەوڵەتی كوردستان لە ساڵی 1923 ئیمزاكرا، شارەوانی لوزان لێی بەرپرسیار نییە.
ئەمڕۆ لە سایەی رێبازی بارزانی و قارەمانیەتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و وەرچەرخان لەسیاسەتی هاوپەیمانان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بارودۆخێكی تازە هاتۆتە پێشەوە، لەم قۆناخە تازەیەدا هەنگاو بەرەو ئەوە هەڵدەگرین كە لە قۆناخێكی سەخت و دژواری كۆیلایەتی دەرباز بین و بەرەو سەربەخۆیی هەنگاو هەڵبگرین، ئەمجارەیان پرسەكە دیسان پەیوەست نییە بەوەی كە ئێمە وەك كورد قیچێك شارەزا بووین، بەڵكو بەشی گرنگی ئەم وەرچەرخانە پەیوەندی بە نەزانیی دوژمنەكانی ئێمەوە هەیە، كە هەست بە گۆڕانكارییەكان ناكەن و بە هەمان ئەقڵییەت و سیاسەتی كۆنیان مامەڵە لەگەڵ دۆزی كورد و كوردستان دەكەن و پێیانوایە دەتوانن هەتا سەر بە چاوی كۆیلە مامەڵە لەگەڵ خەڵكی كوردستان بكەن.
بۆیە ئەوەی ئێمە بەدەستمان هێناوە، بەرهەمی نەزانی و بێ ئەقڵیی دوژمنەكانی ئێمەن، هەر بۆ نموونە رژێمی سەدام حوسێن كوردستانی كیمیاباران كرد و خەڵكەكەی ئەنفال كرد، ئەمە بووە هۆكاری ئەوەی فیدڕاڵی بۆ كوردستان بێتەدی، لەساڵی 2014 كاتێك داعش هات، هەموو دەوڵەتانی داگیركاری كوردستان خواستیان ئەوە بوو كە كورد لەسەر دەستی داعش قڕبكرێت و كچان و ژنانی كورد بڕفێندرێن و وەك كۆیلە كڕین و فرۆشتنیان پێوە بكرێت، بەڵام مقاوەمەت و بەرگریی پێشمەرگە 68 دەوڵەتی لەناو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش كردە پشتیوانی كوردستان.
پشتگیریی 68 دەوڵەتی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لەكوردستان تەنیا لەبەر ئەوە نییە كورد نەتەوەیەكی مەزڵوومە و پێویستە پشتگیری لێ بكرێت، نەخێر، لەبەر ئەوەیە كە ئەمڕۆ وەك پاڵەوانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و سەلاحەدینی ئەیووبی باس لە سەرۆك مسعود بارزانی دەكرێت و هێزی پێشمەرگەی كوردستان وەك ئەو هێزە سەیر دەكەن كە توانی ئەفسانەی تیرۆریستانی داعش تێكبشكێنێت، كەواتە ئەگەر هێزی پێشمەرگەی كوردستان بە سەرپەرشتی سەرۆك مسعود بارزانی ئەو هێزە بێت كە داعشی تێكشكاندبێت، ئەوا دوای تەوابوونی شەڕی دژی داعش، مەترسیی تیرۆر و رێكخراوی هاوشێوەی تیرۆریستانی داعش تەواو نابێت، لەم چوارچێوەیەدا هاوپەیمانی نێودەوڵەتی ترسیان لە داعشی داهاتوو زیاترە لە مەترسیی داعشی ئێستا.
كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی باش دەزانێت رێكخراوی تیرۆریستی داعش، راستە رێكخراوێكی تیرۆریستی و دڕندەیە، بەڵام جۆرە رێكخستنێكی هەیە كە دەزانرێت كام ناسنامەی هەڵگرتووە، بەڵام داعشی سبەینێ جۆرێكی دیكە دەبێت و مەرج نییە تەنیا جیهادیی سوننە بن، بەڵكو لەوانەیە عەرەب، یان فارس، یان توركیش لەو جۆرە رێكخراوەیان تێدا دروست بێت و، هەریەك لەم رێكخراوە تیرۆریستییانەش هاوشێوەی داعش مەترسی لەسەر رۆژئاوا دروست دەكات، ئەوجا بۆ ئەوەی هێزێك هەبێت رووبەڕووی داعشەكانی داهاتووش ببێتەوە، ئەوا هاوپەیمانیی نیودەوڵەتی لە دژی داعش پێشتگیری لە سەربەخۆیی كوردستان دەكەن. ئەمەش گەورەترین وەرچەرخان و سەركەوتنە كە لە مێژووی كوردستاندا هاتۆتەدی. هیچ رۆژێك لە مێژووی ئێمەدا نەبووە بەو جۆرە هێزێكی وا گەورەی نێودەوڵەتی پشتیوانیی ئێمەو پشتیوانی لە سەربەخۆیی كوردستان بكەن، لەمەش زیاتر هیچ قۆناخێك لە مێژووی ئێمەدا نییە كە وەك ئێستا داگیركەرانی كوردستان نەتوانن بەچاوی كۆیلە سەیری ئێمە بكەن، تیرۆریستانی داعش هەوڵیاندا وەك كۆیلە مامەڵە لەگەڵ ئێمە بكەن، لەسەر دەستی هێزی پێشمەرگە تێكشكێندران، خواست و هیوای ئێمە ئەوەیە كە دەوڵەتانی داگیركاری كوردستان لەوە تێبگەن كە ئێمە دەمانەوێت بە زمانی ئاشتی و دیالۆگ پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان سەربخەین. ئێمە خوازیاری ئەوە بووین كە سیستمی فیدڕاڵی بۆ دەوڵەتی عێراق سەركەوتوو بێت، لەبەر ئەوەی ئەو سیستمە هەم بۆ بەرژەوەندی كورد و هەمیش بۆ عەرەب زۆر باش بوو، بەڵام عەرەبی عێراق ئامانجیان ئەوە بوو لە ژێر پەردەی سیستمی فیدڕاڵی دووبارە بەچاوی كۆیلە مامەڵە لەگەڵ كوردستان بكەن، بۆ ئەمەش بەناوی سیستمی فیدڕاڵییەوە چەندین پەیامیان بۆ ئێمە نارد كە ئەوان كورد وەك كۆیلە سەیر دەكەن، كە دیارتریان بڕینی بودجە و مووچەی خەڵكی كوردستان بوو!
ئێستا 85 دەوڵەت لە جیهاندا سیستمی فیدڕاڵی پیادە دەكەن، ئایا لە هیچ وڵاتیكدا شتی وا هەبووە كە دەوڵەت مووچەی كارمەندەكانی خۆی ببڕێت، تەنیا لەبەر ئەوەی لە نەتەوەیەكی دیكەن؟ كاتێك داعش هێرشی كردە سەر كوردستان، ئایا عێراق وەك هەرێمێكی فیدڕاڵی مامەڵەی لەگەڵ كوردستان كرد بۆ ئەوەی داعش خاكەكەی داگیر نەكات؟
بۆیە ئێستا ئێمەی كورد و خەڵكی دوڵەتانی جیهان و عەرەبی عێراقیش دەزانین كە سیستمی فیدڕاڵی لە عێراق سەركەوتوو نەبووە و شكستی هێناوە، بۆیە ئێستا كوردستان داوای سەربەخۆیی و جیابوونەوە لە عێراق دەكات، لەسەر ئەو بنەمایەشی كە لە دەستووری فیدڕاڵیی عێراقدا هاتووە، كە پێكەوەژیانی كورد لە عێراقدا پێكەوەژیانێكی ئارەزوومەندانەیە، بۆیە كاتێك ئەم سیستمە سەركەوتوو نەبوو، ئەوا ئەو سەردەمەش بەسەر چووە كە كورد رازی بێت بەوەی عەرەب وەك كۆیلە مامەڵەی لەگەڵ بكات، بۆیە بڕیاری كۆتایی خۆی دەدات. بۆ ئەم بڕیارەش لە پرۆسەی ریفراندۆم باشتر نییە، لەبەر ئەوەی لەگەڵ دەستووری عێراق دەگونجێت.
پرسیاری ئێمە ئەوەیە لە میللەتی خۆمان دەپرسین: بڕیاری سەربەخۆیی دەدەن، یان لە عێراقدا دەمێننەوە؟ ئەمەش هەم بۆ میللەتی ئێمە باشە و هەم بۆ میللەتی عەرەبیش و كێشەكە یەكلایی دەبێتەوە.
بەڵام ئەوە بەشێك لە شۆفینیزمی عەرەب یان ئێرانە كە سەبارەت بەم پرۆسەیە دەڵێن، ئێمە نە بە ئەنجامدانی پرۆسەی ریفراندۆم و نە بە سەربەخۆیی كوردستان رازی نابین! پرسیار ئەوەیە ئایا ئەمە بەدبەختی ئەوان نییە؟ میللەتێك كاتێك بیەوێت لەگەڵ تۆ پێكەوە بژی، یان جیابێتەوە، ئەمە دژایەتی دەوێت، بەڵام دەبێت باش بزانن میللەتی كوردی ئەمڕۆ، میللەتەكەی دوێنێ نییە، ئەمڕۆ 68 دەوڵەت پشتیوانی دەكەن بۆ سەربەخۆیی و ناتوانن دژایەتی پرۆسەی سەربەخۆیی بكەن.
لەناو ئەم چوارچێوەیەدا هەندێك كەس و لایەن لە ناوخۆدا هەن، بە هاندانی دەوڵەتانی دەوروبەر دژایەتی ریفراندۆم و پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان دەكەن، من بۆ ئەو كەس و لایانانە دڵم دەسووتێ و پێیان دەڵێم ئەگەر ئەو دەوڵەتانەی ئێوە هان دەدەن خۆیان نەتوانن دژایەتی پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان بكەن، ئێوە چۆن دەتوانن دژایەتی سەربەخۆیی كوردستان بكەن؟
بۆیە ئێستاش ئێمە تورك و عەرەب و فارس بە برای خۆمان دەزانین و دەمانەوێت ئەوانیش تێبگەن و سەربەخۆیی كوردستان لە دژی خۆیان نەبینن و ئەوەی دەیكەین مافی خۆمانە و دەمانەوێت پێكەوە دراوسێیەكی باش بین بۆ یەكتری.
لەدوماهیدا دیسان دووبارەی دەكەمەوە، لە ئێستا سیاسەتی ئیدارەی ئەمریكی بە سەرۆكایەتی دۆناڵد ترەمپ و سیاسەتی رووسیا بە سەرۆكایەتی پۆتین و سیاسەتی ئیسرائیل بە سەرۆكایەتی نەتانیاهۆ، هەوڵدانە بۆ داڕشتنەوەی هاوكێشەیەكی تازە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا و بەرەو رۆژهەڵاتێكی ناوەڕاستی نوێ هەنگاو هەڵدەگرن، كە یەكێك لە دەوڵەتەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی نوێ دەوڵەتی كوردستانە.